Voröld - 14.05.1918, Blaðsíða 4

Bls. 2
VORÖLD.
Winnipeg, 14. maí, 1918.
kemur út á hverjum þriðjudegi.
Útgefendur og eigendur: The Voröld Publishing Co., I.td.
Voröld og Sólöld kosta $2.00 um árið í Canada, Bandaríkjunum
og á íslandi. (Borgist fyrirfram.)
Ritstjóri: Sig. Júl. Jóhannesson
Ráðsmaður: J. G. Hjaltalín.
Skrifstofur: Rialto Block, 482% Main Stre^t—Farmers Advocate
Bldg. (gengið inn frá Langside Street)
Talsími Garry 42 52,
Sir Wilfrid Laurier
13. ma', 1918.
1 dag berast heillaskeyti, hamingjuóskir og þakklætisvið-
urkenningar úr öllum áttum til Sir Wilfrid Laurier’s, mesta
stjórnmálamannsins og bezta sem Canada hefir átt, og konu hans.
1 dag hafa þau náð þeim áfangastað sem fáum hjónum er gefið
að ná; í dag hafa þau verið saman í hjónabandi í 50. ár.
Á þessum mikla merkisdegi er það ekki úr vegi að minnast
hinnar starfsríku æfi Sir Wiífrid Lauriers í þarfir lands og
þjóðar. Tveir menn í Vesturheimi hafa áunnið sér sama nafnið:
það er William Jennings Bryan i Bandaríkjunum og Sir Wilfrid
Laurier í Canada. þeir eru báðir svo frábærri mælsku gæddir
að þeir hafa verið nefndir mennirnir með silfurtunguna’. En
Laurier hefir hlotið( annað nafn auk þess; hann hefir verið
nefndur “faðir Vestur Canada,” og það ekki einungis af þeim
mönnum sem staðið hafa honum við hlið í politískri samvinnu,
heldur af óháðum mönnum sem alfræðisbækur rita, eins og t.d.
þeim er rituðu hina heimsfrægu bólc þekkingarinnar.
Sir Wilfrid Laurier er fæddur árið 1841, og er því kominn
hátt á áttræðisaldur; en hver sem les þingtíðindin frá Ottawa,
með þeim ræðum er hann flytur þar hlýtur að sannfærast um að
sálin hefir aldrei verið yngri en einmitt nú. þegar Sir Wilfrid
Laurier kom til valda í Canada árið 1896, var méð öllu breytt um
þjóðarbúskapinn. í fljótu bragði er það ekki athugað hvernig
á því stendur að einmitt árið 1896—fyrsta ríkisstjórnar ár Sir
Wilfrid Laurier’s—breýttist árferði og líðan manná í Canada
frá því sem verið hafði.
peir sem athuga söguna og fylgjast með hverju spori sem
stigið er af stjórnendum landsins vita glögt um ástæðumar, og
vér hinir smærri spámennirnir getum einnig gjört oss nokkurn-
veginn ljósa grein fyrir henni.
Stefna afturhaldstjórnarinnar í Canada hafði ávalt verið sú
að skifta upp landinu milli auðfélaganna en hugsa minna um
fólkið. það var evrópiska lagið gamla, sem hún fylgdi. þegar
Laurier kom til valda var nálega helmingur alls Vesturlandsins
í höndum auðfélaga. Á árunum 1880 til 1896 hafði afturhalds-
stjórnin veitt járnbrautarfélögum 50,000,000 ekrur af landi í
meðgjöf með einum 4,000 mílum af járnbrautum, eða 12,500
ekrur í meðgjöf með hverri rnílu. Alls var búið að afhenda,
eða réttara sagt gefa járnbrautarfélögum 66,000,000 ekrur af
landi. Hefði þessu landi verið varið til þess að fá bændur til
að rækta það þá hefði það verið 160 ekra jörð handa 400,000
bændum, eða nægilegt land til þess að framfleyta 2,000,000
manna. Af þessari stefnu afturhaldsflokksins var alt Vestur-
landið svo að segja í eyði. Innflutningar voru nauðalitlir og
fóllúð eirði ekki í Canada þótt það kæmi þangað heldur fór eftir
stutta dvöl til Bandaiákjanna. Á síðustu fimm árastjórn aftur-
haldsflokksins fluttu rúmlega 100,000 manns 1il Canaua og
flestir þeirra fóru þaðan aftur. Auk þess flutti Canadafólkið
sjálft í burtu. Skýrslur Bandaríkjanna sýndu það að 1,000,000
manns þar voru fæddir í Canada. Aðcins 23,000 heimilréttar-
lönd vóru tekin í Canada síðustu sjö stjórnarár afturhalds-
flokksins.
þetta breyttist þannig þegar Laurier kom til valda að síð-
ustu stjórnarár hans fluttu inn 400,000 manns á ári, og alls fluttu
inn í landið í íians valdatíð 1,886,529 manns—351,530 heimilis-
réttarlönd voru tekin. Hvernig stóð á þessari mijtlu og snöggu
breytingu? Tíðarfarið hafði ekki breyzt. Himininn hafði
hvelfst heiður og blár yfir landinu; sólguðinn hafði horft sínu
althlyjandi auga og verið við því búinn að snerta með geisla-
stöfum xrjómold hinna miklu slétta. Regin regns og skúra
höfðu grátið lífgandi tárum á svörðinn sem huldi frjóan jarðveg-
inn. Náttúran átti fullar kistur auðs og dýrgripa. Alt Vest-
urlandið var eins og fult vistabúr með því eðli að eftir því sem
meira var neytt, eftir því gátu vistirnar vaxið.
En enginn sem landinu stjórnaði var nógu vitur til þess að
sjá hvers var þörf eða nógu samvizkusamur til þess að bæta úr
því sem á skorti.
það þurfti að breyta gráum sinu sléttum í plægðan akur;
það þurfti að búa jörðina undir að taka við geislum sólarinnar
og frjótárum regnguðsins ;það þurfti að fá lykil til þess að opna
með hinar læstu kistur náttúrunnar; það þurfti að matreiða
björgina í hinu óþrotlega og margbreytilega forðabúri, til þess
að hennar gætu orðið not.
þetta sá Laurier, og hann sá ráðið til þess—eina ráðið sem
dugað gæti. það þurfti að fá menn—dugandi starfsmenn til
þess að flytja inn í landið, og gera svo vel við þá að þeim gæti
liðið vel og þeir gætu unað sér hér og átt góða daga. Og hann
hóf hina nýju stefnu ásamt ráðherrum sínum; stcfnu sem
skapaði frabitíð Vesturlandsins og ávann honum nafnið faðir
þess. Hann aftók það með öllu að gefa jámbrautarfélögum
landið; afsagði að láta þau hafa eina einustu ekru ef því en
í stað þess fékk hann aftur, með samningum heilmikið af
landi til þess að láta menn hafa það sem heimilisréttarland.
Alt mögulegt var gert til þess að fá fólk til að flytja inn í
landið og greiða þar götur þess. Af því leiddi það að Canada
varð óskaland allra þjóða, og þangað leitaði fólk að frelsi og
framtíð. Jafnvel frá Bandaríkjunum streymdu menn til
Canada.
það var innflutninga stefna Lauriers sem breytti gróðrar-
lausri sléttu Vesturlandsins í blómlega akra með fögrum býlum
og frjálSu fólki.
það var ekki fyrir neina breyting á veðurlagi að sæld og
vellíðan ríkti í Canada frá árinu 1896 til 1911. það var ekki
af neinni hendingu, það var blátt áfram fyrir þá sök að á því
tímabili sat hér að völdum góð og framfarasöm stjórn, með ráð-
vöndum manni í broddi fylkingar. Sir Wilfrid Laurier er sá
maður sem annast hefir látið sér um sátt og samvinnu allra
Canadamanna; Sir Wilfrid Laurier er sá af forsætisráðherrum
hér, sem prúðastur hefir verið í allri framkomu og látið sér
jafnannast um velferð allrar þjóðarinnar, og “því lætur hún
börnin sín blessa þann mann og bera sér nafn hans á munni. ”
Kona Sir Wilfrid Laurers heitir Zoe Fontaine; þau giftust í
Montreal 13. marz, 1868, og hefir hún verið önnur hönd bónda
síns í hvívetna.
Ný hreifing.
Thos. H. Johnson, dómsmálastjóri í Manitoba, kallaði
nokkra menn á fund heima hjá sér 10. þ.m., til þess að ræða um
þjóðræknismál og velferð fylkisbúa yfir höfuð í sambandi við
stríðið. þessir voru mennirnir sem þangað voru boðaðir: Dr.
B. J. Brandson, Dr. Ól. Björnson, Dr. Ól. Stephensen, Dr. Jón
Stefánsson, Dr. S. Snidal, Séra B. B. Jónsson, Séra Runólfur
Marteinssoh, Séra R. Pétursson, Iljálmar Bergman, Sigurður Mel-
sted, Friðrik Sveinsson, Th. Borgfjörð, J. J. Swanson, S. D. B.
Stephenson, Jónas Jóhannesson, K. J. Austmann, Walter Líndal,
B. L. Baldwinson, L. Hallginmsson, J. J. Vopni, J. J. Bildfell,
Magnús Paulson, Thorsteinn Thorsteinson (bankastjóri), Thorður
Johnson, Steingrímur K. Hall, Dr. Sig. Júl. Jóhannesson. Dóms-
málastjórinn skýrði tilgang fundarins; kvað hann hina mestu
þörf vera á því að sem beztur skilningur ætti sér stað meðal þjóð-
arinnar í öllum þeim atriðum og störfum sem stríðið óhjákvæmi-
lega hefði í för með sér.
Hann kvað tilfinnanlegan skort á glöggum skilningi þess
hversu nauðsýn krefði mikiliar fómfærslu og hversu miklu léttari
sú fómfærsla væri ef enginn misskilningur ætti sér stað. Kvaðst
liann hafa hugsað sér að það mætti verða að liði ef hreyfing
myndaðist í því skyni að sameina alia krafta vor á meðal í fram-
kvæmdum þessa máls. Dr. B. J. Brandson bar upp tillögu þess
efnis, að þeir sem á fundinum væru mættir tjáðu sig með öllu
samþykka þeirri stefnu og þeim frelsishugsjónum sem banda-
menn berðust fyrir og vildu ekki að stríðinu yrði hætt fyr en
þýska hervaldið yrði með öllu brotið á bak aftur um aldur og
æfi. Tillagan var miklu lengri, en þetta var aðal liðurinn.
Um þetta urðu talsverðar ummræður. Voru allir á sama
máli með það að sjálfsagt væri að gera sitt ítrasta bandamönnum
til liðs í stríðinu, en orðalagið á tillögunni þótti sumum óviðkunn-
anlegt. Var henni lítillega breytt, en samt geðjaðst ekki öllum
að henni; er tæplega hægt, að ætlast til þess að tillaga um svo
stórt mál og yfirgripsmikiö sé samin á svipstundu fyrirvaralaust
þannig að öllum sýnist sama í öllum atriðum, þótt ekki greini á
um aðalmálð. Tillagan var borin upp og samþykt af öllum
nema Séra Rögnvaldi Péturssyni, Séra Runólfi Marteinssyni,
Friðrik Swanson og Dr. Sig. Júl. Jóhannéssyni. þá var
farið fram á að tillagan væri staðfest með undirskriftum
fundarmenn og var það gert. Allir skrifuðu undir hana nema
Séra Runólfur Marteinsson, Friðrik Swanson og Dr. Sig. Júl.
Jóhannesson, sem ekki feldu sig við orðalagið. Margir töluðu á
fundinum en hvergi lýsti sér eins mikil mannúð og sanngirni og
Iijá Séra R. Marteinssyni; hann virtist hafa gleggri skilning og
fegurri hugsjónir í sambandi við stríðið en allir hinir.
Að endingu voru kosnir 11 manns í nefnd til þess að gang-
ast fyrir almennum opinberum borgarafundi í Winnipeg þar sem
hafin væri ný starfsaðferð í sambandi við stríðsmálin meðal
Íslendinga vestan hafs. Var aðallcga tulað um að þctta skyldi
gert með ritgerðum, almennum fundum o.fl.
1 nefndina voru kosnir : Thos. II. Johnson, ráðherra, Dr.
B. J. Brandson, Th. Borgfjörð, S. I). B. Stephanson, Hjálmar
Bergman, Walter Líndal, J. J . Bildfell, scra Rögnvaldur Péturs-
son, Séra B. B. Jónsson, K. J. Austmann, Dr. Sig.Júi.Jóhanneson.
Verði hyggilega, vel og samvizkusamlega að farið 1 þessari
nýju hreifingu þá getur hún orðið til mikiLs góðs.
Um það fer ekki tvennum sögum að íslendingar hér í landi
eru trúir eanadiskir borgarar. það er þeim skylt og ljúft
að vinna að velíerðar málum lands og þjóðar hvenær sem er, og
ekki sízt á þeim hörmulegu tímum sem yfir standa.
það er á allra vitund að þjóðin er beygð og niðurbrotin af
sorgum óg söknuði, missi og manndauða, og það var vel sagt af
dómsmálastjóranum að fólkið þyrfti á samhygð að halda. Fél-
agsskapur sem að því miðar að hughreysta og bera byrðina með
hinum líðandi ef verða mætti, gæti orðið til mikils góðs.
Oss skilst að þessi hreyfing sé einkum í því skyni
gerð að reyna að draga úr sársauka stríðsáhrifanna, og
þótt það sé nokkuð seint nú og hefði bettir gert verið fyrir löngu,
þá mun Voröld fús að leggja sitt litla fylgi óskift og eiiílæglega
til þess starfs. það er gleðilegt að hinir lciðandi menn þjóðar
vorrar af öllum flokkum hafa hér tckið saman höndum til þess
að líkna og hughreysta og hella viðsmjöri í hin mörgu og djúpu
sár. þótt ágreiningur skilji menn í öllu öðru þá ættu allir að
geta mæzt þar; allir að geta unnið þar saman sem einn maður
væri.
En engin ósanngirni, engin ókristileg hugsun, engin ojöfnuð-
ur má eiga sér stað í þessu starfi; bræðraþel, hluttekningarsemi
og einlægur vilji til þess að bæta, verður að stjórna þar orðum og
athöfnum.
V erkamannadeild.
VERKFALLID.
í síðasta blaði Voraldar var frá
því skýrt að verkfall vofði yfir í
Winnipeg, og væri þegar byrjað
meðal þeh’ra er fyrir bæinn vinna.
þótt þeir væru tiltölulega fáir sem
í því verkfalli tóku þátt þá var það
afar alvarlegt. það ískyggileg-
asta þótti að slökkvuliðið hét að
hætta starfi og eliki var annað
sýnna um tíma en að svo að segja
allar deildir bæjarþjóna legðu
niður störf. Um þetta verkfall
var mikið rætt og skiftust menn í
flokka, sumir með verkfallsmönn-
um , aðrir með borgarstjórnar-
mönnum. Hér skal sögð saga
verkfallsins til þess að menn geti
sjálfir dæmt um hvorir höfðu á
réttu að standa:
Samningar voru gerðir 1917 um
vorið milli verkamannafélagsins
og bæjarráðsins. Sá samningur
var á enda 30. apríl, 1918. 1.
apríl báru verkamenn upp bæna-
skrá sína fyrir verkstjóra afl-
stöðvarinnar, eins og þeir voru
vanir; fóru þeir fram á kaup-
hækkun er nam frá 8 pró cent til
14 prósent, og áttu þeir að fá
mestu hækkunina sem lægst höfðu
kaupið. 27. apríl sagði Glasco
mönnum frá því að hann væri fús
að mæla með alt að' 12 prósent
launahækkun við yfirráðsmenn
bæjarins, en aftur á móti kvaðst
hánn ekki fallast á sum atriði í
kröfum þeirra að því er starfsað-
ferð snerti. 30. apríl mætti J. L.
McBride, fulltrúi verkamanna,
Glasco, óg komust þeir að ákveðn-
um samningum. Glasco kvað síð-
an tillögur sínar komnar í hendur
yfirráðsmannanna og væri hann
sjálfur svo að segja laus við þær.
Yfirráðsmennirnir vildu fara
aðra leið, vildu veita verkamönn-
um stríðsuppbót í stað launahækk-
unar, og áttu allir sem höfðu
$1,600 eða hærra í árslaun að fá
sömu stríðsuppbót. þessa uppá-
stungu báru yfirráðsmennirnir
upp fyrir bæjarráðinu án þess á
nokkurn hátt að minnast á hana
við hlutaðeigendur— verkamenn-
ina sjálfa. Að uhdanförnu var
það regla að afturVar komið með
laúnalistann til mannanna fyrir 1.
mai. það gjörði verkstjórinn,
eftir að yfirráðsmennirnir höfðu
staðfest launa upphæðina, en í ár
var með öllu gengið fram hjá
mönnunum sjálfum. þetta atriði
var það sem þeim gerði gramast í
geði; því með því var verka-
mannafélagið fyrirlítið. Yerka-
mannafélagið gerði yfirráðsmönn-
um aðvart 1. maí um það að ef
launalistinn sem þeir hefðu haft
með höndum í heilan mánuð væri
ekki tafarlaust samþyktur, þá
ætluðu þeir sér að gera verkfall 2.
maí. Yfirráðsmennirnir svör-
uðu verkamönnum engu en skýrða
blöðunum frá því að þeir (verka-
menhirnir) hótuðu verkfalli, að-
eins til blekkingar. Verkfalls-
mennirnir kendu því yfirráðs-
mönnum bæjarins um verkfallið,
með því að bæjarstjórnin hefði
ekki fullkomlega vitað að gengið
var fram hjá verkamönnum með
fyrirlitningu. 30. apríl stakk
Glasco verkstjóri upp á því við
mennina að þeir legðu málið í
gerðardóm heldur en að gera
verkfall. það var eina gerðar-
dómstillagan sem nokkru smni
hafði verið minst á við mennhia;
borgarstjórinn eða yfirráðsmenn-
irnir höfðu aldrei boðið að leggja
málið í gerð. Verkfallið hélt á-
fram til laugardags og varð í-
skyggilegra með degi liverjum.
Loksins komust á sættir, og urðu
þær þannig að verkfallsmennimir
fengu svo að segja alt er þeir
kröfðust. Bæjarstórnin hafði rek-
ið alla verkfallsmennina og ráðið
aðra í þeirra stað, en tók þó
athöfn sína aftur og veitti öllum
verksfallsmönnum vinnu með þeim
launaviðbæti er þeir fóru fram á
í stað stríðsuppbótar og viður-
kendi félagsskap þeirra.
þannig lauk þessu verkfalli með
algerðum sigri verkamanna.
_ 1 • -
þegar verið er að byrja að
prenta blaðið lítur verkfallið út
hið versta. Bæjarstjómin hafði
kosið nefnd og veitt lienni til-
löguvald. Nefndin var kanngjöm
og hafði í huga hag fólksins yfir
höfuð; ;lagði hún til að verkfalls-
menn fengju nálega alt er þeir
fóru fram á. Bæjarstjórnin var
því samþykk, en hafði gert það
glappaskot að skipa að ráða stöð-
uga menn í stað verkfallsmanna.
Glasco neitaði því að fara eftír tiT-
lögum nefndarinnar nema með
skilyrðum sem ekki þóttu -,sann-
gjörn.
Fowler, bæjarráðsem. var ekki í
bænum þegar nefndin var sett.
þegar hann kom vildi hann engu
sinna tillögúm nefndarinnar, og
gerði það að tillögu. Um ha.na
var rætt og var hún loks sam-
þykt með 9. atkvæðum gegn 8.
Með tillögunni og á móti verka-
mönnum voru þessir: Gray og
Wallace (yfirráðsfnenn), Coek-
burn, Fowler, Pulford, G ray,
Vopni , McLennan og McLean. Á
móti tillögúnni og með verka,-
mönnum voru: Cockburn og Put-
tee (yfirráðsmenn), Sparling,
Queen, Heaps, Hume, Hamelin og
Wiginton.
Nú lítur helzt út fyrir að
slökkvuliðið geri verkfall í dag,
og hver veit hverjir fleiri.
Margir eru
sem ekki hefir verið hægt að liafa tal af, en sem án efa, vilja
kaupa “Voröld” og “Sólöld”.
Viljum vér biðja þá að fylla út eyðublaðið hér að neðan og
senda sem fyrst til “Voraldar”.
“Voi’öld” verður blað verkamanna, bænda og fiskimanna,
blað almennings yfir höfuð. Og riiun hún leitast við að verða til
skemtunar, nytsemda og fróöleiks, jafnframt því að berjast
fyrir rétti hinnar veiku og smáu.
Styð blaðið sem styður þig, og þín málefni mcð því að gerast
kaupandi þess.
Eg undirritaður óska eftir að gerast kaupandi að “Voröld’*
og sendi hérmeð $2.00 fyrir einn árgang.
Dagsetning..........................I.....
Nafn........................................
Áritan...................................
Hver sem sendir oss þennan miða verður sent annað eintak af þessa
númeri Voraldar svo hann geti átt öll blöðin óskemd 13