Voröld - 26.11.1918, Síða 5

Winnipeg', 26. nóvember, 1918
YOKÖL*
BIs. 5
Skuggaleg skáldsaga
Er fyrirsögn á ritdómi í september eintaki “ Sameiningunnar ”
Höfundur greinarinnar barmar sér yfir því að þurfa að fara hörðum
orðum um listaverk nokkui’s íslensks manns; dómurinn ber það með
sér svo innilega vel—Og verður að virða honum til vorkimar, þó að
iiann nú, rétt einu sinni, missi sjónar á blindri þjóðrœkninni—því
sagan flytur “svo Ijótar og.skaðlegar kenningar.”
pað er “Ströndin” hans Gunnars Gunnarssonar sem er svona
afskaplega. skuggaleg.—Hún hefir það þó gott við sig að “efnið er
þannig smíðað að oftast fellur fjöl við fjöl, án þess rifa verði á miUi
......Lýsingar margar eru lifandi, ljósar,” pökk! En svo eru þær
ógeðslegar einnig, t.d. slorkerlingarnar við kerin í fjörunni í Hólma-
firði, og slátur störfin.—þær eru svo ljótar að útlent fólk hlýtur að
gleyma menningu og göfuglyndi sjálfrar söguhetjunnar og álykta að
á íslandi búi ekki siðað fólk—!
Svo byrjar hið varhugaverða: “Lögmál lífsins er aftur og aftur
fótum troðið. ” Og þar misþyrmir G. G. skáldlistinni—því, gott tré
getur ekki borið vondan ávöxt og ekki heldur vont tré góðan ávöxt. ”
Með öðrum orðum: Gott getur ekki orðið ilt, né ilt.gott. Hvort er
það dómarinn eða skáldið sem misþyrmir lögmáli lífsns, siðfræðinn-
ar og reynslunnar-----? Yar ekki Judas einn af hinum góðu og út-
völdu postulum Krists sem gullið gat þó gert svo íllan að svíkja
meistara sinn með kossi? Eða valdi Kristur hann sem lærisvein og
kennimami vitandi að hann væri illmenni og ódrengur? Ofsótti ekki
Páll postuli kristna menn, myrti þá og kvaldi, áður en hann snérist.
Og varð hann ekki síðan uppáhald sonarins góða og ötulastur þjónn
kærleikans? Bar ekki í þessum tilfellum gott tré vondan ávöxt og
vont tré góðan ávöxt?
Dómarinn segir enn fremur: “það heldur velli, sem hæfast er. ”
v'i má eg í einlægni og einfeldni spyrja: Yar ekki Kristur ímynd
alls þess göfugasta, háleitasta og kærleiksríkasta? Og liélt hann
velli ? Yar hann ekki píndur og krossfesturl Og frá líkamlegu og
skáldsagnar sjónarmiði séð—sjórekið lík—á strönd lífsins, st-ot
lævls bylgja illgirninnar, hatursins og misskilningsins—lék sér viö ?
“Heilagasta skylda skáldanna er að segja satt, segja satt frá
sambandi hinna innri orsaka (innræti, hvötum, vilja) og liinna ytri
athafna, og segja rétt frá sambandi athafna, svo hver athöfnin fram-
leiði aðra atliöfn sér jafn skylda, eins og dóttir er skyld móður. ” Alt
þetta er að vettugi virt í “ Ströndinni. ”
Svo mörg eru hiþ heilugu orð. En—ef, átt er við eðlilega niður-
röðun efnisins, orsaka, athafna og úrslita, þá er hér hinn tvíliöfðaði
Janus að leik, því dómarinn hefir áður sagt:
“Ströndin” hefir sér það til ágætis, að þar er mikið efni, og úr
efninu er smíðað þannig, að oftast fellur fjöl við fjöl, án þess að rifa
verði á milli eða skarað sé.”
Skyldi átt við sannleiksgildi sögunnar, veruleiksblæ hennar í
samanburði við jafnaðarás viðburðanna og daglega lífsins.—Dettur
mér í hug hvort það muni þessvegna að “Faust” Goethes er í há-
vegum hafður, “MacBeth” Shakespeares, eða “Peer Gynt” Ibsens.
pannig má telja upp fram í það endalausa, ekki eingöngu leikrit, held-
ur engu síður sögur og kvæði. þaö liefir ekki þótt ókostur þó að
skáldið væri svo djarft að fljúga hærra eða rista dýpra en það sem
íyrir angað ber dags daglega.
Dómarinn heldur áfram:
“Mannúðin fær dapran dauðadóm. Stúlka, sem móti vilja
sínum hefir ratað í þyngstu raunir, er bjargað og liún flutt undan á-
hrifum bins illa á bezta heimili og fær þar að njóta alúðar og ástríkis.
Ekkert er hennar svo getið, þar til undir sögulok, að frá því er sagt
að hún sé þá rðin margspiltur ræfill, og engin örsök sjáanleg til þess
önnur eil sú, að hún varð fyrir áhrifum manngæzkunnar. ”
1 sjálfu sér get eg ekkrséð hvaða dauðadóm G. G. er að kveða
yfir mannúðinni með því að draga þessa stúlku fram á sjónarsviðið,
þó hann sé ekki altaf að trana henni fram til að sltyggja á aðal pers-
ónur sögunnar; hún leikur þar sinn litla þátt og sýnir eina lilið smá-
bæjarlífsins sem flestir munu kannast við, er í smábæjum hafa dvalið
til lengdar. Einnig bregður hún ofurlitlu ljósi á baráttu aðferð
Thorðarsen verzlunarstjóra.—það hefir verið eitthvað einkennilegt
við stúlkuna frá bamæsku, og er ístöðulaus mjög eftir því sem hún
kemur mér fyrir sjónir, því enginn áfellis dómur á mannúðina þó
hún félli, heldur eðlileg afleiðing þess sem áundan var farið.
“Ekki fær réttlætið betri afdrif en mannúðin. Finnur frá Yaði,
'ustjóri og málsvarði bænda, berst drengilegri baráttu gegn yfir-
gangi og þrælmensku einokunarvérzlunarinnar. þó hann fari vitur-
lega og gætilega að ráði sínu, fær hann engu orkað, en ranglætið
sigrar því nær fyrirhafnarlaust. Finnur missir óðal sitt, verzlun
kaupfélagsins, sem hann liafði komið á fót, brennur til kaldra kola,
sonur hans fef í sjóinn og sjálfur hröklast hann af landi burt.”
þetta er að mestu leyti eins og eg skil anda skáldsins í þessum
parti sögunnar, nema, mér finst ranglætið ekki sigra, “því næst
fyrirhafnarlaust” það verður að fara sömu krókaleiðina sem ávalt
áður, það verður að nota sömu fúlu aðferðimar sem svo marga hefir
g þar er úlfurinn sífelt undir gæruskinninu. Baráttan er löng
og hörð—
Og munu þeir margir sem ekki einmitt kaiir.ast við þessa mvnd úr
íslenzka þjóðlífinu fyrir ekki svo allmörgum árum, og gerir G. G. þar
annað en að draga fyrir almennings sjónir saniJeikann kaldami, bitr-
ann og sárann.—Og því að ásaka hann? þar sem það er “heilagasta
skylda skáldanna að segja satt.” (sem eru orð þess er ritdóminn
skrifar.) \
“Versta útreið fær þó Guð almáttugur, Traustið til Drottins
reynist ekki á marga fiska. Guðhræðslan endar í guðlasti og trúin í
vitfirring. ’ ’
þar er snert við viðkvæmunx sti’eng—streng sexn hefir hljómað í
sálum mannanna frá alda öðli, sem ávalt hefir vakið ádeilum og
ávalt verið hulin ráðgátu og er enn.—öllum ætti samt að vera óhætt
að álykta sem samviskan og reynslan býður.
Og til held eg að séu þess dæmi, jafnvei í okkar fámcnna flokki,
að Guðhi’æðslan hafi endað í guðlasti og trúin í vitfirriug, því spurs-
mál hvert skáldið halli þar mikið máli.
þessar athugasemdir eru gerðar af því að ritdómurinu virðist
ekki bygður á réttlátri gagnrýni, heldur innblásinn af einhverslags
vandlætingu af þeiri-i ástæðu að lífsskoðun sú sem kemur fram í sög-
unni ber ekki saman við lífsskoðanir þess sem skrifar ritdóminn.
Og einnig af þvl að dómarinn byrjar á því að tala um það að
“sér þyki fyrir að þurfa að fara hörðum orðum um listaverk nokkurs
íslenzks manns.” Og endar á því að Norska stórskáldið viti hvernig
eigi að ráða dularmálið. En íslenzka skáldið—Nei—Sleppum því.
þarna finst mér ennþá koma fram hinn tvíhófðaði Janur,.
J. G. II.
Almennar fréttir
Astralía er mjög óánægð yfir því að
fá engu að ráða um friðarsamningana.
Segir hún að England hafi rekið ný-
lendurnar út i strlðið en svo ráði þeir
sjálfir endalyktunum. “Vér mótmæl-
um þeirri aðferð,” segja Astralíubúar.
“Hvað sem hinar nýlendurnar gjöra þá
mótmælúm vér.”
Eftir tvær vikur munu hin fyrstu tíu
þúsund hermanna koma frá Englandi.
pað er ekki búist við að þeir sem eru
ósærðir í skotgröfunum muni verða
sendir fyr en eftir jól. Márgir af
þeim munu fara til pýzkalands. Gen-
eral Currie er á leið þangað nú með
hundrað þúsund Canada menn, til að
líta eftir ýmsu þar. Búist er við að
hermanna þurfi við í nokkur ár enn þá
byggir Bæheirix var upphaflega sjálf-
stæð þjóð en var 1526 sameinuð Aust-
urrlki.
Bæheimur er í mið-Evrópu og er að-
skilið með fjallagarði frá Prússlandi,
Saxony, Bavaríu og Austurírki.
Czechs settust að í Bæheimi á árunum
450—500 • 1037—1055 var Bæheimur,
y
Moravía, Silesía og Poland sameinuð
og stjörnað af einum konungi Bretis-
lau I. Bæheimur eins og hann er
núna samanstendur af Bæheimi,
Moravíu, Suður Silesíu og Slóvakíu, í
alt um 12,000,000 íbúar. Hafa þeir
upp á siðkastið verið á móti miðveld-
unum. Sem þegnar Austurríkis voru
þeir nauðbcygðir að fara í lið með
miðveldunum. Sem afleiðing aí því
gáfust heilar hersveitir af þeim upp til
Rússa í stað þess að berjast á móti
þeim, og voru margir sigrar Rússa og
Serba fyr meir að þakka Bæheims-
mönnum; í það minsta 20,000 gáfust
Myndaslytta af hjúkrunarkonunni j næstum eins mikla uppskeru þettað ár
Edith Cavell, verður búin til i Ottawa.
Myndahöggvari í Ottawa hefir nú þeg-
ar búið uppdrátt af líkneskinu.
Síðastliðinn föstudag voru þrír
menn og ein kona, öll af rússneskum
ættum, dæmd í 15 til 20 ára fangelsi
fyrir að hafa á móti herskildunni, með
því að útbýta bæklingum þar ssm
fundið var að þáttöku stjórnarinnar í
eins og í fyrra hefir meir en nóg fyrir
sig. Indland hefir 120,000,000 bushel
tilbúin að senda burt. Mikið má fá
frá Argentínu; Astralía hefir þriggja
ára afgang. Evrópu löndin hafa auk-
ið hveiti uppskeru á hverju ári. Við-
bót í Englandi 30,000,000 bushels.
Italíu 24,000,000 og frakklandi 35,000,-
000. Miðveldin hafa nú mjög lítinn
mat og engin hjálp kemur til þeirra
kjörum Rússlands. Pau verða send, |að austan' Fyvir stríðið hafði Rúss
ekki þangað sem þeim verði kent að land mikið hveiti afgangs sem sent var
verða betri manneskjur en þau
ske eru nú heldur í fangahús,
má-
til að líta eftir hlnu og þessu í óvina- UPP til Serba, til að geta barist í liði
löndunum.
Hermenn nýkonmir frá Englandi
kvarta yfir meðferðinni á leiðinni.
Segja þeir að bæði fæði og húsnæði
liafi verið ilt. Einn sagði að sá besti
matur er hann hefði bragðað í þrjú
ár væri sá er hann fékk er hann kom
á járnbrautarlestina í Canada.
Meir en 21,000 ekrur af landi því er
sett var til síðu af stjórninni handa
Indíánum í Saskatchewan og Alberta
hefir verið brotið með dráttvélum í
sumar.
Nú er verið að gera ráðstafanir til
að byggja mörg korngeymsluhús til að
geyma í uppskeruna fyrir næsta ár.
Indíánarnir kváðu sjálfir hafa brotið
um 15,000 ekrur. Höfðu þeir 50,000
ekrur undir ræktun þettað ár, í stað j
40,000 ekra er þeir höfðu síðastliðið ár.
í musteri einu í Japan var fyrir nok
kru opnað líkneski af auðæfa guðinum
Fanst þar poki með hrísgrjónum í, eru
þau talin að vera um þúsund ára gömul
Var þeim sáð, og uppskera góð af.
Voru grjónin næstum því alveg eins og
grjón nú á tímum.
Búist er við að almennar kosningar
fari fram á Englandi einhverntíma í
desember.
Fyrir þá sem hafa fyrirboðna bækl-
inga undir höndum er hegningin mjög
mismunandi í Canada. í Winnipeg er
hún þrjú ár og $1,000. Austur frá
fjögur til fimm ár og $2,000 til $4,000.
En í Vesturlandinu frá $20 til $150.
þakkargjörðardagur til að færa
þakkir fyrir sigurinn hefir verið sett-
ur fyrsta desember.
Dominion leikhúsið verður opnað
aftur á fiintudaginn kemur. Agætis
myndir sem venja ber til.
Um 300 I.W.W. eru nú i fangelsi og
bíða dóms.
þeirra.
Um 250,000 Czechs og Slóvaks búa i
Rússlandi. Bæði á Rússlandi, Eng-
landi og Frakklandi hafa þeir mindað
berdeildir til hjálpar bandamönnum.
Helsti maður í sögu Bæheims er
Jolm Hus fæddur milli 1326—1375.
Er helst hægt að bera hann saman við
Leo Tolstoi. Hann elskaði frelsi og
réttindi og barðist fyrir þeim. Var
hann orsök í því að þýzkir háskóla
kennarar og lærisveinar þeirra fluttu
sig úr Bæheimi til Loipzig. Hann
var brendur á báli 5. júli 1415.
Sambandsmenn viðurkenna sjálf-
stæði Bæheims eftir stríðið og verða
þeir taldir sem ein af sambandsþjóð-
unum.
Bréf frá Englandi
Stepping Hill Hospital,
Hazelgrove, Stockport, Eng.
Kæri bróðir:— Ég er nýkomin til
Englands, og er á stóru sjúkrahúsi um
sjö mílur frá Manchester.
til annara landa. Nú er fólkið þar
að deyja úr hungri. Búlgaría og
þrátt fyrir alla vora framför eru “tií |Rúmania hafa minni “PPSkeru þetta ár
skammar og'svívirðingar því sem vér |en hefir verið l^r í síðastl. 50 ár. 'PJn
köllum siðmenningu. JJar verður
hvorki talið um fyrir þeim né verða
þau uppfrædd að nokkru leiti þó þau
vissulega þurfi uppfræðslu við. pegar
þau verða látin laus verða þau því
annaðhvort forhertir glæpamenn eða
ennþá svæsnari og hættulegri óvinir
stjórnarfyrirkomulaganna heldur en
þegar þau voru dæmd. petta er það
sem við köllum árið 1918\ að vernda
þjóðfélagið og útiloka Bolshevism frá
Ameríku.
það er nógur matur til ef vel er með
farið til að hjálpa. öllum sem i eð
þurfa. En ef vér ætlum að hjálpa
vinum og óvinum okkar þá megum við
ekki búast við að geta lifað I alsr.ægt-
um fyrir dálítin tima.
AD BYRJA
Bolslievíkar og Bandamenn berjast
meðfram Dvinafljótinu. Síðan seint í
Sept. hafa Bolshevílcar verið að reyna
að reka Bandamenn upp eftir Dvina,
þangað sem hún sameinast Vaga. Lít-
Bæheimur
pegar talað er um Bæheimsmenn er
oft álítið að þeir séu nokkurskonar
skrill. En þeir sem hafa haft tæki
færi til að kynna rér sögu þeirra og
bókmentir vita hve röng sú hugmynd
er. Síðan Czecks urðu sjálfstæður
flokkur í) liði bandamanna hefir heim-
urinn í heild slnni farið að veita Bo-
hemiu, eða Bæheimi meira athygli en
að undanförnu. Czech-þjóð sú er
er erfiðast.
Skyldir þú vera að hugsa um að fara
á verzlunar skóla, þá getur “Voröld”
létt- þér -erfiðasta -sporið—byrjunar
sporið.
I ALDREI hefir verið eins mikil eftir-
ill ís er á ánni um þetta leyti árs, og jspurn eftir piltum og stúlkum með
hjálpar það óvinunum. Hafa þeir stór- j verzlunar skóla þekkingu.—pú gætir
ann flota sem þeir fara með eftir ánni búið þig undir og notið þess.
og flytja á bissur frá Petrograd. ALDREI hefir verið borgað eins gott
— kaup fyrir verzlunar- og skrifstofu
Bolshevika hreyfingin sýnist vera að störf eins og einmitt nú.—pað gæti
útbreiðast meir og meir um heim allan verið þinn hagnaður.
ALDREI hefir verið hægara að kom-
Hvergi eru dráttvélar eins mikið ast áfram_ná f beztu stöðurnar—en
brúkaðar eins og í Bandaríkjunum. !einmitt f dag,_A morgun getur það
pað má vinna, með þeim dag og nótt. |Verið of seint.
Bóndi einn sem áður átti fullt í fangi I
ALDREI hafa tslendingar verið
boðin betri tækifæri—þægilegri skil-
jmálar—en þeir sem “Voröld” býður,
þeim af áskrifendum stnum sem
ir >
langar til að fara a einhvern af þess-
um þremur verzlunarskólum.
með að rækta hundrað ekrur af landi
getur með þeim auðveldlega ræktað
fimm hundruð.
Mér líður býsna vel nú og eru sár
mín óðum að gróa. Ég ímynda mér
að ég verði fær um að ganga um jól.
Ég hefi ekki einn eyrir nú sem stend-
ur og þækti mér mjög vænt um ef þú K
gætir sent mér svo sem $25. Við er-
um að vinna stríðið en það ætlar að
kosta nokkuð mörg líf.
Ég sá Grímsa Grandy við Arras.
Hann lifti mér niður úr sjúkravagn-
inum. Ég býst við að hann sé dáinn
nú eins og margir fleiri.
Ég hefi ekki séð nein Canada blöð
nú lengi. Ég hefi heirt að það sé
Rauða Kross félag hér og mun það láta
mig hafa það helsta sem ég þarf.
Aleiga mín nú sem stendur er einn
brotinn rakhnífur.
Ég er orðinn býsna horaður og er
það ekki að undra þar eð hjúkrunar-
konan segir að sár mín séu nógu mikil
til að drepa þrjá. pegar ég kom á
sjúkrahúsíð á Frakklandi var ekki
búist við að ég mundi lifa nema yfir
nóttina. Læknarnir urðu annaðhvort
að taka af mér báðar fæturnar eða
skera djúpt í þær. Gjörðu þeir það
síðarnefnda af þvf að drep var að kom-
ast í holdið.
Ef þú hefir einhver blöð við hend-
ina mundi mér þykja vænt um að sjá
þau, og vænt þækti mér um að frétta
um kunningjana fyrir handan.
B. Hjörleifsson.
(pýtt úr Wynyard Advance).
Hoover, matvæla umsjónamaður í
Bandaríkjunum segir að Bandaríkin
geti sparað meir en 300,000.000 bushel
af hveiti til hjálpar bágstöddum í
stríðslöndunum. Canada sem hafði
Hver þessara skóla er öðrum betri.
SKRIFA EFTIR UPPLÝSINGUM t
DAG.
Ton af þœgindum
ROSEDALE KOL
óviðjafnanleg að gæðum.
fyrir ofna og eldavélar
THOS. JACKSON & SONS
Húsasmíða-byrgðir, kol og' við.
Skrifstofa 370 Colony St. Tals. Sh. 62-63-64
• •
Greiðið atkvæði yðar
með
E. R0BINS0N
í Ward Four
Bœjarráðsefni
verkamanna
GREIÐIÐ ATKVÆÐI
MED
GRAY
Traust yðar á Charles F. Gray sem
þér kusuð fyrir bæjarráðsmann síðast-
liðið ár hefir ekki bnigðist vonum yð-
KJOSID AFTUR
CHARLES F.
GRAY
Consulting Electrical Engineer.
fyrir
MAYOR
S0L0LD
Drenginn þinn langar til að eign-
ast Sólöld eins og hina drengina
sem hann þekkir.
Öll börn vilja eiga “Sólöld”
Stúlkuna þína langar til að eignast
Sólöld. Hún vill læra “ástkæra,
ylhýra málið.”
1 Sólöld kostar aðeins $1 um árið (§
SENDID pENNAN MIDA I DAG
VORÖLD PUBLISHING CO., LTD.
4828y2 Main St.,
Winnipeg, - Man. \
Kæru herrar:—
Gerið svo vel og sendið mér blað yðar Sólöld. Hérmeð fylgir
$1.00 fyrir fyrsta ársgjaldið.
Dagsetning
Nafn
Aritan
Dragið ekki að gerast áskrifendur Sólaldar.