Voröld - 24.07.1918, Síða 4

Bls. 4
VORÖLD.
Winnipeg, 23. júlí, 19X8.
\

kemur út á hverjum þriðjudegi.
Ctgefendur og eigendur: The Voröld Publishing Co., Ltd.
Voröld og Sólöld kosta $2.00 um árið í Canada, Bandaríkjunum
og á íslandi. (Borgist fyrirfram.)
Ritstjóri: Sig. Júl. Jóhannesson
Ráðsmaður: J. G. Hjaltalín.
Skrifstofur: Rialto Block, 482% Main Street—Farmers Advocate
Bldg. (gengið inn frá Langside Street)
Talsími Garry 42 52,
Stríðsmálin
Aðaimálið sem nú er og hlýtur að vera á dagskrá hér hjá oss er
stríðið. 1 sambandi við stríðið hugsa menn og tala fremur öllu öðru.
pað er J jóðinni áhugamál að þannig sé unnið að strfðinu frá vorri
.hálfu að það gcti komið bandamönnum vorum að sem beztum og
•j'ullkomnustum notum.
En til þess er margt nauðsynlegt. Á því ríður meðal annars að
eiiis mikill jofnuður eigi sér stað í sambandi við herskyldulögin og
mögulegt er; að jafnframt því sem þeir séu teknir sem missast mega
•.rU ekki að óþörfu gjöreydd heimili á vissum stöðum, og ekki sé tek-
inn einn eða seinasti sonur farlama ekkju eða hún skilin eftir með
öllu fyrirvinnulaus, eða foreldrar sem komnir eru á grafarbarminn
af elli og þreytu séu svift öllum sonum sínum.
Vér þoruin að fullyrða að herlögin eða andi þeirra krefjast þess
ekki að þannig sé að farið. Vér trúum því að þar sem slíkt á sér stað
sé það ekki stjórninni að kenna. Vér vitum að yfirmenn hersins hér
í Winnip.eg ætlast ekki til þess. Vér höfum í síðastliðna 2-3 mánuði
\ erið svo að segja daglegur gestur í herbúðunum í því skyni að reyna
að hjálpa því fólki sem eins stendur á og vér höfnm lýst. Vér höfum
uidrei favið fram á ósanngirni; aldrei beðið um undanþágu né burt-
f&rarleyfi fyrir hrausta menn og herfæra nema því að eins að heim-
ilis ástæður hafi verið slíkar að voði hafi verið á ferðum- Vér höfum
skýrt máiið fyrir herforingjunum og þeir hafa allir undantekningar-
laust sýrC oss kurteisi og veitt oss áheyrn, og þegar þeim hefir verið
skýrt málið sanngjarnlega og rétt þá hafa þeir alloft litið á það sömu
augum og vér og leyft mönnunum að fara, ýmist um tíma eða fyrir
fult og a!t. I stuttu máli, þeir hafa sýnt sanngirni. pað er því oft-
ast af einhverri vanþekking á högum fólks og kringumstæðum þegar
ínönnum er haldið í hernum sem með engu móti rnega fara að heiman
og eru eina fyrirvinnan ekkju eða yfírgefinna foreldra.
petta er verkefni fyrir vora leiðandi menn sem eru í háum stöð-
um; þeit eiga að grenslast eftir kringumstæðum fólksins og biðja um
iíkn fyrir þá sem uppgerðarlaust og með öllum rétti eiga heimtingu
á að vera heima samkvæmt yfirlýsingu stjórnarinnar, og samkvæmt
stefnu herforingjanna sjálfra.
Vér minnumst þess nýlega að vér fórum vestur í Minto herbúðir
moð fjörgamalli' og farlama ekkju sem átti einn son er tekinn hafði
verið og hún skilin eftir með þrjár jarðir, stóran akur og marga gripi.
Vér fekýrðum málið fyrir einum hershöfðingjanna og hlustaði hann á
oss með athygli. og kurteisi. pegar vér höfðum lokið máli voru sagði
hann brosandi og bróðurlega: “Éf þessi saga er sönn þá er sjálfsagt
að sleppa manninum tafarlaust.”
Skjöl og skilríki voru skoðuð og sagan reændist sönn; lierforing-
inn kom út aftur og sagði að maðurinn fengi lausn á morgun.
♦
petta er að eins eitt dæmi af mörgum; en það er eins og sumir
wrra leiðandi manna vegri sér við því að hjálpa fólki á þennan hátt.
p< ir virðast vera hræddir um að það setji á þá einhvern landráða-
blæ ef þeir reyni að ná nokkrum lifandi manni úr hernum. En sann-
ltikurinu er sá að stjórn landsins og herforingjamir líta á það öðrum
angum. Vissulega mundu þeir sem hernum stýra ekki telja þann
mann hollan sem reyndi að losa menn úr hernum án góðra og gildra
á :tæða, en herskyldu lögunum sjálfum er með því bezt hlýtt og stríð-
inu sjálfu er þannig mest lið veitt að ekki sé óþarflega og óhyggilega
þ^engt aö fólki. pað er skylda allra borgara landsins, hvort sem
þeir hafa verið með herskyldulögunum áður en þau voru samþykt
eða ekki, að hlýða þeim og fylgja í orði og athöfn eins og öðrum
lögum. En til þess að sem öruggust sé þátttaka manna alment, og
lil þess að sem mest sé samúð og ánægja þrátt fyrir óhjákvæmilegar
I'yrðar sem menn verða að bera og hljóta að þola vegna stríðsins, er
það áríðandi að allir geri sér far mu að vinna samvizkusamlega og
beita engri ósanngirni né óþarfa ójöfnuði.
Stríðinu ve?-ður ekki betur með öðru unnið sigurvænlega fyrir
vora hlið en með því að breyta samvizkusamlega við fóllcið og leggja
þyngstar byrðar á þær herðar sem hraustastar rru, en hlífa hinum
sem veikir eru og vanburða.
Og vér endurtökum það, að vér teljum þetta vera vilja stjórnar-
innar og stefnu herforingjanna og vér teljum það líklegt að þegar
•öðruvísi lítur út þá sé það fremur af misskilningi þeirra — aðal sekt-
in—sé um hana að ræða—liggur hjá peim sem eiga að vaka yfir vel-
ferð fólksins, kynna sér kringumstæður þess og haga sér eftir þeim
í tillögum sínum við hervöldin.
Hann Jónas á báðum buxunum
Einn sinni var maður á Islandi, sem hét Jcnas og var kallaður:
“Hann Jónas á báðum buxunum.” Hann hafði lengi langað til þess
að verða undirtylla við verzlun og hafði í því skyni rægt mann sem
þá stöðu hafði þangað til hann var rekinn og Jónas komst í sætið
hans sjá’fur. “Nú held ég hann verði á báðum buxunum!” sagði
gómul kona þegar hún frétti þetta, og eftir það hölluðu ólukku strák-
amir hann aldrei annað en “Hann Jónas á báðum buxunum.”
Oss kom þessi saga í hug þegar vér lásura síðasta Lögberg—
skrítið hvað manni dettur í hug ósjálfrátt stundum!—
Séra Jón Bjarnason sagði einu sinni að slíkt væri æfinlega af því
að eitthvað bæri manni fyrir augu líkt því seu; manni dytti í hug.
En svo getur honum hafa skjátlast—hann var víst aldrei ríkur mað-
ur og alcirei neinn fasteignakaupmaður.—Yér sL"ppum því þess vegna
og leggjum engan dóm á það hvernig á því slandi að manni dettur
Vmislegt ósjálfrátt í hug.----
Andlega mynd flytur Lögberg af manninum, sem loksins hafði
það af að komast upp í ritstjórastólinn. Greinin sú heitir “Á glap-
stigum, ’ og er hógværðin sjálf eins og vænta iriátti af jafnhákristn-
um manni og höfundurinn er. Að vísu hafa slæðst inn í greinina
nokkrar setningar sem ekki er mikill helgi blæt á, svo sem “hauga
lýgl,’ ’ o. fl., en það hefir náttúrlega verið óvart.
Ástæðan fyrir því hversu prúðmannlega greinin er rituð er skýrð
í greininni sjálfri. Höfundurinn segir að ekki sé hægt annað en að
vmna hverju því máli sem um«r að ræða “stórtión” ef illdeilur ltom-
ist inn í það. pess vegna hefir hann gætt þess svo einstaklega sam-
vizkusamlega að hleypa engum illdeilum inn í þetta mál, sem honum
er svo hjartfólgið. Yel liugsað og virðingarvert. “En jafnvel
englum aetur skjátlast,” sagði Steingrímur og þess vegna er það, að
þótt ritstjóri Lögbergs sé svo and lega Jireirm pg kristilega sápu-
þveginn að enginn daunillur þefur finnist af honum, aftan né fram-
an þá er hann ekki alvitur og því getur honum skjátlast. pað hefir
l.onum orðið á í þetta skifti. Hann segir að ritstjóra Voraldar sé
“meinilla við Lögberg, sannleikur og ganngirni sé honum emskisvirði
ef liann geti aðeins rægt Lögberg og þá sem að því standa.”
Héri.a skjátiast honum. . Ritstjóri Voraldar minnist þess ávalt
n.eð þal’klæti hversu góðri samvinnu hann átti að mæta við þá sem
f ð Lögbergi standa, meðan hann var ritstjóri pess. Undantekning
kann að hafa átt sér stað með þann sem að I.ögbergi situr—en svo
skiljum vér nú ástæðuna fyrir því þótt hún væri oss þá hulin. Vér
áltum mest saman við þá að sælda: Jón Vopna, Iljálmarson Her-
mann, Kristján Ólafsson, Thos. H. Johnson og séra B. B. Jónsson,
Iljálmar Bergmann, Thorsteinn Oddson og vér getum sagt það með
sanni að frá þeim tíma höfum vér ekkert um þá menn að segja nema
}.rð allra bezta og fyrir kynninguna og samvinnuna verður oss æfin-
’ivga hlýtt til þeirra-
Lögbergsritstjórinn (!!) talar um “Bolsheviki liugsjónir sem
með Rínargulli (þýzku gulli) hafi verið breiddar út um öll lönd. ”
pessi setning gefur oss grun um það hver hafi verið höfundur þeirrar
sögu að Ögmundur Sigurðsson, skólastjóri, náfrændi Lögbergsrlt-
"tjórans, hefði kömið með þýzkt gult (Rínargull) hingað vestur tíl
þess að gefa út Voröld, í félagi við Dr. Sig. Júl. Jóhannesson.
Sicrítið hvernig ýmislegt snýst.
Lögbergsritstjórinn (!!) segir að hvorki ritstjóri Voraldar né
nokkrir aðrir þurfi að vonast eftir neinum styrk stríðsafstöðu hans
til handa frá nokkrum sönnum Canadaborgara. Ritstjóri Voraldar
hefir leyfi eanadisku stjómarinnar til útgáfu blaðs síns með fullum
réttindum og hefir hún (stjórnin) enn ekki fengið umsjón prentfrels-
islaganna í hendur ritstjóra(!!) Lögbergs. Að því er stríðsafstöð-
una snerlir, þá hefir ritstjóri Voraldar óhikað fylgt stefnu Sir Wil-
frid Laurier’s, sem oss vitanlega hefir enn ekki verið talinn ósann-
ari Canada borgari en fasteigna kaupmaðurinn frá Transcona.
Vilji Lögbergsritstjórinn (!!) telja þá alla ósanna Canada borg-
ara sem fylgja stríðsstefnu Voraldar þá verða þeir margir íslenzku
iandráðamennirnir í Canada.
Ritstjórinn (!!) prýðir grein sína með því orðatiltæki að pýzka-
landskeiiari daðri jafnt við allar kirkjudeildir, sem séu honum nógu
eítirlátrr—undm' eðlilelgt að þetta kæmi honum í liug einmitt nú á
þessum kirkjudeildar daðurs tímum.
Vér birtum hér eina hógværa grein úr þessu ritsmíði; hún er
þannig: “Vér minnumst þess ekki að hann (ritstjóri Voraldar og
stofnandi Sólskins) hafi látið sig_ þjóðernismál Vestur-ís-
lendinga nokkru varða. Oss vitanlega hefir hann aldrei lagt neitt
á sig í sambandi við það og ekki lagt til þess grænan eyrir né heldur
ráð sem því hafa getað verið til stuðnings.” Viðvíkjandi þessu get-
um vér tekið undir með honum sjálfum og sagt: “Vér leggjum það
•ílið sem. vér kunnum að hafa gjört og verið hefir velferðar málum
Vestur-íslendinga til gagns, undir þeirra dóm, en látum oss í léttu
rúmi liggja, þeirra dóma sem ekkert mæla á aðra vog en aura
v’gt eða dala. Um manngildi ritstjóra (!!) Lögbergs höfum vér
rldrei dæmt en sem ritstjóra aðeins, og má vera að hann finni það
nú að hverri vegsemd fylgir vandi nokkur-
Eins og vænta mátti er heilmikið af sannleika í þessari kurteisu
grein. Höfundurinn segir, t.d., að ritstjóri Voraldar sé fátækur.
Sem sannkristnum manni er að heyra að honum þvki það ljótt, eins og
eðlilegt er nú á dögum. Reyndar minnir oss að einhver gömul trú-
arbrögð kenni það að ríka manninum hafi v ;rið heitt þegar hann
vaknaði, og að honum gengi illa að komast inn um dyr sælunnar, en
að hinir fátæku séu sælir; en sú trú er sjálfsagt orðin úrelt, “pví
guð og menn og alt er orðið breytt, og ólíkt því sem var í fyrri
daga.” En annars verður vesalings ritstjó.i Voraldar að viður-
kenna s..kt sína í þessu efni, en hann færir sér það til afsökunar og
málsbótar að hann komst aldrei í kullkistur Midland brautarinnar né
Transcona lóðanna.
Mættum vér að endingu beina nokkrum spurningum að hinum
prúða ritstjóra Lögbergs, sem auðvitað svarar þeim þannig að ekki
komist iildeilur inn í til þess að spilla fyrir máiinu.
1. Lf ritstjórinn (!) álítur það Bolsheviki anda að eyða.kröft-
um sínum í nokkurt annað mál en stríðsmálin á meðan á því stendur,
hvernig f.tóð þá á'því að fyrir hans tilstilli var kostaður maður af al-
manna f í hingað vestur frá íslandi og ekkert tilsparað, til þess að
licfja héi' allslierjar þjóðemis baráttu eftir að tlriðið hafði staðið yfir
í tvö ár?
2. Ef það var í því skyni .gert að kljúfa Vestur-lslendinga að
6 ,ka eftir samvinnu allra kirkjufélaganna og Goodtemplara félags-
ins í viðl.aldi íslenzkrar tungu er þá ekki fulltrúi kirkjufélagsins, sem
nú er að ferðast í sömu erindum að kljúfa þá?
3. Ef ekki mátti dreifa kröftum vorum fiá stríðinu með því að
ræða viðhald tungu vorrar né gera neitt annað sem ekki væri í stríðs
parfir, hcersvegna var þá eytt tíma, fé og kröftum til kirkjuþings?
hvers vegna var þáð ekki lagt niður þangað til eftir stríðið?
4. Ritstjórinn (!!) telur það ógætnis og ógæfumerki að vilja
vínna í sambandi við kirkjufélagið að viðhaldi tungu vorrar. Heldur
hann að anda séra Jóns sáluga Bjarnasonar hafi fundist það sérstakt
gætnis- og gæfumerki þegar kirkjuþingið “hefti umræður” í því máli
eins og Lögberg viðurkennir að það hafi gert?
5. Hvenær kom sá vísdómsandi yfir ritstjórann (!!) að ekki
mætti viuna að þjóðemismáli voru meðan á slríðinu stæði? pað
hefir vei Ið einhvern tíma eftir 25 apríl, 1918, því þá er íslenzkt þjóð-
ernisviðhald honum fyrir öilu. Hvenær sannfærðist hann?
66. Veit ritstjóri (!!) Lögbergs það að kirkjufélagsfólkið
yfir höfuð er með því að áfram sé haldið nú og ávalt að vernda tungu
vora en að niðurskurðarstefnan er aðeins örfárra “leiðandi”
manna-
7. Vill ritstjórinn gera svo vel að benda á þau æsinga eða
Bolsheviki atriði sem eru í bréfinu til kirkjuþingsins.?
pegar ritstjórinn (!!) hefir leyst vel úr öllum þessum spurning-
um—og sérstaklega þeirri fyrstu þá eru til fáeinar fleiri handa hon-
’im að spreyta sig á-
Látum vér svo úttalað að sinni við þennan hógværa embættis-
iu’óður vom.
Skrí ið er þetta!—pegar vér erum að sleppa pennanum og leggja
frá oss blöðin, dettur oss aftur í hug “hann Jónas á báðum buxun-
nm.” '
Langt yfir skamt
Vér verðum öðru hvoru varir við að fólk héðan fer suður til
Eochester til þess að leita sér lækninga lijá Mayo bræðrum. pessir
uænn eru ágætis læknar og hafa mikið orð á sér, og er það ekki fyrir
vantraust a þeim að oss sarnar stundum þegar þetta kemur fyrir.
Vér teljum það skyldu allra ærlegra blaða að leiðbeina alþýðu
fólks í öbu því sem not er og nokkurs virði, og begar um heilsu fólks
cr að ræ'ða þá er mikið í húfi. pað er eðlilegt að þá sé þangað farið
sem mestrar er líknarvonin.
En vér Islendingar erum óvenjulega lánsamir í þessu tilliti; lílc
lega á hór enginn útlendur þjóðflokkur mann stm hefir þá tvo hæfi-
Icika á hærra stígi er skurðlækna þurfa mest á að lialda, en Dr.
Brandson, landi vor; það er þekking í þeirri grein óg samvizkusemi.
pegar vér tölum um þetta vitum vér hvað vér segjum. ' Vér
þckkjum lækna sem stundum er gjarnt til þess að ráðleggja upp-
'kurð þóit ekki sé þess þörf; er það ýmist gert í fjárhagslegu tilliti
sjálfs sín vegna eða af stærilæti. Vér þekkjum lækna sem ekki
veita sjúklingum sínum eins nákvæma athygli eftir uppskurðinn og
vera ætíi.
En með Dr. Brandson er öðru máli að gegna. Vér höfum
stundað lækningar í atta ár og sent honum marga sjúklinga til upp-
kurðar og vér höfum sjálfir verið undir hans hendi. Vér vitum af
rcynslun.ni að þann mann brestur hvorki vilja né bekkingu til þess að
lúma þeim með hnífnum sem til hans leita-
Flestir menn bera það sem á sjúkrahúsinu hafa verið undir hans
hendi, að þeim liafi fundist sem líf færðist í þá t g þeir fyllast nýrri
von er hann hefir komið inn svo mikið traust og tiltrú fylgir honum
i peirri grein.
Sannleikurinn er sá að þeir sem fara suður til Roehester eiga sér
alls ekki vissari bata en hinir sem til Dr. Brandsons leita. Sá sem
deyr í hcns höndum þegar hann heldur á hnífnum er sannarlega feig-
ur, og sá sem ekki fær bót meina sinna hjá honum, ef uppskurður
þ a rf, fær það tæpast annarstaðar.
Ekki þarf þessara fáu orða til þess að auka aðsókn að Dr.
Brandssyni og ekki búumst vér við að honum sé nokkur þægðí þeim,
því hann hefir sannarlega nógu mikla aðsókn, en vér teljum það
f-kyldu vora að benda hinum-sjúku á það hversu fráleitt það er að
fara eins langt fyrir skamt og gert er þegar þeir fara suður til
Rochestcr og fram hjá Winnipeg, og það getun vér sagt með sanni
að ekki mundum vér sjálfum oss annan fremur kjósa um hvaða
sturð sem væri ?ð ræða en Dr. Brandsson.
Eins og vant er
C. B. Júlíus, stjórnarnefndarmaður Voraldar, kom norðan frá Nýja
íslandi fyrra laugardag; hafði verið þar í erindum fyrir Voröld og
Ilecla Press. Blaðið seldi liann á hverjum eirasta heimili þar sem
það var ekki áður, og hluti seldi hann svo að segja hvar sem hann
kom- Ilann var aðeins noklcra daga í ferðinui og seldi hluti fleiri
og færri. fimtíu og fimm (55) manns.
C. B. Júlíus lagði af stað í gær til LangixrJx bygðanna í sömu
crindum og verður þar nokkurn tíma. Efast Voröld ekki um að
honum 'verði þar vel tekið sem annarsstaðar. Nöfn hlutakaupend-
anna biríast næst.
G. P- Thordarson, starfsmaður Voraldar fór norður til Selkirk í
vikunni sem Ieið og dvaldi þar tvo daga í erindum fyrir Voröld, Sól-
ö.d og ITecla Press. Hann fékk 30 nýja kaupendur þar og milli 30
til 40 kaupenda að Sólöld, auk þess sem hann seldi nokkra hluti. Var
áiangurinn af ferðinni frábærlega góður, sérscaklega vegna þess að
Klemens Jónasson hafði unnið einstaklega vel fyrir félagið áður.
Tiiordaison hefir tekið að sér að finna fólk í bænum og búumst vér
við að hcnum verði vel tekið.
SÓLÖLD
hefir verið send öllum áskrifendum Voraldar, til sýnis.
Ef ykkur fellur við dótturina þá sendið dollarinn sem allra fyrst
og missið ekkert eintakið.
VORÖLD PUBLISHING CO., LTD.,
482y2 Hain Street, Winnipeg.
HECLA PRESS, LTD.
Phone G. 4252.
Smátt eða stórt ef það aðeias lýtur að prentverki
MUN ÁVALT BEZT ’AF HENDI LEYST
OG FYRIR SANNGJARNAST VERD
HECLA PRESS, LTD
Farmers Advocate Bldg. Winnipeg].