Verkamaðurinn - 09.09.1960, Blaðsíða 2

2
VERKAMAÐURINN
Föstudaginn 9. sept. 1960
Nú er sumri tekið að halla, og
heyskap er víðast lokið. Innan
fárra daga leggja gangnamenn á
fjöll til að smala sauðkindum til
byggða. Þetta sumar hefur verið
mjög gott og gjöfult fyrir land-
búnaðinn. Veðrátta hefur verið
sérlega hagstæð um land allt, og
þó alveg sérstaklega um suður-
hluta landsins. Heyfengur er
meiri og betri en verið hefur um
mörg ár, og dilkar koma trúlega
vænir af fjalli.
Samt er ekki gott hljóð í bænd
um. Þeir eru ekki bjartsýnir um
afkbmuna og framtíðarhorfur. —
Og ef þeir eru spurðir, hvers
vegna, þá er svarið tíðast: Það er
allt þessarri bölvaðri ríkisstjórn
að kénna, hún gerir allt ómögu-
legt. Þannig verður nú vart mun
meiri svartsýní hjá bændastétt-
inni en verið hefur, þrátt fyrir
góðæri og metuppskeru.
M
Síldarvertíðin í sumar varð
mjög léleg. Við höfum reyndar
átt slíku að venjast í hálfan ann-
an áratug, en sjaldan mun þó út-
koman hafa orðið jafn slæm og
nú. Veldur þar hvort tveggja, að
fleiri en áður leituðu vinnu við
síldveiðar og síldarvinnslu, og
svo hitt, að aldrei áður hefur út-
gerðin lagt í svo mikinn kostnað
fyrir síldarvertíð. Mjög mikið fé
var lagt í kaup nýrra fiskileitar-
tækja og nýrra veiðarfæra og
miklar vonir bundnar við hin
ný|u tæki. En vonirnar brugðust.
Hversu fullkomin sem tækin eru,
koma þau að litlu gagni, ef síldin
fyrirfinnst ekki í sjónum. Silfri
hafsins verður ekki ausið upp í
báta, sé það ekki til, þar sem
þess er leitað.
Þeir, sem í sumar freistuðu
gæfunnar með því að fara á síld,
komu flestir til baka með næsta
fáar krónur í vasanum, og raun-
ar óeðlilega fáar miðað við það
aflamagn, s.em þó fékkst. Sjó-
mennirnir, sem næstum ein-
göngu afla útflutningsverðmæta,
gerðu ráð fyrir því, að eftir geng-
islækkunina í fyrravetur myndu
þeir fá fleiri krónur en áður í
sínar hendur fyi'ir sama afla-
magn, en sú hefur ekki orðið
raunin, þrátt fyrir það, að er-
lendur gjaldeyrir hefur verið
hækkaður í verði um meira en
helming.
En maður fór inn í banka í
banka í fyrrasumar með eitt
sterlingspund og seldi bankan-
um, þá borgaði hann fyrir það
45.55. Sé nú eitt sterlingspund
boðið til kaups, borgar bankinn
fyrir það kr. 106.90. Fiskafurðirn-
ar, og þá ekki sízt síldin, er hinn
raunvðrulegi gjaldeyrir þjóðar-
innar, oftast raunar orðað svo,
að þetta sé gjaldeyrisuppspretta
eða gjaldeyrisverðmæti. Nöfnin
skipta ekki máli, hitt er stað-
reyndin, að fyrir fiskafurðir fá-
um við mestan hluta af okkar
gjaldeyri. En það undarlega hef-
ur gerzt við þessa gengislækkun,
að það hefur raskast illilega hlut-
fallið milli þess, sem íslenzkir sjó
menn fá fyrir fisk sinn og þess,
sem fæst í krónum fyrir erlend-
an gjaldeyri. Sjómaður, sem í
fyrra fékk fyrir sinn hlut jafn-
virði t. d. 100 sterlingspunda,
fékk nú í sumar ekki einu sinni
jafnvirði 50 sterlingspunda. —
Þannig hefur hlutur hans í gjald-
eyristekjunum verið minnkaður
um meira en helming. Enda elska
sjómenn ekki ríkisstjórnina
núna, og þess er varla von.
*
Laun verkamanna og annarra
launþega hafa einnig lækkað í
sama hlutfalli, miðað við verð er-
lends gjaldeyris. Ef við miðum
við gjaldmiðil Bandaríkjanna,
dollarinn, þá var hann í fyrra
skráður á kr. 16.26 og tímakaup
almennra verkamanna hér var
kr. 20.67, eða rúmlega 1.25 doll-
arar. Nú er dollarinn skráður á
kr. 38.80, en tímakaup verka-
manna er ennþá kr. 20.67, eða að-
eins rúmlega hálfur dollar. Til
samanburðar má geta þess, að
lögákveðið lágmarkskaup í
Bandaríkjunum er einn dollar á
klukkustund. í fyrra hafa íslenzk
ir verkamenn því haft nokkru
betur en lægst var þar vestra, en
nú hafa verkamenn hér aðeins
hálft kaup á við það, sem banda-
rískir stéttarbræður þeirra hafa
lægst. Og vert er að geta þess, að
fyrir Bandaríkjaþingi liggur til-
laga, sem hefur þegar verið sam-
þykkt af a. m. k. annarri deild
þingsins, um að lágmarkskaupið
verði hækkað í 1.25 dollara. Það
jafngildir nú íslenzkum krónum
48.50. Ef tímakaup hér héldi
sama hlutfalli á móti dollar og
var í fyrra, þá ætti kaupið nú
einmitt að vera kr. 48.50 á tím-
ann, 1.25 dollarar. Óþarft er að
geta þess, en staðreynd engu að
síður, að í Bandaríkjunum er
kaup almennt miklu hærra en
hið lögákveðna tímakaup. 2 til 3
dollarar á tímann mun ekki óal-
gengt þar.
En svo mjög sem ríkisstjórn
þessa lands virðist elska Banda-
ríkin og allt, sem þaðan kemur,
þá gleymir hún alltaf að skýra
frá þessu með kaupmismuninn.
Og henni finnst víst alveg nóg,
það sem íslenzkir verkamenn fá.
T. d. um það má benda á, að ekki
er langt síðan að forsætisráðherr-
ann lýsti því yfir í viðtali við er-
lent blað, að það yrði að binda
kaupið á íslandi. Og þegar flug-
menn hugðust hækka laun sín í
sumar, þá var ekki beðið boð-
anna með að banna þeim að gera
Verkfall. Þetta, ásamt mörgu
fleiru, sýnir hvern hug ríkis-
stjórnin ber til launþega al-
mennt.
Það má skjóta því hér inn í, að
í víghreiðrinu á Reykjanesskaga
vinnur jafnan nokkuð af íslenzk-
um verkamönnum, og amerískir
verkamenn vinna.þar eirinig. Þeir
amerísku hafa fimmföld laun á
við íslendingana.
-K
Atvinnurekendum þykir jafnan
gott, að laun verkafólksins séu
lág. Þess vegna eru þeir mjög
ánægðir í dag, og að því leyti a.
m. k. ánægðir með þá ríkisstjórn, I
sem við höfum í dag, að hún
stendur ákveðið gegn kaup-
hækkunum. „Verndararnir" í
Keílavík eru sjálfsagt líka mjög
ánægðir yfir því, hve lítil laun
íslendingarnir gera sig ánægða
með.
Og tíðindin um lágu launin á
fslandi hafa þegar spurzt víða
um lönd. Þau tíðindi hafa haft
þau áhrif, áð farið er að heyrast,
nð erlendii' hringar og stórat-
vinnurekendur séu farnir að
hugsa gott til þess að koma upp
iðjuverum á íslandi. Slíkum aðil-
um er það ekkert aðalatriði, hvar
í heiminum þeir hafa rekstur
sinn. Þeir hugsa fyrst um það,
hvar þeir þurfi minnst að borga
verkafólk'inu. Vegna hinna lágu
launa hér, er ísland nú orðið eitt
þeirra landa, sem heimskapítal-
isminn hefur augastað á. Þeirra
hugsun er þessi: Við skulum
koma upp verksmiðjum á íslandi
og ráða mikinn hluta af verka-
fólki landsins í vinnu hjá okkur
á meðan launin þar eru svona
lág. Þegar íslendingarnir svo eru
komnir í vinnu hjá okkur verða
þeir svo háðir okkur, að við get-
um áfram haldið laununum niðri.
Framleiðslan hjá þeim sjálfum
dregst saman, þegar stór hluti
verkafólksins er farinn að vinna
hjá okkur, og ef þeim þá dettur
í hug að ha^tta hjá okkur, bíður
þeirra ekkert nema atvinnuleys-
ið. Svo reynum við líka að hafa
áhrif á það, að ríkisstjórn lands-
ins verði okkui' fremur hliðholl,
eins ög við vitum, að núverandi
ríkisstjórn mun verða.
Því miður finnast margir hér
á landi, sem telja það æskilegt,
að fá erlenda auðhringa til að
byggja hér og reka atvinnufyrir-
tæki. Og það er ekki ósennilegt,
að boð Breta í sambandi við fyr-
irhugaða landhelgissamninga
verði einmitt um það, að þeir
skuli setja hér upp atvinnufyrir-
tæki, svo að við þurfum ekki að
vera eins háðir fiskveiðunum.
Hvort óhappamenn þeir, sem
með stjórn landsins fara, bíta á
agnið, skal ekkert fullyrt um að
svo stöddu. En allir góðir íslend-
ingar hljóta að vona, að svo illa
fari ekki.
En það verða fleiri en Bretar,
sem bjóðast til að flytja fé inn í
landið. Þannig mun t. d. þegar
vera farið að ræða það af nokk-
urri alvöru í bæjarstjórn Siglu-
fjarðar, að veita Vestur-Þjóðverj-
um leyfi til að setja þar upp og
reka stóra niðursuðuverksmiðju.
Það er ekkert vafamál, að á
Siglufirði á og þarf að koma
myndaiieg niðursuðuverksmiðja
til að vinna úr síldinni. Einmitt
þegar svo lítið fiskast af síld, sem
raunin hefur verið undanfarið,
þarf að leggja alla áherzlu á, að
gera það litla, sem fæst að verð-
mætri vöru, en flytja hana ekki
út saltaða niður í stórar tunnur
eða malaða í fóðurmjöl.
En landsmenn eiga bara sjálfir,
ííkið, að reisa niðursuðuverk-
smiðju á Siglufirði. Það á ekki,
og má alls ekki, eftirláta erlend-
um auðjöfrum að nýta þá miklu
möguleika, sem í sambandi við
það eru. Sama er um aðrar verk-
smiðjur að segja. íslenzka þjóðin
á sjálf að eiga öll mannvirki í
þessu landi.
-K
Til eru þeir menn, sem halda
því fram, að þjóðin geti ekki lifað
í þessu landi af eigin rammleik.
Þess vegna beri henni að taka
því fegins hendi, ef einhverjir út-
lendir aðilar vilji koma hér á fót
atvinnurekstri, einnig beri að
þakka fyrir hvern vinnudag, sem
íslenzkir verkamenn fái að njóta
þeirrar náðar að hafa vinnu suð-
ui' á Keflavíkurflugvelli eða við
aðrar stöðvar setuliðs Banda-
ríkjamanna hér á landi.
Þeir menn, sem á þessa leið
hugsa, hafa greinilega misst alla
trú á dugnað og mannkosti ís-
lenzku þjóðarinnar, gott land
hennar og gjöful fiskimið. Þeh'
hafa glatað sínu íslendingseðli og
þjóðarstolti. En af þeim, sem
glatað hafa þjóðarstolti og eðli-
legum metnaði, er ekki mikils að
vænta. Þeir eru tilbúnir til að
selja sál sína hverjum sem er og
þiggja fegins hendi hvern þann
óþverramola, sem af borðum ann-
arra fellur. Og þessir menn eiga
ekki langt í það að glata þjóðerni
sínu og tungu. Og þeir munu
ekki syrgja slíka smámuni. En
þjóðin hlýtur að syrgja hvern
þann, sem í slíka glötun fellur.
Ac
Hernámsandstæðingar koma í
dag og næstu daga saman til
fundahalda á Þingvöllum. Þeir
hafa að undanförnu hert mjög
baráttuna fyrir brottför erlends
hers úi’ landinu, og kröfunni um
brottför hersins og fullt hlutleysi
þjóðarinnar vex óðfluga fylgi um
land allt, eins og glöggt má
marka af yfirlýsingum fjölda
manna undanfarnar vikur,
manna, sem áður hafa lítið eða
ekki látið á sér bera í þessarri
baráttu.
En hér og þar heyrast samt
ennþá raddir, sem gera grín að
þessarri baráttu, og hefur jafnvel
mátt greina slíkar raddir í blöð-
um hér á Akureyri. Þessar radd-
ir koma frá þeim, sem glatað
hafa þjóðarmetnaði sínum og
gerzt hugsunarlitlar undirlægjur
erlends herveldis. Þetta eru þeir,
sem vilja lifa á molunum, sem
falla af borðum hjá herveldinu,
vilja sníkja framfæri sitt hjá
stórveldinu og eru tilbúnir að
láta íslenzka tungu og þjóðemi
að launum, íslenzkan manndóm
og sjálfsbjargarviðleitni.
Þjóðin hefur lifað í þessu landi
í meira en þúsund ár. Það hefur
oft verið ei'fitt og sýnzt vonlítið
um framtíðina. En manndómur
j íslendinga hefur alltaf verið sá, j
að þeir hafa aldrei gefizt upp. —
Ólíkt var þó oft erfiðara og
minni möguleikar fyrir þjóðina
en með þeiri'i tækni, sem hún nú
hefur tileinkað sér og er stöðugt
að tileinka sér í sífellt ríkari
mæli. Það er því furðulegt, að nú
skuli fyrirfinnast menn, sem
vilja fórna tilveru þjóðarinnar og
tungu á altari erlendra herguða.
En ekkert annað getur verið
rauriverulegur vilji þeirra, sem
hér vilja viðhalda herstu. Verði
hér erlendur her um marga ára-
tugi ennþá, er úti um íslenzku
þjóðina sem slíka.
Um það, að herinn sé hér okk-
ur til verndar, eru nú flestir
hættir að tala, svo augljós fals-
kenning er það orðin.
HVAR STANDA ÞEIR?
Málgagn Alþýðuflokksins hér í
bæ, hefur verið mjög fáort að
undanförnu um herstöðvamálið
og baráttu hernámsandstæðinga
fyrir því að losna við herinn og
allt það, sem honum fylgir. Blað-
ið hefur enga ákveðna afstöðu
tekið, að því er séð verður, hvorki
með hernámsandstæðingum né
heldur reynt að verja hersetuna,
En í síðasta tölublaði birtist smá-
klausa í tilefni af undirbúningi
Þingvallafundarins, og fjallar
hún eingöngu um það, að Fram-
sóknarmenn séu mjög tvískiptir
í málinu og viti ekki hvaða af-
stöðu þeir eigi að taka. í greinar-
lokin segir: „Má mikið vera, ef
flokkstetrið á ekki eftir að fá
höfuðkvalir og innanskömm af
því að vita ekki í hvern fótinn á
að standa.“
Þetta gefur tilefni til að spyrja:
Veit ritstjóri Alþýðumannsins og
aðrir fylgjendur þess flokks utan
forystunnar í Reykjavík í hvorn
fótinn þeir eiga að standa? Það
skyldi þó aldrei vera, að þeir
hafi þegar fengið „höfuðkvalir og
innanskömm“ af asnastrikum
Alþýðuflokksins að undanförnu?
Nýjar kvöldvökur,
3. hefti þ. á., hefur blaðinu borizt.
Hefst það með grein um hjónin
Friðrik Sæmundsson og Guð-
rúnu Halldórsdóttur búendur að
Efri-Hólum í Núpasveit, eftir
Einar Kristjánsson. Þá er greinin
íslenzkir ættstuðlar eftir Einar
Bjarnason ritstjóra, grein um
Metúsalem Metúsalemsson bónda
á Burstarfelli, eftir Halldór Stef-
ánsson, grein um Jón Ólafsson
kaupfélagsstjóra í Króksfjarðar-
nesi, eftir Guðbrand Benedikts-
son, minningargrein um Skúla
Jónsson, eftir Bergsvein Skúla-
son, grein um hjónin Þorstein
Pálsson og Kristjönu Einarsdótt-
ur frá Ytra-Dalsgerði, eftir
Hólmgeir Þorstéinsson, son
þeirra, Bréf frá Jónasi Hinriks-
syni skáldi á Helluvaði til Stef-
áns Stefánssonar, Ytri-Neslönd-
um, þá er framhald af ævisögu
Jónasar frá Hofdölum og sögu
Þórdísar Jónasdóttur (Dalurinn
og þorpið), getraun, bókafregn
og fleira.
Kirkjan. Messað í Akureyr-
arkirkju kl. 10.30 árd. á sunnu-
daginn. Sálmar nr.: 526 — 367
— 356 — 203 — 582.