Vínland - 01.05.1902, Blaðsíða 7

% B ókmervíir $
VICTOR. HUGO.
20. febr. síðastl. var hundraðasti fæð-
ingardagur fessa heimsfræga liöfundar
haldinn hátíðlegur víða um löud, en b<>
sérstaklega á ;ettjörð hans, Frakklandi.
Hafa öll merk bókmentablöð minst lians
á ný um fmssar muadir, en vór minuumst
eigi að hafa sóð neitt, um ha.nn á prenti i
íslenzkum blöðum, og pv-kir oss því við-
eiga, að minnast hans stuttlega.
. Victor Marie Hugo fæddist í Besancon
26. febr. 1802, og dó í Paris 1885. Faðir
hans var herforiugi í liði Napoleons
mikla. I æsku ftuttist hanu með foreldr-
nm sínum til Elba, Corsica, Sviss og
Italíu. Síðan fór móðir hans með hann
til Parísar og kom honum par til náms
hjá presti einum. Að tveimur árum
liðnum fluttist hann til Madrid, þar sem
faðir liaus þá var við lierstjórn í liði
Jósefs Bonapartes. Þegar Napoleon fóll
úr tigninni og keisaraveldið á Frakk-
landi leið undir lok, urðu foreldrar
Hugos hvort öðru fráskilin og komst
hann þá algerlega í umsjón föður síns.
Faðir hans lcom honum á ný til náms og
ætlaðist, til, að hann legði fyrir sig hern-
aðarfræði, en liugo fókk þó leyfl hanstil
að stunda í stað þess bókmentafræði.
Ungur að aldri tók liann að rita bækur,
og liggja svomixil og rnörg ritverk eftir
hann, að furðu gegnir. Síðan hann dó
hafa komið út, mörg ný rit, semeftirhanu
láu, og þó enn sagt nokkuð ópnmtað.
Jafnframt bókmentalegu starfl sínu
gaf Hugo sig all-mikið við stjórnmálum.
í æsku var liann trúr fylgismaður
Napoleons og studdi síðar af alefli við-
reisn konungsstjórnarinnar. En svo
breyttust skoðanir haus, og hann varð
einhver hinn einbeittasti forkólfur lýð-
stjórnarinnar. Þegar Louis Napoleon
velti um koll lýðveldinu á Frakklandi og
stofnaði á ný keisaradæmið, fór Hugo
svo hörðum orðum um atliæfi það, að
hann vuir gerður útlægur úr landinu. í
útlegð var hann í tuttugu ár í ýmsum
löndum, og ritaði alla þá tið af mesta
kappi. Þegar keisaraveldið valt um á
ný á Frakklandi, sneri hann lieim aftur,
og fögnuðu landar lians honum þá sem
öðrurn dýrlingi. Hann var þegar kosinn
þingmaður til efri deildar, en mætti þar
svo hörðu fyrir framkomu síua í ýmsum
málum, einkum fyrir mót,s]5yrnu sína
gegn^ friðarsamningnum milii Frakk-
lands og Þýzkalands, að haun neyddist
til að segja af sór og yfirgefa París. Síð-
ar átti hann þó sæti í þinginu og dró í
livívetna tanm Jreirra, er mest voru
radical í stjórnmúlum, varð siðast svo að
segja Socialisti, og sýnir það bezt liví-
líkum breytingum hugarfar hans var
undirorpið, þar sem hann i fyrstu var
Imperialisti. Hann var uppi á byltiuga-
tíð, í byltiuga landi. Útlegð hans olli því,
að hann fékk hatur ástjórninni og ýmu-
gust á öllu mannfélags-skipulaginu.
Sem rithöfundur og skáld ber Hugo
öll merki liinna r.’.iklu byltinga, sem ein-
kendu samtíð hans og sjálfan hann í
stjórnmálunum. Hann var höfundur
rómantWcv stefnunnar í skáldskap 19.
aldarinnar. Mjög sjaldan lcemur fyrir
spaug og gaman í sögum lians og ijóð-
nm. Houum var ávalt alvara. Valdi
hans á málinu er viðbrugðið. Hugsanir
hans eru oftast eins ogöldugaugur ú sjó.
Hann fer með mann úr einu í annað, án
þess maður átti sig hvert hann í það og
það skiftið er að fara. Hann slengir
lieilum kapítulum áf heims]iekilegum
hugleiðingum inn í sögur sínar. Enginn
hefur betur kunnað að lýsa náttúrunni
eða segja frá viðburðum en hanu. Aldrei
hefur víst náttúruöflunum verið betur
lýst en í sögunni lians “Les Travailleurs
de la Mer” (Sjófareudurnir). Hvinandi
hafrokið, öskrandi óveðrið og magnleysi
mannsins í þeim lirikaleik, er umtalsefni
hans i þeirri bók. En livað lýsingar á
viðburðum snertir, kemur snild hans
hvergi betur í ljós en í frásögunni um
orustnna á Waterloo í sögunni “Les
Miserables.”
Það, sem sérstaklega einkennir Victor
Hugo, er mannúðin. Hann er mannúðar-
innar skáld. Meðaumkunin virðist hafa
voriö sterkasta tilfinning hjarta hans.
Ætlunarverk hans er að tala máli aum-
ingjanna, enda heitir merkilegasta sagan
lians Lcs Miscrables, sem þýðir “Aumingj-
arnir ” Um þá bók hefur Tolstoi sagt, að
hún sé hiu fegursta bókmeuta perla 19.
aldarinnar. Hugo vann að þeirri miklu
ritsmíð t 20 ár. Hann bvrjaði á sögunni
1845, en lauk ekki við hana fyr en 1862.
Lcs MiseraUes ber af öllum mannúðar-
sögum. í kjölfar hennar siglir nú liin
mikla bók Tolstois “Upprisan.” Til sam-
anburðar liöfum vér að sönnu ensku
mannúðar-bókmentirnar frá sömn tíð.
Um sama leyti (1852) kom út bók Harriet
Beecher Stowe, sem mikilli liylli átti að
fagua hér í Ameríku og svo góðan þátt
átti i að iétta okiuu af svertingjunum.
“Adam Bede” og “Silas Marner” eftir
George Eliot komu út um sömu mundir,
liin fyrri 1858 og liin aíðari 1861. Nærri
allar bækur Charles Diekens tala líka
máli “aumingjanna.” En eugin þessi bók
getur þó jafnast á við Les Míserables.
Göfugri sálir liafa víst sjaldan verið
sýndar mönnunum ensálir þeirra Myriels
biskups, sem er persónugerfiugur hins
kristilega mannkærleika og ljúfmensku,
og Valjeans, sem er ímynd göfugleikans
og sjálfsafneitunarinnar. Frakkneskur
ritdómari einn merkur, M. Le Breton,
hefur sagt, í ný-útkominni ritgerð, aö
ekkert sé fegurra til í bókmentum lieims-
ius heldur eu samtal þeirra Mvriels og
Valjeaus í Les Miserablcs. llér kemur
lítið brot úr þeim kafla:
“Valjean hafði ails staðar verið úthýst,
börnin höfðu æpt aðhonum og hundarn-
ir gelt að honum. Eins brjóstumkenn-
anlegur var hann á þessu ráfi sínu eius og
Ædipus eða Lear konungar. Lafmóður
og í vondu skapi gekk liann loks inn í
hið litilmótlega hús Myriels. Hann sagði
til nafns síns; hann sýndi vegabréf sitt,
sem sýndi, að hann var útleystur saka-
maður, vegabrefið, sem olli því, ‘að hann
var burtrekinn og eltur, livar sem hann
fór’, eins og hann sjálfur komst að orði.
En í staðinn fvrir að reka liann burt, í
staðinn fyrir að hrópa: ‘Snáfaðu burtu,
huudurunn þiun’, eins og aðrir höfðu
gert,, þá setti Mvriel hann við borðið og
sagði blíðlega:
“ ‘Þú þarft ekki að segja mér hver þú
ert. Þetta er ekki mitt liús; það er liús
Jesií Ivrists. Ilér er eklci spnrt, hvort
aðkomumaðurinn hafi nafn, heldur hvort
hann liafi sorg. Þú átt bágt; þú ert
liungraöur og þyrstur. Vertu velkom-
inn. Þaklca þii mér ekki; seg ekki, að
eg taki þig í mitt hús. Enginn getur átt
hér lieima, nema sá, sem þarfuast hælis.
Eg segi þér, þér, sem átt liér með röttu
aðgang: ‘Þú átt hér betiir heima en eg.
Alt, sem liér er, er þitt. Því skyldi eg
spyrja þig að heiti? Eg vissi lílta livert
nafn þitt var, áður en þú sagðir mérþað.’
“Valjean starði á liann forviða.
“ ‘Hvernig þá? Ekki gútuð þér vitað
heiti mit.t.’
“ ‘Jú,’ svaraði biskupiun, ‘þú lieitir
bróðir miun.’ ”
ÍSLENZK TÍMARIT.
Eimkkidix, VI11. ár, 2 hefti,er nýlcom-
in liiugað og liefurinni að iialda það, sem
nú segir: Nýöldin, kvæði eftir Matth.
Jocliumsson: Henry Ward Beepher, brot
af gamalli “tölu” eftir Hafst. Pétursson;
Uppdrættir Islauds, eftir Þ. Tlioroddsen;
Alþýðuskáld Þingeyinga [Jón Þorsteins-
son, Sigurjóu Friðjónsson, Indriði Þor-
kelsson, Sigurður Jónsson] eftir Guð-
mund Friðjónsson; Jónas Hallgrimsson
og Trúin, eftir Helga Pétursson; Trúar-
og Kirkju-mál Dana 1900, eftir Matth.
Jochumssou; Systir Miu, saga eftirGuðm.
Friðjónsson; Tvö kvæði “Varði” og
“Þing”—eftir Guðmund Magnússon;
Hitsjá, dómár um íslenzkar bækur, eftir
Valtý Guðmundssou, Helga Jónsson og
Iiafstein Pétursson; Islenzk hringsjá,
yfirlit yfir íslenzk fræði i erlendum rit-
um, eftir Valtý Guðmundsson og Sigfús
Einarsson.
Svnnaxfa ui fyrir mánuðina marz og
apríl er nýkominn frá Keykjavík. í
marz-blaðinu er ritgerð um Sigurð
Magnússon frá Kópsvatni og mynd af
lionum; ritgerð um Stephau G. Stephans-
son, Alberta skáldið, eftir Guðm. Frið-
jónsson; mynd af gamla íslenzka vef-
stöluum og ritgerð um hann; og loks
framhald af Ferðarollu Kouferenzráðs
Dr. Magn. Stepheusens. I apríl-blaðinu
er mynd af forseta vorum Tlieo. Roose-
velt og ritg-erð um liann; áframhald af
ritgerð Guðm. Friðjónssonar um St. G.
Stephansson; ritgerð um William Mar-
cóni og myud af iionum og rafskeyta-
strengjum hans; annar þáttur úr Snæ-
bjarnar sögu; mvndir og lýsingar á
tveimur stórhýsum i Reykjavík; og fram-
hald af Ferðarollu M. S.