Verkamaðurinn - 30.03.1929, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
+ |
Kristín Einarsdóttir, t
ekkja jósefs sál. Jónssonar öku-
manns, andaðist að heimili sínu,
Lundargötu 15 hér í bæ, á Skír-
dagskvöld. Kristfn sál. var hin
mesta atorku- og myndarkona, glöð
í viðmóti jafnan, hjálpfús og heið-
virð í allri breytni.
sæmilega. Mætti ef til villbætavið,
þó við höfum vitanlega orðið fyr-
ir hörðum búsifjum af völdum
hafíssins á undangengnum öldum.
En reynsla liðinna ára ætti að
hafa gert okkur það framsýnni en
forfeður vora, að við látum ekki
lengur hjá líða að gera hyggilegar
ráðstafanir til þess að forðast af-
leiðingar íssins, því það er áreið-
anlegt, að þó það geti dregist
nokkurn tíma að hafísinn heim-
sæki land okkar, þá verðum við
eins að taka á móti honum þó
hann kæmi ekki oftar en 1—2 á
öld.
Þó margt hafi verið ritað og
rætt um íshættuna og jafnvel sett
lög um kornforðabúr og fl., hefir
nauðalítið verið gert af þeim ráð-
stöfunum sem að gagni koma.
Frumvarp það, er Pétur Jónsson
flutti á þingi 1921 um einkasölu á
kornvörum, og sem átti að vera til
tryggingar fólki og fénaði, ef sigl-
ingateppa yrði af völdum hafíss,
fékk ekki betri viðtökur en það
hjá þinginu, að því var vísað
heim til umsagna sýslu- og bæjar-
félaga og þar dagaði það uppi,
hygg eg að verið hafi.
Á þessu sést, að menn hafa
verið fremur sinnulitlir í þessum
málum þó að sjálfsögðu megi
fullyrða, að ísinn heimsæki okkur
aftur oft og mörgum sinnum.ogþá
ef til vill engu minni, en hann var
t. d. á 17. og 18. öld, en frá þeim
tíma höfum við einna gleggstar
sagnir um hafísinn.
Til þess að háttvirtum þing-
deildarmönnum verði enn ljós-
ara, hvers getur verið-að vænta af
hafísnum, ef hann hagar sér hér-
eftir eins og hann tíðum áður hef-
ir gert, skal eg leyfa mér að vitna
til ummæla fróðra manna um haf-
ísárin á síðari öldum.
Þorv. Thoroddsen segir um vet-
urinn 1694. Þá var ís við Norður-
og Austurland alla leið til Eyrar-
bakka og Vestmannaeyja. 1695
var vetur harður um land alt með
snjóum og norðanstormum, ísa-
lögum, hörkum og frostum. Haf-
ís kom þá snemma að Norðurlandi
og lá fram um þing. Um sumar-
mál var ísinn kominn vestur með
landi að sunnan alla leið að Þor-
lákshöfn, og 14. apríl 1695 rak
hann fyrir Reykjanes inn á Faxa-
flóa. Rak ísinn þar inn á hverja
vík og mátti ganga á ísnum af
Akranesi í Hólmakaupstað. Lá
hann í Flóanum rúmlega fram í
vertíðarlok. Að vestan komst ís-
inn fyrir Látrabjarg, en norðan-
lands mátti ríða og renna fyrir
hvern fjörð um vor-krossmessu.
Þessi lýsing frá síðustu árum
17. aldar sýnir, að ísinn hefir þá
legið um alt ísland nema lítinn
hluta af Breiðafirði. Ef við settum
nú að taka á móti öðru eins ísári
og 1695, stæðum við mikið ver að
vígi en þá, þó á 17. öld væri. Á-
stæðan fyrir því er sú, að nú
byggjum við miklu meir á aukn-
um samgöngum og lifum miklu
meira á aðkeyptri vöru en þá var.
Þetta gerir ísahættuna tvöfalt
meiri nú en hún þó var í lok 17.
aldar og ástæðuna því enn brýnni
til að hefjast handa.
Enn má og geta þess að 1882
lá hafís hér við land fram að höf-
uðdegi. Árin 1880 til 1888 voru
yfirleitt hin mestu harðinda og
ísaár. Þá voru tekin hallærislán
úr landssjóði er námu um 90 þús.
kr. og útlendar þjóðir gáfu lands-
mönnum alt að /2 miljón kr. í
hallærisgjöfum, og um 2000 fs-
lendingar flýðu landið til Ame-
ríku. Þetta er öllum rosknum
mönnum í svo fersku minni, að
ekki er ástæða til að leita skrif-
aðra heimilda til að sanna það. Þó
skal til frekari áréttingar lesa
upp kafla úr riti Guðm. Björns-
sonar landlæknis »Næstu harð-’
indi«, gefið út 1913. Þar segir
svo:
»Harðindin hófust með frosta-
vetrinum mikla 1880—81. Hafís
var mikill 1881—82. Grasbrestur
mikill sumarið 1881, svo tún voru
sumstaðar ekki slegin. Veturinn
1881—82 var mjög illur og vorið
aftaka hart og varð þá geysimikill
peningsfellir; þar á ofan var
sumarið 82 eitt af þeim verstu, er
sögur fara af. Árin 1883 og 84
var tíðarfarið allgott, en ekki svo
að þjóðin gæti rétt sig við og 1885
kom aftur ilt árferði og hélst til
88. Var allmikill hafís 3 ár í röð,
86—88. Með árinu 87 (sultarár-
inu) má þó telja að harðindunum
sé lokið.
Sumir menn hafa hugsað sér að
byggja mætti fyrir háska þann,
sem leiddi af siglingateppu með
því að flytja vörur frá Suðurlandi
til Norðurlands á sleðum eða öðr-
um tækjum, en eg fæ ekki skilið,
hvernig slíkt gæti átt sér stað,
því ef veruleg siglingateppa yrði,
myndi það verða meira en lítið
sem flytja þyrfti til þess að full-
nægja fólki og fénaði á öllu því
svæði er gæti komið til greina.
Ef ís kæmi t. d. á jólaföstu og
væri fram á vor og byrgja þyrfti
upp alt svæðið frá Horní að
Langanesi, þá er hætt við að það
hrykki skamt, sem ekið væri á
sleðum frá Suðurlandi á alt það
svæði. Slíkt er Vitanlega fásinna
ein að gera ráð fyrir slíku, og
fönnin mundi stöðva önnur ak-
færi. Nei, rétta leiðin er að byrgja
sig upp á haustnóttum með þann
forða, sem þarf yfir þann tíma úr
árinu, sem siglingateppan getur
orðið, sem aðallega myndi verða
yfir veturinn og fram á vorið, því
oftast mun hafís vera orðinn
greiðfær þegar líður á vor, eða