Verkamaðurinn - 05.10.1926, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Nú kotna Spánverjar, sem svarta
bera blettina frammi fyrir skuggsjá
sögunnar — og segja: »Efþið ekki
ísl. afnemið bannlögin ykkar, segjura
við ykkur tollstríð á hendur. Og J
Magnússon og Morgunbl. hugsa:
»Bravó! nú skulu bannlögin falla*. —
íslendingar hafa í þessu eina raáli
verið forgangsþjóð. Augu alls heims-
ins stara á okkur. Miðaldaeftirlegan,
ofstopinn refjótti meðal þjóðanna, Spán-
verjar í baráttu við íslendinga, sem
erlendar þjóðir hljóta að skoða sem
gáfaðan, göfugan og hugsjónarfkan
ungling á gelgjuskeiði. Allir vita að
við getum varið okkur, ekki með stáli
né blýi, púðri né eiturgasi, fjárafla né
mannafla, heldur með siðferðisþreki,
staðfestu og sjálfsafneitun. Og vörnin
hefir alþjóðlega þýðingif.
Sjálfsagt virðist sumum peningaleg-
ur stundarhagur að láta undan Spán-
verjura. En slíkt er vafasamt.
Hugir annara þjóða standa með oss.
Albræðurnir í Noregi eru samherjar.
Hver undanlátsemi er svik við þá,
sem þeir geta krafið okkur til ábyrgð-
ar fyrir með sinni »tolllöggjöf«.
Stórbóndinn á Bretlandi stendur á
öndinni og horfir á leikinn, þar sem
hinn forni erfðafjandi berst við kot-
bóndann unga, sem er að byrja bú-
skap norðan og austan við túnið hjá
honum. Ekki er efi á hverjum hugur
fylgir.
Amerlka hin góða stjúpa 30000
íslendinga, framtíðarheimsveldið gró-
anda, okkur á hægri hönd, sendir oss
hvatningaorð og býður styrk sinn.
Hvort mun hyggilegra að sigra eða
víkja? Hvort mun okkur hentara, að
fylgja réttu máli, eftir óskum þessara
nágranna okkar og nánustu frænda,
þeirra þjóða sem mest eru vaxandi;
eða beygja okkur undir siðleysisok
hinnar spönsku miðaldakúgunar. —
En í raun og veru koma hér ekki
stundarhagsmunir til greina eða áttu
ekki að koma. Hér er sjálfstæðismál á
ferðinni og metnaðarmál, sem er þús-
und sinnum meira virði en alt Vog-
Bjarna glingrið (s. s. sendiherrar, lög-
jafnaðam., orður, hæstaréttarkápur
o. s. frv.).
Hér kemur það til greina, hvort við
í verki erum færir um að ráða hér
lögum eða við látum aðra heimta laga-
breytingar og skipa fyrir um lög, ella
bjóða afarkosti. Hér verðum við að
sýna heiminum í fyrsta sinni, hve öfl-
ugt sjálfstæði okkar er og þjóðarstað-
festa. — Heiðar þjóðarinnar og sjálf-
stœði er i veði.
Hundrað dærai lýsa sem leiftur í
náttmyrkri sögunnar, þar göfug og
siðgóð smáþjóð hefir fórnað blóði sínu
og stundarhag fyrir hugsjónina, í bar-
áttunni við stóra ofbeldisþjóð.
Forn dæmi í þúsundatali kynda
frelsisvilja smáþjóðanna, alt frá því
Leonídas féll í Laugaskarði og þar til
borgarstjórinn svalt f hel í Cork á
írlandi. — Smáþjóðirnar einbeittar og
siðgóðar verða ekki drepnar með öllu
heimsins ofurefli, nema þær sjálfar
bogni og Iáti ginnast af gullnum eit-
urbikar siðlausra óvina.
Ætlar þingið okkar að láta ginnast af
gullbikar Spánverja?«
(Dagur).
Romantík og verkalýður.
Benedikt Oröndal
1826 - 6. Okt. - 1926,
Á morgnn ern liðin ioo ár afðan
Benedikt S veinbjarnarion Gröndal fædd-
iat a8 Baiaaatöðum i Álftaneai. Me8
honnm má aegja að falenaka róman-
tikin bafi náð hámarki afnn hvað
hngannarhátt anerti. Hann var aiinn
upp nndir áhrifnm fornmenta- og
rómantfakn atefnunnar, laa á Hafnar-
árnm afnnm, ank grfaku og latneakn
höfnndanna, einknm Goethe, Schlller,
Heine og þýakn romantfakn akáldin,
ennfremnr Hngo, Lamartine, Byron og
Shelley, atnndaði heimapeki Hegela og
»koamot« Hnmboldta af kappi, avo
það er eðlilegt, að hann hafi komiat
vel inn f anda rómantfkarinnar. Enda
er f kvæðum hana hreinn anðrænn
blær en miana norrænt.
Romantfk [Gröndala er, eina og öll
romantfk, iffaflótti; hamingjngrátur yfir
héiminnm, yfir æiknnni, aem horfin er
liðna tfmannm, aem romantfaka akáldið
hjðpir fyrit tðfrablæjn minninganna
og harmar afðan. Romantfkin flýr veru-
leikann, hón vill eigi glfma við vanda-
mál hana, vill helst enga afatöðn til
hana taka, allra helit gleyma honnm
alveg; skapa sér sjálf fegnrðardranm-
heim, ljóivakam loftkaitala, sem sál
akáldsini getnr dvalið f óháð öllum
hörmum heimaina; aöngvar romantfakn
sk&ldmna lýia hinnm eilffa söknnði
og þrá eftir þesso týnda sælnlandi,
hvort sem þeir nú hngia aér það
sem miðaldirnar, æakuna eða tákna
það með »bláa blóminn* Þenir iðng-
var þeirra hræra oft nnaðslega og
angurblftt dýpitn atrengi mannlegs
hjarta, en þeir vekja söknnð og sorg,
oft að óþörfn, ýfa aár og efla oft
dranmóraþrá og dáðleyii manna. Þvf
verða þeir altaf fjarlægir lffsdáðnm,
jafnvel fjandsamlegir þeim. Roman-
tfskn akáldin vilja tigna liatina aðeina
ijálfrar hennar vegna, án tilliti til
gildis hennar fyrir mannlffið. Liata-
form þeirra er þvf oft dásamlegt, en
hættir við áð verða sem »hljðmandi
málmnr og hvellandi bjalla«. Þegar
Geatnr Pálison flatti realismann hing-
að heim og gerði þá kröfn til skáld-
anna, að þeir gerðn það að aðalhlnt-
verki afnn að græða mein mannfjelag-
lina, verða »læknar« þess, þá inerist
þvf Gröndai mjög öndverðnr gegn
þeianm byltingamönnnm f bókment-
nnum og nrðn margar deilur om. —
Rómantfkin hefir þvf verkalýðnnm lft-
ið að bjóða, hún tr f eðli ifnn aftnr-
haldnöm og forðaat helat að líta á
sknggahliðar mannféiagsins. Gröndal
fylgir henni þar og hlýtnr iama dóm.
En þar lem hánn sprengir fjðtra henn-
ar og sveiflar iér á »gandreið« f
»Heljaralóðarornstn«, þar tekat hon-
nm að ikapa lérkennileg, alíilenak
■káldverk, er lengi mnnn lifa, þótt
liitagiidið aje tvfiýnt. Og sem ádeiln-
skáld er hann að vfsn harðhentnr,
miilyndur og oft óréttlátnr — en
engn að ifðnr akemtilega napnr oft
á tfmum. Og f trúmálnm virtiat hann
ittt romantfakur, hann var altaf aami
heiðinginn þar.
Gröndal var ikemtilega fjölhæfnr og
gáfaðnr, iflifandi og fjörngnr, óvenjn-