Verkamaðurinn - 22.01.1965, Page 7

------------------------:■
SKRJÁF
í SKRÆÐUM
OtíSarkafli sá, er nú um stund
hefur staðið hér um mestan
hluta landsins, hefur fyllt menn
óhug nokkrum og illspám. Er þó
ekki um langan líma að ræða né
háska nokkurn, utan hvað erf-
.iðleikar hafa orðið með sam-
göngur og mjólkurflutninga. En
tæknin er svo tröllaukin orðin,
m. a. við að ryðja vegi, að um
neyðarástand yrði vart að ræða
þó enn herti að og stæði lengi.
En því spá nú margir.
Fróðlegt mætti kannske telj-
ast að heyra frásögn af virkileg-
um- harðindakafla frá því í
„gamla daga“. Guðmundur frá
Húsey í Tungu, segir frá mörgu
fróðlegu í „Sagnaþættir og sög-
ur“ í 4. bindi ritverksins Að
vestan. Þar eru m. a. harðinda-
sögur og ætti okkur því ekki að
blöskra þetta yfirstandandi á-
felli nú: Guðmundi verður eðli-
lega tíðræddast um austurhluta
landsins, umhverfi sitt.
„Mikil breyting er orðin á
búnaðarháttum manna á Fljóts-
hérað.i nú frá því, sem var á
unglingsárum minum, enda er
mikil breyting orðin á tíðarfar-
inu frá því, sem þá var.
AHan síðari helming 19. ald-
ar mátti kalla nær því óslitinn
harðindakafla, því að þótt ein-
stök ár væru allgóð, þá var eins
og hefndist fyrir þau aftur. Haf-
ís kom að landinu nær því á
hverju ári og lá oft fram á sum-
ar. Man ég eftir því að minnsta
kosti tvisvar, að hann lá á Hér-
aðsflóa fram um höfuðdag. Þá
voru stórveður og skaðabyljir
miklu tíðari en nú á síðari ár-
um. Þá kom oft fyrir, að ekki
varð komist í fjárhús á túninu
til að gefa skepnum, vegna hvass
veðurs. Veðrin voru beinlínis
„óstandandi“ sem kallað var.
Man ég sérstaklega eftir einu
slíku veðri, þegar fað.ir minn
bjó í Hlíðarhúsum: Mun ég þá
hafa verið nálægt 10 ára (fædd-
ur 1862). Þá fór víst enginn
maður til fjárhúsa í Úthlíð. —
Faðir minn lagði þrisvar af stað
til að ná heyi handa kúnum, úr
hlöðu, sem var að bæjarbaki,
en náði því ekki fyrr en í síð-
ustu ferðinni og mun þá hafa
verið farið að lygna. Svo mikið
var grjótfokið, að hann var blá-
marinn undan því. Var hann þó
með hraustustu mönnum og
vanur stórviðrum frá barnæsku.
Eftir það veður voru vallgróin
húsþök svo urin af grjótfoki, að
þau voru svört. Sama var um
þúfur og hóla á túninu, að þar
var grasrót öll sorfin af áveð-
urs, en lautir fullar af möl.
Þurfti því að hreinsa allar lautir
í túninu um vorið og bera hurtu
mölina, en hólar og þúfur voru
graslaus sumarið eftir.
Oft komu illveður og snjóar
um fyrstu göngur og jafnvel
fyrr, og fennti þá fé til stórtjóns.
Eins var á vorin, þótt allvel
viðraði framanaf, að þá komu
oft skaðaveður eftir það að fé
hafði verið sleppt á fjöll. A þeim
árum voru menn líka áræðnari
og óprúttnari með að nota út-
beit og láta fé bjarga sér sjálft,
en síðar var.
Heybirgðir voru þá að jafn-
aði minni, en treyst mjög á úti-
gang.inn, og kom það mörgum
í koll á vorin. Þó var það að
breytast til bóta í ungdæmi
mínu. — Ég man ekki nema
eftir einum fjárfelli, og það var
mundsson í Másseli, Jón Halls-
son í Grófarseli og Sigurður
Þorleifsson frá Sleðbrjót. Þessir
menn náðu alla leið að Fagra-
dal heilu og höldnu, en ekki
voru þeir fyrr komnir af ísnum,
en norðaustan bylur skall á.
Kom þegar rót mikið á ísinn
vegna undiröldu utan af hafi og
sprakk hann víða með braki og
brestum, en sjórinn bullaði upp
um sprungurnar. Þeir Hlíðar-
menn, sem á eftir hinum voru,
snéru sem skjótast að landi
skemmstu leið, en ekki var greitt
um landtöku, því að ísinn hafði
ýzt að landi, fjörur voru fullar
ar hrönnum, en dimmv.iðri mik-
ið og farið að bregða birtu. Þó
gátu þeir bjargað öllum hestun-
um á land, en sumir urðu að
skilja farangur og sleða eftir úti
á ísnum, náðu þeir svo að
— Á sjöunda degi komu þeir
Hlíðarmenn að lokum hestum
sínum lausum og berbökuðum
að Fagradal, og þaðan gátu þeir
notað slóð hinna austuryfir og
he.im til sín.
Ég man hvernig föður mín-
um leið þessa viku, sem bylur-
inn stóð. Þarna voru nágrannar
hans á ferð, og auk þeirra, sem
áður voru nefndir, voru þar 3
frá Eyjaseli, Sigbjörn frá Surts-
stöðum og fleiri, en enginn frá
okkar heimili eða frá Ketilsstöð-
um. Hann vissi vel, að þeir
mundu hafa verið staddir út á
ísnum, þegar bylurinn skall á,
og gat þess til, að ísinn hefði
gliðnað og brotnað. Svo leið
vikan, að ekkert spurðist til
mannanna, og voru þeir því tald
ir af. En svo komu þeir allir að
kvöldi til um háttatíma í illfæru
HARÐINDI
vorið 1867. Þá felldu flestir
Hlíðarmenn meira og minna af
fé sínu og margir í Tungu, hygg
ég, að þá hafi mátt kalla almenn
an fjárfelli á Úthéraði, og þá
missti faðir minn margt af fé
sínu. Síðan heyrði ég, að um
haustið hafi hann verið vel
byrgur af heyjum, en hann hafi
hjálpað nágrönnum sínum, þar
til er hann var að þrotuin kom-
inn eins og þeir. — Sjálfur vildi
hann sem minnst um það tala.
Mér er enn í minni hvað mig tók
það sárt um vorið, þegar jörð
var orð.in auð, að sjá ræflana
af gemlingunum fyrir utan tún-
garðinn, og feginn varð ég, þeg-
ar faðir minn tíndi þá saman og
gróf þá.
-— — Fáum munu úr minni
líða harðindin kringum 1880,
þótt útyfir tæki frostaveturinn
mikli 1880—’81, þá lá hafís fyr-
ir öllu Austurlandi, þótt ekki
ræki hann mjög inn á fjörðu,
er alla lagði þá afar þykkum
lagís. Þá var farið með hesta-
lest endilangan Vopnafjörð á
Þorranum.
Margir Hlíðarmenn fóru þá
til Vopnafjarðar til að sækja
kornvörur, því að stillur héldust
þá um tíma á þorranum og gott
færi á fjöllum. Fóru sumir
Lambadal, en aðrir að Böðvars-
dal og á ís inn í kaupstaðinn.
Þegar þeir höfðu lokið erindum
sínum og voru búnir til heim-
ferðar, var veður orðið svo
skuggalegl, að ekki var viðlit að
leggja upp á jafn-vandrataðan
fjallveg og Lambadal, svo að
þeir réðu allir af að fara ísinn
til baka út að Dölum. Urðu þeir
fyrstir á ferð Jón Arnfinnsson
í Hlíðarhúsum, Magnús Guð-
Böðvarsdal og settust þar að.
Norðaustan bylurinn, sem á
var skollinn, hélzt í viku, og
urðu allir að halda kyrru fyrir
þar til upp stytti.
Þeir Hlíðarmenn, sem náðu
að Fagradal fyrir bylinn, höfðu
með sér 13 hesta. Húsrúm var
ekki annað fyrir en bæjardyr,
en bæirnir voru tveir, svo að
það dugði til. Á sjötta degi
lögðu þeir félagar af stað gang-
andi austur og komust alla leið
suður á heiðarbrún. Sáu þeir,
að snjóinn hafði rifið af fjall'-
inu austanverðu og gott færi
mundi vera í Hlíðinni.
Sneru þeir þá aftur til að
sækja hestana, en Jón Arnfinns-
son hélt áfram austur til að láta
vita, að þeir væru lifandi og
mundu brátt skila sér heim.
Daginn eftir kom Jón á móti
þeim, sem hestana sóttu að
Fagradal, og hafði mann með
sér. Tókst þeim að koma hest-
unum lausum austuryfir, og þó
við illan leik.
Þá víkur sögunni til þeirra,
sem náð höfðu að Böðvarsdal.
Urðu þeir að sitja þar af sér
bylinn og gátu ekkert aðhafzt;
var svo þröngt um þá og hest-
ana, að þeim varð með naum-
indum komið í skjól, og bætti
það ekki um, að hey voru þar
mjög af skornum skannnti, svo
jafnvel kom til tals að lóga sum-
um hestunum. Loksins, er upp
birti, var kominn svo mikill
snjór á ísinn og svellgarðar
kringum sprungurnar, að ó-
greitt var að leita að sleðunum
og farangrinum, sem orðið
hafði að skilja eftir. Fannst
sumt stórskemmt, en sumt aldrei,
svo að tjónið var tilfinnanlegt.
veðri, og þá glaðnaði yfir karli.
Oft vissi ég eins marga gesti hjá
okkur og þá, en aldrei eins
marga hesta. Bæjardyrnar og
göngin voru sneisafull af hest-
um, hvað þá úthýsin, og að öll-
um var hlynnt eins og unnt var.
Daginn eftir komust allir heim
til sín.
Bitur voru frostin þennan
vetur, og daginn, sem þeir Hlíð-
armenn lögðu af stað í ferð
þessa, yar frostið 34 gráður C.
Aldrei hefur mér fundist eins
kalt vestanhafs og mér fannst þá
heima, og hefði ég þó átt að
þola betur kuldann á tvítugs-
aldrinum en nú í ellinni.
Það var nú sök sér, þótt vet-
urnir væru harðir á þeim árum,
en vorharðindin og haustáfellin
voru verst. Það var altítt þá, að
sléttlendið allt á Úthéraði lægi
undir snjó fram yfir fardaga,
eða 6 vikur af sumri . . . .“
Þannig segir þessi 19. aldar-
maður frá harðindum þá og
þrekraunum við aðdrætti. Þá
var ekki heldur sími til að láta
vita um sig í gegn. En tímarnir
breytast — til bóta?
M. F. í. K., Akureyrardeild, held
ur aðalfund miðvikudaginn 27. jan.
kl. 8.30 síðdegis að Hótel Varð-
borg. — Dagskró: 1. Inntaka nýrra
félaga. 2. Venjuleg aðalfundarstörf.
3. Félagsmól. 4. Nokkrar félags-
konur lesa upp og kynna nýjar
bækur. 5. Kaffidrykkja. — Stjórnin
Aðalfundur Kvenfélagsins Hlífar
verður haldinn föstudaginn 22. jan
úar kl. 8.30 e.h. í Sjólfstæðishús-
inu (uppi). — Venjuleg aðalfund-
arstörf. — Kaffi keypt ó staðnum.
— Stjórnin.
K RIN G S J Á
VIKUNNAR
Messa í Akureyrarkirkju n. k.
sunnudag kl. 2 e. h. Sólmar nr«:
223, 327, 1 12, 251 og 36. - P. S:
Æskulýðsmessa verður í Barna-
skóla Glerórhverfis n.k. sunnudag
kl. 2 e. h. Sólmar nr.: 572, 372,
318, 648 og 424. Ungmenni lesa
pistil og guðspjall. Þess er óskað að
foreldrar komi með börnunum og
ungmennunum. — B. S.
Sunnudagaskóli Akureyrarkirkju
n. k. sunnudag kl. 10.30 f. h. —
Eldri börnin uppi í kirkjunni, yngri
börnin í kapellunni. — Sóknar-
prestarnir.
Vestfirðingar; Munið Sólarkaff-
ið í Alþýðuhúsinu n.k. laugardag.
Þórsfélagar — gamlir og
ungir! Mætið ó Glerór-
eyrum eÞ'r hódegi á
laugardag — til starfa
við brennuna. Mætið vel!
Framlög í Davíðshús: — Ingvi R.
Jóhannsson,Löngumýri 22, Akureyri,
kr. 500,00. Armann Dalmannsson
og Sigrún Kristjánsdóttir, Aðalstr.
62, kr. 600,00. Jón Sigurgeirsson,
Klapparstíg 1, kr. 500,00. Jónina
Steinþórsdóttir og Eiríkur Sigurðs-
son, Hvannavöllum 8 Akureyri, kr.
1000,00. Magnús Guðmundsson,
Lækjarg. 9 kr. 200,00. Þórólfur
Jóhannsson og Snorri Jóhannsson,
Byggðaveg 97, kr. 1.000,00. Páll
Björgvinsson, Efra Hvoli Rang. kr.
100,00. Ingunn Ósk Sigurðardóttir,
Efra Hvoli, Rang kr. 100,00. Ragn-
heiður Pálsdóttir, Efra Hvoli, Rang.
kr. 100,00. Helga Pálsdóttir, Efra
Hvoli, Rang. kr. 100,00. Jónína
Arnadóttir, Holtsgötu 6 Reykjavík,
kr. 100,00. Þuríður Árnadóttir,
Holtsgötu 6, Reykjavik, kr. 100,00.
Valdemar Pálsson, Byggðaveg 89,
Akureyri, kr. 1.000,00. Þóroddur
Jónsson, Akurbakka, S. Þing kr.
200,00. Sigríður Guðmundsdóttir,
Lokast. 20, Reykjavík, kr. 500,00
Beztu þakkir. Söfnunarnefnd
Móttekið hjá blaðinu: Jón A.
Jónsson, Norðurg. 39, kr,. 1000.00,
Stefón Guðjónsson, Eiðsvallag. 30,
kr. 200.0.
Slysavarnarkonur, Akureyri. —
gerið svo vel að koma bazarmunum
og kaffipeningunum til einhverrar
eftirtalinna kvenna eigi síðar en
28. janúar n.k.: Sigríðar Árnadótt-
ur, Vanabyggð 5. Kristrúnar Finns-
dóttur, Ásveg 14. Fríðu Sæmunds-
dóttur, Markaðinum. Valgerðar
Franklín, Aðalstræti 5. Sesselju Eld
járn, Þingvaliastræti 10. — Nefnd-
in.
Minjasafnið! Safnið er aðeins opið
á sunnudögum frá kl. 2—5 e. h. —
Föstudagur 22. janúar 1965.
Verkamaðurinn (7