Voröld - 04.02.1919, Side 1

HEY! HEY!
Sendið heyið ykkar til islenzku h#y-
kaupmannanna, og fáið hæðsta verð,
einnig fljóta afgreiðslu. Peningar lán-
aðir á “kör" send beint til okkar.
Vér ábyrgjumst að gera yður A-
nægða.
THE NORTHERN HAY CO,
408 Chambers of Commerce
Talsírr.i G. 2209. Naetur talsfmi S. 3247 |
Winnipeg, - Man.
----*
II. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, 4. FEBRÚAR. 1919
Nr. 1
HERMENNIRNIR KOMNIR EN STJORIN SEFUR!
Heimkomnir hermenn eru atvinnulausir svo tugum þúsunda skiftir; sama sena elckert hefir verið gert til þess að þeir hefðu að
nokkru sæmilegu að hverfa þegar þeir kæmu heim; ráðherrarnir hafa verið fjærverandi í veizlum og samsætum í stað þess að sinna mestu
vandamálum þjóðarinnar. Bændur, verkamenn og hermenn verða að sameina krafta sína, hrinda frá vö'xlum hinni sofandi stjóm og
kjósa aðra vakandi. ..
n-mmm-ommmmi«
Björn Björnsson
1 ‘ Orð og hugur hans var eitt,
hann var trúr til dauða. ”
þannig mælir Hanncs Hafstein eftir Benedikt Sveinsson
látinn. Hafa þau orð grafist þannig inn í hugsun íslenzku
þjóðarinnar að þau hafa verið gerð að orðtaki þegar lýst er
mætum mönnuin látnum.
þótt hcr sé ekki um þann að ræða sem oft léti til sín heyra
meðal almennings, þá cr það víst að lýsingin á betur við hann
en marga þá sem heimurinn veit meira um. það veit sá er
þessar línur skrifar, því hann þekkti Björn sál. allvel og vissi
það að orð og jtugur liaus var eins, að hann var trúr til dauða.
Menn sem leggjast í gröfina á unga aldri án þess að fylla
nokkra svokallaða opinbera stöðu eiga oftast, stutta sögu og
viðburðafáa. En það fcr ekki ávalt eftir lengd sögunnar
hversu mikils virði hún er og þannig er því varið með líf mann-
anna.
Björn Bjömsson var engiim auglýsingamaður; hann vann
verk sín í kyrþey, en það sæti var sannarlega ekki autt sem
hann skipaði þótt þaðan heyrðist ekki mikill hávaði; detta mér
í sambandi við það í hug orð skáldsns sem allir kannast við:
“Mörg látlaus æfin lífsglaum fjær
sér leynir einatt góð og fögur,
en guði er henni alt eins kær
þótt engar fari af lienni sögur. ”
Eg kyntist Bimi sál. Björnssyni bezt í samvinnu við hann
í bindindismálnu. Hefi eg sjaldan þekt menn sem betur gættu
skyldu sinnar og-trúrri reyndust því máli en hann gerði. Get
eg ekki betur lýst starfsemi hans þar og drenglyndi en með
orðum sem Bjarni Magnússon, skynsamur og skrumlaus maður
sagði um hann. ]>au eru þannig: “Eg hefi þekt marga menn
og unnið með mörgum bæði í félagsmálum og öðru, en aldrei
með neinum sein eg hefi fundið jafn trúrri eða drenglyhdari.
Tillögur hans voru ekki einungis bygðar á viti og hyggindum,
heldur var það “drengurinn” sem kom fram í öllu starfi hans.
Hvort sem í hlut áttu skoðanabræður hans eða andstæðingar,
þá var altaf fyrsta og síðasta hugsunin sú að gera rétt, gera
engum rangt til, ekki að koina málum sínum fram með oln-
bogaskotum né hnefarétti. ”
pannig fórust Bjarna orð um liann og get eg fullkomlega
skrifað undir þau samkvæmt þeirri þekkingu sem eg hafði á
hinum látna.
Verkin sem unnin eru í hljóði eru oft notadrjúg og eiga
sér stundum víðtækari áhrif en almenningur veit af.
Norður í Nýja íslandi er ungur læknir sem ferðast þar um
nótt og dag' og líknar sjúku og líðandi fólki á tímum þessara
yfirstandandi hörmunga. Enginn veit hvílíka blessun það
starf kann að hafa í för með sér; enginn veit hvernig sú bygð
kynni nú að vera stödd væri þar læknislaust. Sá sem þar
bindur sár mánna veit eg að ávalt minnist, hins látna. Á með-
an erfiðleikár námsins lágu á herðum hans og fátæktin horfði
honum ægileg í augu var það Björn bróðir hans sem ruddi hon-
um leið og' létti honum göngu á allan þann hátt sem hann mátti.
í’yrir það vcrk stefna blessunarorð að leiði hins látna manns.
Ug gat þess að Björn sál. hefði verið trúr og einlægur
starfsmaður bindindismálsins, cn hann vann einnig vel í fleiri
félagsmálum; þannig tók liann drjúgan þátt í baráttu Tjald-
búðarsafnaðar og var mkill vinur séra P. J. Bergmanns. “ Jtað
er margt sem dregur mig að Tjaldbúðinni, fremur en að öðrum
kirkjum sagði hann einhverju sinni. “par eru menn alfrjáls-
ir að hugsa og monnum eiga cngar skorður að vera settar í
þeim efnuin; í öðrum lagi finst mér vera miklu meira af sál í
ræðunum hans séra Friðriks en hinna prestanna og í þriðja lagi
er svo mörgum steinum kastað að lionum og málefni hans að
mér finst, það hljóti að draga menn þangað.”
Eg gct ekki að því gert að mér finst Björn sál hafa í þess-
ari setningu brugðið upp andlegri mynd af sjálfum sér. pað
var þetta þrent sem hann lagði þar áherzlu á:
« aii seuungu uiuguiu uPF ““—6' sjauum ser. paö hann var trúr til dauðá.”
| var þetta þrent sem hann lagði þar aherzlu á: <
Að lvver éinasti maður ætti að hafa ráð á ríki hugsana
sinna, að sálin væri aðal atriðið í ræð im manna, verkum og líf-
erni og að þar væri skyldan mest standa í orustunni sem
mest, var þörfin.
Prú Bergman liefir góðfúslega leyft oss að birta hér stutt
bréf er hann reit henni við fráfall manns hennar:
Millerdale, Sask., 29! apr. 1918.
Kæra Mrs. P. J. Bergmann:
Eg hef séð í ísl. blöðunum fregnina um hið sviplega frá-
fall séra Friðriks J. Bergmanns.
pað var þung sorgarfregn, ekki einungis nákomnu skyld-
fólki heldur einnig svo fjölda mörgum öðrum, sem höfðu haft,
kynni af honum um lengri eða skemmri tíma. Við vorum ó-
viðbúin að missa hann. pað ver eins og innrætt í hugann að
við fengjum að njóta hans lengi—lengi, og það var svo mikið
til að starfa fyrir hann. Við máttum ekki missa hann.
En þrátt fyrir hve sárt er að sjá honum á bak, þá er betra,
“að missa er að hafa aldrei átt.”
Eg er þakklátur fyrir að eg fékk að kynnast, honum. Fékk
' að verða honum samferða um stund n lífsleiðinni. pakklátur
fyrir að eg fékk svo mörg tækifæri til að.hlusta á hann. Og
þó hann sé nú tekinn burtu, þá lifir þó svo margt sem hann
sagði og margt af því lifir um langan aldur.
pökk fyrir samfylgdina séra Friðrik Bergmann. pökk
fyrir útskýringarnar þínar á erfiðum viðfángsefnum. pökk
fyrir alt og alt.
Með innlegri hluttekningu er eg yðar einlægur vin,
B. E. Björnsson.
Allir muna eftir þeirri nýju stefnu sem yerkamannafélög-
in tóku í fyrra: pað var að gera samhygðar verkföll með
starfsbræðrum sínum. Eg mmnist þcss árið 1914 að Bjöm var
að smíða hús skamt þar frá sem eg '\ li heima. pá var talað
vun verkfall sem átbi sér Átað suður í’öaiídáilkjunum og vertf
verkfallsmenn að tapa eftir langt stríð og mikla erfiðleika:
‘ ‘Eg hefi verið að hugsa um nokkuð ’ ’ sagði Björn. ‘ ‘ Mér finst
að þegar verkamenn eru beittir svona órétti í einu félagi þá
ættu önnur félög að gera verkfall líka. Segjum t. d. að stein-
smiðir í Manitoba gerðu verkfall og væru að tapa og' væru
beittir rangindum eða ósanngirni, væri þá nokkuð á móti því
að öll önnur verkamannafélög í fylkinu gerðu vei’kfall með
þeiiri 1 pá hlytu auðfélögin að verða sanngjarnári. ”
Eg gaf þessn lítinn gaum þá, en síðan sambygðarverkföll-
in komust á hefi eg oft hugsað um það hversu mikið vit var í
þessu og hversu hugmyndin var fögur.
Eg’ skal ekki skrifa langt mál, verk eru betri minnisvarðar
en orð. pó vérð eg að geta eins að endingu. Björn sál. stjórn-
aði viðarverzlun vestur í Saskatchewan þegar hann dó. 1 sam-
bandi við veilti hans og dauða birtist ef til vill betur hinn innri
maður hans en í nokkru öðru. Framandi maður tók sótt og
hafði hvergi höfði sínu að aðhalla. pað var spanska sýkin.
Björn sál tók manninn á arma sér, léði honum rúm sitt og
hjúkraði honum þangað til hann sjálfur tók veikina og lét lífið.
par sannaðist það sem annarstaðar að orð og liugur hans var
eitt og hann var trúr til dauða.
Björn var fæddur á Einarsstöðum í Vopnafirði í Norður-
múlasýsla 28. janúar 1881. Foreldrar hans eru þau Eiríkur
Björiisson ættaður úr Farkmiðsfirði í Suður Múlasýslu og Að_
albjörg Jónsdóttir ættuð úr Mývatnssveit og eiga þau heima
hér í Winnipeg. Fjögur systkini hans eru á lífi: Sveinn, læknir
á Gimli, pórunn Sigvaldason ekkja hér í bænum.Kristín Johnson
gift, kona að Akra í Norður Dakota og Aðalbjörg, ógift heima
hjá foreldrum sínum. Einn bróðir hans er Stefán hét, andaðist
hér í bænum fyrir 9 árum. Björn var næst yngstur systkina
sinna þeirra er lifðu.
Björn hafði mikla námshæfileika og góðar gáfur; iauk hann
námi við gagnfræðisskólann á Möðruvöllum og leyzti þar af
hendi tveggja ára nám á einu ári, en útskrifaðist þó með á-
gætis vitnisburði árið 1902. Að þessu námi loknu stundaði
hann barnakenslu um tíma, cn árið 1905 stundaði hann nám
við kennaraskólann í Flensborg og lauk þar prófi um vorið.
Næsta sumar flutti hann hingað vestur en foreldrar hans og
systkini voru komin. vestur áður. Hér stundaði hann aðal-
lega trésmíði, en tók þó próf í verzlunarfræði. Sumarið 1915
lói' liann vestuf í íslenzku bygðirnar í Saskatchewan og settist
að í Millerdale; þar stjórnaði hann viðarverzlun í hálft þriðja
ár fyrir North American Lumber Co. 1 haust réðist hann sem
viðarverzlunarstjóri til Sveins kaupmanns Thorvaldssonar að
Riverton og var lians von hingað 15. nóvember til þess að taka
við þessari stöðu.
“En hann dauði á öðrum stað
enda punktinn setur. ’ ’
Og svo fór hér. Björn lézt 5. nóv.; var lík hans flutt til
VVinnipeg og fór útförin fram 88. janúar frá útfararstofu A. S.
Bardals. Séra Rögn. Pétursson flutti líkræðuna.
Aldurhnignu foreldrarnir, saknadi systkinin og syrgjandi
vinimir kveðja hann öll með þessari hugsun:
“Orð og hugur hans var eitt,
hann var trúr til dauðá. ’ ’
Sig. Júl. Jóhannesson.
[
ALMENNAR FRÉTTIR.
Eftir því sem blöðin skýra frá
eru líkur til þess að verð á lífs-
nauðsjmjum lækki til stórra muna
í náinni framtíð. Öll vöruhús ern
full og hafa auðfélögin að sjálf-
sögðu búist við að stríðið mundi
endast lengur og þeir gætu hert
svo að fólkinu að það yrði fram-
vegis sem hingað til að kaupa lífs-
nauðsynjar með hvaða ránsverði
sem þær fengjust. Af of. mikilli
græðgi getur það því leitt að þeir
sem þeiinan Ijóta leik léku verði
fyrir stórtjóni og sannast það þar
að sér grefur gröf þótt grafi.
Stjórnin á pýzkalandi hefir
skorað á allar verkamanna og her-
manna nefndir í landinu að láta ó-
hindraðar allar samkomur og alla
fundi og gera ekkert til þess að
stöðva blöð landsins livaða stefnu
sem þau hafi, því fullkomið mál-
frelsi og óhindrað ritfrelsi sé eitt
aðalatriðið í því sem þjóðin hafi
barist fyrir þegar stjómarbylting-1
in var hafin.
~ ■
1,000 hermannaekkjuv segja |
skýrslur að þegar séu giftar aftur !
í British Columbia. Ein hefir |
mist tvo menn í stríðinu og er gift;
í þriðja sldfti.
pingið í Manitoba var sett 23
janúar. Hásætisræðan var alllöng
'jog fremur þreytandi. Lítið var í
ihenni af ákveðnum atriðum í um-
hót.aáttina en heilmikið af óá-
kveðnum málalengingum. Margir
töluðu í sambanai við ræðuna og j
þar á meðal F. J. Dixou; var hann I
sá eini er eitthvað ákveðið virtist j
hafa á að benda. Thos. H. John- j
son, dó'iiismálastjói* i hcfir ekki vcr ;
ið á þinginu; hann fékk aðsvif
á fundi sem haldinn var fyrra föst
udag og hefir verið veikur síðan.
Samt er það ekki talið hættulegt
en líklegt að hann geti ekki gefið
sig' við neinum crfiðum opinber-
um störfum fyrst um sinn. Er ;
þetta tilfinnanlegt fyrir Norris-1
stjórnina því Johnson er hennar j
langfærasti maður og atkvæða- j
mesti. Að sjálfsögðu verða kosn-;
ingar hér í sumar; kjörtímabilið |
er í raun réttri úti og er ekki til j
þess gripið nema í einhverjum j
vandræðum að sitja fimm ár stöð-1
ugt, lögin ætlast ekki til þess, þótt
það sé heimilað ef sérstakar kring-!
umstæður krefjist þess. Nú er um
ekkert slíkt að ræða og yrði slíkt j
ekki útlagt á annan hátt en þann
að stjórnin væri viss um ósigur j
þegar til kosninga kæmi og hugs- j
aði sér því að sitja á meðan sætt j
sé, eins og gamla máltækið segir. i
NOTID TÆKIFÆRIÐ
John II. Roberts
ritari siðbótafélags Canada og stór
templar frá Quebec.
Hann flytur ræðu í Goodtempl-
ára húsinu á fimtudaginn kl. 8.e.h_
Komið öll. Kostar ekkert.
Blöðin skýra frá því á fimtudag
inn að dauðsföll séu miklu fleirí
á Englandi en fæðingar. Sam-
kvæmt skýrslu Calebs W. Salebys
Arið sem leið segir hann að hafí
verið verst í sögu þjóðarinnar í
þessu efni. t Tjundúnaborg dóu
af 1,000.
Arsþing Voraldar.
fer fram 12. og 13. þ.m. Fyrsti
íundur frá kl. 10—12 f.h. að 482i/2
Aðalstræti. Fulltrúar og vinir
skoða prentsmiðjuna og kynnast
hverir öðrum frá kl. 2—5 e.h.
Um kveldið verður almenn sam-
koma fyrir alla vini og stuðnings
menn Voraldar í Goodtemplara
húsinu; fluttar ræður og talað um
framtíð stjórnmála og fleira.
Annar fundur að 482ya Aðal
stræti kl. 10—12 f.h. þann 13.
priðji fundur á sama stað kl. 2
—6 e.h.
petta verða eftirminnilegir fund
ir. Komið sem flestir ntan af
laudinu.
Islands Fréttir
Nýlega ev komin út, Ijóðabók
eftir Ben. p. Gröndal, prentuð á
Akureyri og gefin út af Fjallkonu
útgáfunni; er bókin 280 hls. að
stærð og kostar 4 kr.
Eitt með allra stórkostlegustu
verkföllum í heimi stendur nú yfir
á Bretlandi; skipabygginga menn
liafa hætt vinnu svo hundruðum
þúsunda nemur og krefjast ýmisra
umbóta bæði að því er kaupgjald
og annað snertir.
Samuel Steele, hershöfðingi frá
Winnipeg lézt í Lundúnabörg á
fimtudagmn var. Ilann var fædd-
ur árið 1849 í Simcoehéraði í Ont-
ario. Hann var í herþjónustu í
Rauðárupphlaupinu svonefnda ár-
ið 1871 og var síðar í riddaraliði
Norðvesturlandsins. Árið 1885
var hann liðsforingi í Norðvestur
uppreistinni og hann bældi niður
óróann í Kootenay 1887. I Búa-
stríðinu stjórnaði hann Strath-
cona riddarádeildinni. Árið 1816
var hann gerður eftirlitsmaður
hersins í Vestur Canada og fór
austur nm haf sem herforingi.
Hann var sérlega dugandi og
mikilhæfur maður og vinsæll.
Steele lætur eftir sig ekkju, einn
son og tvær dætur sem öll eru nú
á Englandi.
Maður sem James A Oampbell
heitir og heima á 1 Edmonton var
dæmdur til þess að hengjast 23.
apríl. Dómurinn var uppkveðinn
á miðvikudaginn af dómara sem
Walsh heitir. Campbell hafði ver-
ið fundinn sekur um að myrða
mann er Sam Zappler hét í ölæði
17. október.
pingið á Bretlandi kemur saman
11. febrúar.
Mikið var haft, við þegar Guð-
mundur Magnússon skáld (Jón
Trausti) var jarðaður. Sungið
var kvæði eftir hann sjálfan sem
heitir “ Syngi, syngi, svanir mínir’
og hefir Jón Iiaxdal samið lag við
það kvæði. Stjórn Gutenbergs
prentsmiðjunnar bar líkið inn í
kirkjuna; út var það borið af rit-
höfundum, en Coodtemplarar báru
það inn í kirkjugarðinn.
Félag er til á Islandi (eða deild
þess) sem það hefir fyrir mark-
mið að útbreiða þekkingu,andlega
og félagslega einingu skandinav-
ísku þjóðanna allra; er félagið
mjög útbreitt meðal studenta um
öll Norðurlönd. Félagið vinnur
með ýmsum hætti, svo sem ræðu,
riti, heimsóknum til landanna á
víxl, kennaraskiftnm við háskól-
ana; á Islandi eru í félaginu
haldnir fræðslu fundir um liagi og
hætti norrænu þjóðanna.
Látin er póra Bjarnadóttir,kona
Pálma Pálssonar á Stokkseyri.
Taugaveikin hefir gengið á skól-
anum á Hvítarbakka en enginn
dáið.
Öndvegistíð á Islandi svo góð að
elztu menn muna ekki slíkt. Á-
gætur afli bæði á Austur og Vest-
urlandi fyrir jólin og fram yfir
nýjár.
18. desember átti frú póra Mel-
sted 95 ára afmæli og var því fagn-
að hátíðlega.