Verkamaðurinn - 11.05.1940, Side 2

2
7BRKAMAÐURINN
Hvernig horfir um vioskifti
vor út á við, og atvinnumöguleika almennings
við sjóinn?
Við hvern nýjan stórviðburð,
leggja menn fyrir sig þá spurn-
ingu, hverra breytinga sé nú að
vænta um atvinnumöguleika al-
mennings. Sérstaklega gerði þessi
spurning mikið vart við sig hjá
mörgum, í gær, þegar það fréttist,
að eitt af stríðsóðu stórveldunum
hefði tekið íslensku þjóðina undir
vængi sína, „til verndar“, um ófyr-
irsjáanlegan tíma.
Síðan stríðið hófst hefir atvinn-
unni við sjóinn — sjávarútvegin-
um — verið einbeitt að því, að
framleiða og flytja vörur á breska
markaðinn. Um það bil helmingur
fiskiflotans (miðað við smálesta-
stærð) eða um 60 skip hafa stund-
að Englandsferðir og þar með ver-
ið tekin út úr fiskveiðunum, að
miklu eða öllu leyti, og þannig
notuð til að flytja svo að segja
allan vertíðarfiskinn óunninn út
úr landinu. Við þetta hafa a. m.
k. 600 sjómönnum færra komist í
skiprúm á vertíðinni en ella og
öll vinna í landi við verkun afl-
ans fallið úr höndum lands-
manna. Með því að leggja þannig
niður framleiðslu saltfiskjarins á
markaði hlutlausu landanna í Suð-
ur-Evrópu og Ameríku, en ein-
beita framleiðslunni á England
hefir skapast hallærisástand um
atvinnu í flestum bæjum og sjó-
þorpum. Aftur á móti hefir með
þessu rekið miljónagróði á fjörur
nokkurra einstaklinga — stærstu
útgerðarmanna. — Þá er með
þessu 7. hver íslenskur sjómaður
settur í siglingar, á einum áhættu-
sömustu vígstöðvum. Þessi tala
manna af okkar litlu þjóð, svarar
til hundruð þúsunda hers stór-
veldanna.
Nú er sú hætta fyrir dyrum, og
því meiri eftir atburðina í gær,
að þessi skip verði öll látin sigla
til Englands í sumar. Þar sem
þetta er 3. hluti síldveiðaskipanna
og jafnframt þau, sem best hafa
veiðiskilyrðin, mundu síldveið-
arnar með því dragast saman um
helming. Þá mundu um 6—700
síldveiðamenn fá að sitja í landi
af þessum ástæðum, og vinna við
síldariðnaðinn og aðra síldarvinnu
dragast saman til helminga. Þessi
fiskflutningaskip mundu kaupa
upp allan fisk dragnóta- og línu-
báta yfir sumarið og hraðfrysti-
húsin sem komin eru upp í flest-
um bæjum og þorpum, fá lítinn
eða engan fisk til að vinna úr og
þessi nýja, álitlega atvinnugrein
þar með að mestu leggjast niður,
a. m. k. í bili.
Áframhaldandi einbeiting fisk-
veiðanna fyrir enskan markað og
flutningur fiskiskipa hlyti þannig
að auka stórkostlega á atvinnu-
leysið, frá því sem verið hefir. En
á hinn bóginn fara þar saman
þarfir Breta fyrir fiskinn og
stríðsgróðavonir stórútgerðar-
mannanna.
Frá stríðsbyrjun hafa siglingar
okkar og aðdrættir notið fylsta
hlutleysis, og hvert skip undir ís-
lenskum fána farið ferða sinna ó-
hindrað. Nú, undir vernd annars
stríðsaðilans, getum við varla
vænst þess að njóta hlutleysisins
svo sem að undanförnu, heldur
hlýtur áhætta farmanna vorra að
aukast stórum. Af þessum tveim
aðalástæðum, stórauknu atvinnu-
leysi í sambandi við Englandsferð-
ir svo margra fiskiskipa, og aukin
áhætta sjómanna, verðum við að
krefjast þess af, stjórnarvöldum
landsins, sem nú telja sig eiga i
samningum við verslunarfulltrúa
frá Bretlandi, að lögð verði á-
hersla á að Bretar annist sjálfir
flutning á fiskinum og öðrum vör-
um sem þeim er svo áríðandi að
fá héðan, og aðflutning nauðsyn-
legustu útgerðarvöru sem frá Eng-
landi flytst, svo sem kola og veið-
arfæra. Með því væri íslenska sjó-
mannastéttin leyst úr þeirri auknu
hættu að sigla a. m. k. sumum
hverjum alófæru skipum — á
stríðsáhættusvæðum. Með því
gæti öll fiskimannastéttin snúið
sér með þeim tækjum sem hún
hefir í höndum, að fiskveiðum hér
heima. Þá mundi varla minna en
6—800 sjómenn verða leystir úr
álögum atvinnuleysisins, og all
mikill fjöldi annars verkaflóks.
Þá er annað atriði í sambandi
við atburði síðustu tíma: að nú er
um ófyrirsjáanlegan tíma girt
fyrir öll viðskifti íslands við
Norðurlönd, Holland og Belgíu, og
þar með lokast möguleikar fyrir
sölu margra framleiðsluvöruteg-
unda, sem hafa mikla þýðingu
fyrir atvinnumöguleika þeirra,
sem við sjóinn búa. Skal þar sér-
staklega nefna meginhluta salt-
síldarinnar og síldarmjöls. Enn-
fremur mjög þýðingarmikinn inn-
flutning, svo sem byggingarefni,
vélar og vélahluta o. fl., sem við
megum ekki án vera (nær 2 þús.
aflvélar frá Norðurlöndum eru
starfandi í landinu og við). Hvers
vegna hefir íslenska ríkisstjórnin
ekkert gert til að leita hófanna
um, hvort ekki séu möguleikar á,
að bæta þetta tilfinnanlega við-
skiftatap að einhverju leyti, t. d.
með viðskiftum við Sovét-Rúss-
land, í gegnum Hvítahaf, Finn-
land um Petsamo? Væri ekki
reynandi að leita eftir vöruskift-
um við þessi lönd á síld og síldar-
mjöli, í stað byggingarefnis og
jafnvel kornvöru? Og eru ekki
möguleikar á, að ná eftir þessum
leiðum, einhverju sambandi við
Svíþjóð og jafnvel Danmörku, svo
sem um nauðsynlegustu varahluta
í þær mörgu sænsku og dönsku
vélar, sem hér ganga og eru í stór-
hættu vegna varahlutaskorts?
Vegalengdirnar til þessara hafna
eru a. m. k. helmingi skemri en
Karlakór
Akureyrar
hélt samsöng í Nýja-Bíó 27. og 30.
f. m., við góða aðsókn og ágætar
undirtektir áheyrenda.
Ritstj. Verkamannsins hefir beð-
ið mig að skrifa nokkur orð um
þessa samsöngva í blað sitt, og er
það sjálfsagt. Eg hefi altaf haft
sterka samúð með þessum kór, —
eins og reyndar allri hljómlistar-
starfsemi — allt frá því hann hóf
starf sitt í umkomuleysi og ótrú
flestra, og þar til nú, er hann hef-
ir unnið sig upp í heiðurssess
meðal karlakóra landsins. Eg hefi
dáðst að stefnufestu og óbilandi
heiðarleik söngstjóra hans, Áskels
Snorrasonar, enda þótt eg hafi
stundum ekki verið á sama máli
og hann um söngmál. Hann hefir
aidrei látið glepjast af billegum
sýndarsigrum, heldur stefnt óbil-
eygur að föstu marki: Að gera
kórinn að góðu, slípuðu verkfæri.
Og þetta hefir honum þegar tekist
að mestu leyti. Karlakór Akur-
eyrar er orðinn alveg óvanalega
samfeldur kór, og hefir, að mín-
um dómi, náð fágaðasta og eðli-
legasta „millisöng“ (mezzopiano-
mezzoforte) af öllum karlakórum
landsins. En til þess að ná þessum
árangri hefir söngstjórinn orðið
að fórna nokkru til. Hann hefir
orðið að leggja sinn eigin per-
sónuleik að mestu til hliðar. Fram
að þessu höfum við kynst ÞJÁLF-
ARANUM Áskeli Snorrasyni, en
við eigum eftir að kynnast SÖNG-
STJÓRANUM Áskeli Snorrasyni.
Það hlýtur að verða næsti áfang-
inn í starfsemi kórsins. Ennþá er
hann bara fallegur skólakór með
mjög litlum persónueinkennum.
Hvenær, sem kippa á honum upp
í „forte“, hvenær sem heimtað er
af honum afrek, þá annaðhvort
svarar hann ekki, — klikkar eins
og byssa, — eða hann verður
hrjóstugur og gargborinn. Eigin-
lega minnir hann mig helst á fall-
egt hús, sem vantar á efstu hæð-
ina. En bíðum bara, efsta hæðin
kemur. Áskell er þrautseigur
maður.
Á þessum samsöngvum fanst
mér kórinn tæplega eins vel æfð-
ur og samsunginn og endranær.
Sérstaklega bar á því í „Sólarlag“,
sem eg held að sé ekki við kórsins
hæfi, þó það sé mjög ginnandi lag.
Einn eða tveir bassar virtust
skera sig nokkuð úr, sérstaklega
í strófubyrjunum, og 2. tenór var
nokkuð þungur á, og klemmdur,
einkum seinna kvöldið. Meðal bezt
sungnu verkefnanna mætti nefna:
Litla Móra, Fjólan, Mansöngur og
Svörtu skipin. — Algerða sérstöðu
Ameríkúleiðirnar og liggja um al-
gjörlega friðsöm höf.
Allur almenningur í landinu
hlýtur að krefjast þess, að gerðar
verði alvarlegar tilraunir til að
bæta upp hin töpuðu viðskifta-
lönd eftir þessum leiðum, ef þess
er kostur og að í því verði alt of-
stæki að víkja fyrir því hag-
kvæma og nauðsynlega fyrir
lenúswenn.
skipaði lagið „Sittu heil“ eftir
söngstjórann, með undirspili eftir
Robert Abraham. Þetta svala, stíl-
hreina kvæðalag veitti mér alveg
sérstaka ánægju, sem eg bý lengi
að. Það er ótrúleg naut í því að
geta losnað við, einstöku sinnum,
að hugsa um, hvort lög séu falleg
eða ljót, en segja bara í þess stað
við sjálfan sig: „Mér líkar þetta,
þetta er rétt“. Eg vona, að eg eigi
eftir að heyra það oft á sam-
söngvum í framtíðinni!
Þá þarf eg, í allri vinsemd, að
snúa nokkrum orðum að söng-
stjóranum. Eg veit að hann mis-
skilur það ekki. Eg hefi vanið mig
á þann leiða sið, að segja altaf það
sem eg meina, ef eg sting niður
penna.
Það er aðallega þrent, sem mig
langar til að fetta fingur út í, er
honum kemur við. Fyrst langar
mig til að biðja hann að íhuga,
hvort ekki mundi vera til bóta, að
hann hætti sjálfur að syngja með
kórnum, jafnhliða söngstjórninni.
Eins og er, er hann hvorutveggja
í senn, forsöngvari og söngstjóri.
Hvort í sínu lagi er ærið verkefni
fyrir einn mann og eins og vant
er, þegar menn hafa of mörg járn
í eldinum, vilja járnin mishitna.
Mér finst forsöngvarinn skemma
fyrir söngstjóranúm. Hendi söng-
stjórans verður þá ósjálfrátt að
bíða með taktslagið þangað til
forsöngvarinn fer af stað, og af-
leiðingin verður sú, að taktslagið
kemur eilítið of seint, sérstaklega
í laga- og hendingabyrj unum, og
viðbragð kórsins verður ekki eins
gott. Eg held þess vegna að kór-
inn mundi vinna meira, söng-
stjórnarlega, heldur en það sem
hann tapar sönglega, er söngstjór-
inn hætti að syngja með. — Þá
finst mér það nokkrum sinnum
koma fyrir, að rytman skemmist
við það, að taktslagið heyrist í
gegnum sönginn. Þetta kemur
helst fyrir á dvalartónum, tveggja
eða fleiri slaga, og orsakar svolít-
ið „break“ á tóninum, við hvert
taktslag. Mest bar á þessu í
„Hrafninn flýgur um aftaninn“,
sem annars var vel sungið. — Eg
kem þá að þriðja og síðasta atrið-
inu, en það er tekstaframburður-
inn, og þá aðallega hljóðstafameð-
ferðin. Kórinn syngur vókala,
eins og t. d. í, e, ei, au, alveg
„bókstaflega“, án þess nokkurn-
tíma að sveigja til með millihljóði.
Eg hefi átt tal um þetta við söng-
stjórann, og veit að hann gerir
þetta með ráðnum hug, og er ekki
að þoka þar frá. Eg skil líka
ástæðuna og virði hana. Þar kem-
ur enn til greina hinn mikli heið-
arleiki hans. Hann vill hvergi
slaka til um réttan, íslenzkan
vókalaframburð, hann vill ekki
brengla málið, hann er „puristi".
Mér finst þessi vókalanotkun lýta
sönginn mjög mikið, gera hann
stirðbusalegan og geri tóninn flat-
ari, klemdari og flárri. Og ekki
skyldi mig undra þó söngstjóran-
um reyndist auðveldara að byggja
upp eðlilegt og örugt „forte“, ef
hann sveigði ofurlítið til um
vókalmeðferð.
Undirspilari í þremur síðustu