Vínland - 01.05.1902, Blaðsíða 6

| Fra.mfarir. $
d> \*/
Það eru tvær nauðsynjavörur, sem al-
ment eru brúkaðar nieðal alira siðaðra
þjóða, eru óþektar meðal villiþjóða, og
voru ókunnar í fornöld og lengi fram
eftir miðöidunum, en þarfir inanna fyrir
pær bafa vaxið svo mjög einknm síðast-
liðaa öld, að nú getur naumast nokkur
maður áu fieirra verið. Þessar vörur eru
pappír og sykur.
Það er álit margra þjóð-
Pappír meuníngar fræ ðing a, að
og dæma megi nokkuð um það.
Blöð á livaða menningarstigi liver
þjóð staudi, af því, liversu
miklum pappír hún eyðir í sínar þarfir.
Það er víst, að fremstu þjóðir heiinsins
eyða tiltölulega miklu meiri pappír en
þær, sem skemra eru á veg komnar, og
ómentaðar þjóðir liafa hann ajls ekki,—
Bandaríkin eru í fremstu röð meðal
þeirra þjóða, er eyða mestum pappír ár-
lega, og það er líklegt, að New York
ríkið þurfi meiri pappír áriega, að tiltölu
við lólkf l'jölda, en nokkurt annað land i
heimi, en varla inun þó óliætt að draga af
því pá ályktan, að það ríki standi allra
landá fremst að menningu. I því ríi i
eru fjölda margar verksmiðjur, sein gera
alls konar hluti úr pappír, en það eru
einkuin hin stóru dagblöð, sem úl eru
gefin í borginni New York, sem mest-
um pappír. eyða. Þar eru um fjórtán
stór dagblöð, og þrrfa þau öll utu hundr-
að þrjátíu og tiinm þiísund ton at' prent-
pappír árlega, sein kostar nálægt hálfri
sjöttu tnillíón dollara, það er um þrjú
lxundruð sjötíu og fimm tou eða $15,0(10
virði á dag.—Þrjú stærstu blöðin í borg-
inni eru ‘-Tlie Journal”, sein þarf 40,000
ton, er kosta $1,600,000 árlega: “The
World” þarf árlega 30,000 ton, sem kost-
ar $1,200,000, og “Tlie Herald”, 25,000
ton, sem kostar $1,000,000 árlega og svo
hin stórblöðin þaðan af minna. W. R.
Hearst, eigandi “Journals”, verður því að
borgafjórar þúsundir dollara f.yrir papp-
ír í blað siltá liverjum degi. Joseph
Pulitzer, sein á “World”, borgar rúmlega
$3,000 á dag, og James Gordon Beunetti
sem á “Herald”, borgar riimlega $2,500
fyrir pappírdag hvern. “Journal” kostar
1 cent eintakið; helmingiir verðsins er
gefinn í sölulaiin; eftir því þvrl'ti að
selja átta hundruð þúsund eintök af blað-
inu til þess að borga að eins fyrir papp-
írinn, sem í það fer. Það er erfitt, að
segja neitt með vissu um kaupenda-
fjölda þessara blaðn; þó er líklegt, að
“Journal” hafi ekki til jafimðar 800,000
kaupendur daglega, og þó borgar blaðið
sig vel; nf því má ráða, að það er mikiö
fó, sem það fær fyrir augljsingar. Ekk-
ert þessara stórblaða gæti borgað sig öf
þau ekki fengju stórfé fyrir auglýsingar.
í “lierald” eru á hverii viku til jafnað-
ar sex hiindi iið dálklengdir af auglýs-
ingum og- fyrir þær fær blaðið um þrjár
millíónir dollara á ári. Mestum hluta
þess fjár er variö til þess að borga, papp-
ír, prentun og ritstörf fyrir blaðið; það
er selt f'yrir þrjú cent eiutakið og er eitt
hið auðugasta dagblað í liandarikjunum.
Auðmannalélag eitt vildi kaupa “Herald”
árið sem leið og skrifaði eigandanum,
Mr. Bennett, um það og spurði hann
hvort blaðið væri ekki falt og hve mikið
fé hann vildi hafa fyrir það. Bennett
sendi aftur svoiátanhi liraðskeyti: “ ‘Her-
ald’ er til sölu og kostar 3 cent hvert
vikublað en 5 cent hvert sunnudags-
blað.”—Skamt frá hinni nafnl'rægu
Brooklyn-biú í New York stendur röð af
stórkostlegum liúsu.n frá tólf til tuttugu
lofta háuin fram með dálitlum skemti -
garði og myuda hinn fræga Prentsmiðju
garð (Printing House Square). Þar eru
liinar mestu prentsmiðjur heimsins, er
vinna hvíldarlaust dag og nótt í steiu-
hveltíngmn undir þessum stórhýsum, og
þar er meiri pappír brúkaður en á
nokkrum öðrum stað í heimi; þar eru
flest dagblöð í borginni preutuð. I
Cliicago og Philadeiphia eru einnig
margar afar-miklar prentsmiðjur, en þær
í New York eru þó enu langt á uudan
þeim. Fjórði hlnti af öilum þeim pappír,
sem gerður er í lieiminum, er búinn til i
Bandaríkjuinim, og fjórðungur alls þess
pappírs, sem búiun er til í Bandaríkjun-
um, gengur til l'róttablaða þeirra, sem
þareru prentuð.—Mest allur pappír er
nú gerður lír trjám—einkum furutrjám.
Trén eru höggvin, berkinum flett af þeim,
þati eru bútuð í sundur og flutt að mill-
um, sem taka tróbútana, og mala þá
sundur með kvarnarsteinum, er vatn
streymir yfir, svo ekki kvikui í viðnum
af núuingnum. Alt er gert með vatns
afli á inillum þessum, og þart' tíu þústind
hesta afi í klukkutíma til þess, að mala
eitt. cord at' furutrjám. Þegar búið er að
mala viðinn er liann látinn í stór ker,
gerð úr stáli og tigulsteiui, brennisteins-
sýru lieit yflr liann og brennheitri gufu
hleypt gegnum alt saman í hálfan dag;
við þetta lireinsast öll viðarkvoða og
önnur óhreinindi úr viðnum, ug trjá-
taugarnar verða eiuar eftir; þá eru önn-
ur efni látin á þær til þess að gera þær
livítar að lit. Því næst er vatni og fieiri
lagartegundum blandað sainan við þess-
ar trjátaugar þangað til úr því er orðinn
mátiilega þykkur grautur. Þannig undir-
búið er þetta efni sent, á pappírs m'llurn-
ar gegn um stórar rennur, og þar er
jafn liarðan gerður úr því pappír. Sú
iðnaðargrein, að undirbúa viðinn þannig
fyrir pappírsmillurnar, er að eins fárra
ára gömul; það var fyrst gert í Provi-
deuce (K. I.) árið 1884, Áður höfðu I>jóð-
verjar fundið aðra aðferð, svipaða þess-
ari, en ófullkomnari. Þessi iðnaðargrein
er því enn í bernsku, og getur tekið
mikluin umbótuni. Sumar millur. sem
að þessu \inna, eru afarstórar, en engin
þeirra getur þó undirbúið nógau pappír
fyrir eitt af stærstu dagblöðunum í New
York.
Skýrslur frá fjármála-deild
Sykur [Tr -asury DépartmentJ stjórn-
aritmar sýna, að sykur-nautn
fer árlega vaxandi í Bandarikjunum. Ár-
ið 1870 þurfti til jafnaðar 33 pund af
sykri fyrir hvert mannsbarn í landinn, en
árið 1901 þurfti hver maður að meðal-
tali 68 pund; hefur því sykurnautnin meir
en työfaldast á siðustu 30 árum. I
skýrslum þessum er þó að eins teknar til
greina þær sykurtegundir, sem gerðar
eru úr sykur reyr og sykur-rófum, en
ank þess liefur þjóðin afar-mikinu sykur,
er fæst úr ýmsum öðrum plöntum, eink-
um úr ávöxtum. Ef hver maður eyðir
til jafnaðar 68 pundum af sykri á ári er
auðsætt, að margir eyða miklu meira, af
því sumir brúka mjög lítinu sykur. 8yk-
ur er nauðsynlegt næringarefui, og er
álitið, nð heilbrigður maðar megi ekki
éta meira af því en fjórða part úr pundi
á dag, því líkaminu getur ekki notað
meir en það, og ef meira er étið af því þá
8kemmir það líffærin og meltinguna,
eins og hver önnur fæðutegund, sein
neytt er í óhófi. Þó vii ðist svo sem syk-
ur liafi ekki eins skaðleg áhrif, á líkam-
ann og sumar aðrar fæðutegundir, sem
étoar eru í óhófi; ráða menn það af því,.
að þeir sjúkdómar, sem versna af sykur-
áti liafi ekki farið í vöxt síðan sykur-
nautnin fór mest að aukast, og í öðru
lagi taka menn eftir því, að þær þjóðir,
sem mestan sykur brúka, sýna mestan
dugnað og starfsemi en eru ekki í aftur-
för. Sú trú er víða ríkjandi meöal al-
mennings. að ormnr vaxi í möunum af
sykuráti, en það er á engu meiri rök-
um bygt en flestar aðrar kreddukenning-
ar.
Það er einnig sagt, að sykur eigi
mikinn þátt í því, að tennur manna eru
nú svo miklii veikari en áður vonl þær,.
og þ.ið er að nokkru leyti rétt, því af
sykrinum geta myndast sýrur í munnin-
uin, er skemma tennurnar, en ýinsar'
aðrar fæðutegundir geta valdið sams
konar skemdum.—Ef svkurnautn fer
vaxandi næstu þrjátiu ár jafnt og síðast-
liðiu þrjátiu ár, þá er hætt Við, að lieilsa
tnargra megi gjalda þess, eins og hverr-
ar annarnr lióflausrar nautnar. 8umar'
ómentaðar þjóðir, t. d. skrælingjar, hafa
engan sykur, og þykir lianu bragðvond-
ur fyrst í stað er þeir fá hann, og venj-
ast honum seint. Ef það ætlun margra,-
að sykurnautn og sykurgerð eigi ekki
litinn þátt í menuingu siðaðra þjóða og:
getur vel verið, að mikið sé satt í því.