Þjóðstefna - 12.04.1917, Side 1

Enn um bannlögin.
Eftir Biekifót.
Bannlögin eru „á dagskrá“.
Ef einhver hittir kunningja sinn,
er umtalsefnið bannlögin; og sé
litið í blað, er höfuðefni þess
bannlögin; tali einhver »fyrir fólk-
ið“, talar hann um bannlögin,
sagði einhver við mig fyrir
skemstu og það hefir margt öfga-
fyllra verið sagt en það. Og það
verður að teljast gleðiefni, að al-
menningur vissulega er vaknað-
ur til meðvitundar um, að bann-
lagamálið má eigi lengur við svo
búið standa. Annaðhvort verður
að nema bannlögin úr gildi eða
finna þau ráð, sem einhlít séu
til þess að þau verði haldin og
í heiðri hötð.
Síðan eg síðast tók til máls í
„þjóðstefnu* frá 1. marz, hefi eg
séð um ræður þeirra Einars H.
Kvaran(s?) og Eggerts Claessens,
heyrt fyrirlestra Ólafs þorsteins-
sonar verkfræðings og Árna sagn-
fræðings Pálssonar, og séð aragrúa
af ritgerðum annara, sem oflangt
yrði upp að telja, enda margar
þeirra þannig vaxnar, að hvorki
málefninu né mönnunum er til
gagns né sóma, að þeim sé á
Iofti haldið, né heldur blöðum
þeim, sem hafa verið svo ómat-
vönd að flytja þær. Má þar eink-
um tilnefna grein eftir X, sem
„Vísir“ flutti í byrjun marz og
„Aðsent* í Höfuðstaðnum frá
20. marz. Greinar þessar hafa
þó gert það gagn, þótt það að
vísu væri eigi tilgangur höfund-
anna, að fleiri hafa lesið greinar
mínar en ella hefði verið og er
eg höfundunum þakklátur fyrir
það, en annars eru þær og þeir
svo langt fyrir neðan það að vera
svara verðir, að eg fæ eigi seilst
svo iangt.
Öðru máli er að gegna um
ýmsar aðrar ritgerðir, sem birst
hafa Irá bannmönnum; eg segi
bannmönnum vegna þess, að eg
hefi ennþá hvergi rekist á rit
eða ræðu frá andbanningi, sem
ekki sé fullkomlega hóvær og
rökfræðileg, þótt deila megi um
stefnur og skoðanir. Hóværlega
eru ritaðar greinar þeirra Sæ-
mundar Sigurfinnssonar og síra
Kristins Daníelssonar í Landinu.
En líkur blær er á því, sem
Kvaran skrifar og þvt, sem do-
cent Tryggvi þórhallsson og cand.
phil. Halldór Jónasson hafa látið
frá sér fara, og andinn að vísu
sá sami, og hann lofar þá og rit-
gerðir þeirra og virðist knésetja
þær.
Fyrirlestrar Ólafs verkfræðings
þorsteinssonar og Árna Pálsson-
ar sagnfræðings, hafa verið og
eru að birtast í ísafold og Lög-
réttu. Um þá báða er það að
segja, að þeir ráðast mjög ein-
dregið á bannlögin, stefnu þá,
sem liggur til grundvallar fyrir
þeim og aðferðina, hvernig þeim
var demt yfir þjóðina. Hökfærsl-
ur þeirra ættu allir að kynna sér,
bæðl andbanningar, .bannmenn
og þeir, sem eru „beggja blands*.
Andbanningar vegna þess, að það
ávait er örfandi og skemtandi að
lesa djarfa og rökfræðilega vörn
fyrir áhugamáli stnu, bannmenn
til þess að reka þá í vörðurnar
— með öðru en hrópyrðum og
útúrsnúningum — og hinir til
þess að taka afstöðu til málsins,
með eða móti eftir því, hvort
þeir fallast á rök þeirra eða finna
önnur sterkari, er snúi þeim í
hina áttina. Eins og þrátt hefir
verið tekið fram, er nú þannig
ástatt um mál þetta, að hvert
einasta mannsbarn á landinu verð-
ur heilla og sóma sín og þjóð-
félagsins vegna að taka alveg
ákveðna afstöðu til þess, enda
getur að því rekið bráðara en
margan varir að til þess taki, að
menn verði krafðir um að segja
skrýrt já eða nei.
það, sem Kvaran einkum gerði
að umtalsefni var það, að honum
þótti Eggert Claessen fara með
„gífurleg mishermi“ í umtali sínu
um bannhreyfinguna hjá ófriðar-
þjóðunum og einkum þótti hon-
um vítaverð sú hugsun Eggerts
Claessens, að mæta bannmönn-
um á miðri leið með því að leyfa
innflutning léttari vina en halda
banninu við, að því er kemur til
hinna sterkari drykkja.
Eg er nú á sama máli og Kvar-
an, að eg vil ekkert kák i bann-
málinu. Annaðhvort vil eg hafa
aðflutningsbann — en þá verður
það að vera annarsstabar en á
pappírnum — eða þá ekki. En
eg byggi ekki skoðun mína á
sömu ástæðum og Kvaran, því
að þær eru rangar, sem hann
heldur fram. Hann virðist ein-
göngu vera mótfallinn miðluninni
af því, að það verði ekki aðrir
en efnamennirnir, sem kaupi
þessi léttu vín, en hinir haldi
áfram að brjóta bannlögin eftir
sem áður til þess að ná í þau
sterku. Fyrir þessu færir hann
þá sláandi(!) sönnun, að það hafi
mestmegnis verið efnamennirnir,
sem fyrir daga bannlaganna keyptu
léttu vínin, en hann gengur alveg
fram hjá, að geta um orsökina
til þess að svo hafi verið. það
er þó vitanlegt, að hún var sú,
að léttu vínin voru margfalt dýr-
ari en hin, en sú ástæða er nú
fallin níður síðan sterku vínin
komust í 18—20 kr. verð flask-
an. Og þó að „grosserarnir*
gætu kannske sett verðið eitt-
hvað niður, þá er áhættan við
verzlunina svo mikil (sbr. „þór")
að engin hætta er á því, að léttu
vínin löglega innflutt gætu ekki
képt við hina ólögmætu sterku
drykki. það hefir því eitthvað
annað en þessi uppgerðar-jafnað-
armenska ráðið því, að Kvaran
stýrði penna sínum svona.
Bannmenn hafa einatt viljað
gera bannhreyfinguna meðal ófrið-
arþjóðanna að máttarstólpa mál-
efnis síns. Eggert Claessen sýndi
i svari sínu til Kvaran fram á
nokkurar eðlilegar og, ef til vill
eðlilegri ástæður til þess, en þær,
sem bannmenn vilja vera láta
(kornþurð, notkun áfengisefna og
áfengisverksmiðja til skotfæra-
gerðar). Og geta má sér þess
til, að miklu hafi hér um ráðið
þær alveg sérstöku ástæður, sem
ófriðnum eru samfara. það er
alkunnugt að menn, sem verða
fyrir miklu mótlæti grípa einatt
til þess að „drekkja sorg sinni í
lindum vínsins*. Og þar sem
ekki er auðvelt að hugsa sér
meiri hörmung en þá, sem her-
mennirnir daglega sjá og reyna,
er þeir eru keyrðir fram yfir
limlesta og tætta ltkami bræðra
sinna, vina og kunningja, dauðra
og hálfdauðra, og þeir eiga að
horfast í augu við það á hverju
augnabliki að sæta sömu afdrif-
um, þá er undir þeim kringum-
stæðum margföld hætta á, að þeir
mundu „hallast að flöskunni" til
þess að styrkja sig og „drekkja
sorg og kvíða“, ef engar skorð-
ur væru við því reistar. þetta
nær og ekki eiugöngu til þeirra,
sem geta verið við því búnir að
vera sendir á vígvöllinn og þeirra,
sem eftir verða heima, því að
fáir eru þeir meðal ófriðarþjóð-
anna, sem ekki eiga um sárt að
binda og eftir manniegu eðli freist-
uðust til að drekkja sorgunum,
þótt þeir ella væru hvorki hneigð-
ir til víns né ofdrykkju. Tak-
mörkun ófriðarþjóðanna á til-
búningi og sölu áfengis er þann-
ig fullkomlega eðlileg og skilj-
anleg, án þess að bannmenn eigi
nokkurn rétt til þess að skýra
hana svo, að þær telji áfengið í
sjálfu sér það böl og skaðræði,
sem eigi að uppræta af jörðunni.
þótt ritgerð síra Kristins Dant-
elssonar sé rituð með stillingu
eins og vænta mátti af þeim höf-
undi, sem að verðleikum hefir á
sér almenningsorð fyrir hógværð
og samvizkusemi, þá er hún næsta
athugaverð, ef að er gáð og get
eg því ekki látið undir höfuð
leggjast að gera hana nokkuð
nánar að umtalsefni. Mál þetta
er orðið svo mikið vandræða-
mál, að eg tel það hreint og_
beint ósæmilegt að binda hugtök
almennings með órökstuddum
staðhæfingum og sleggjudómum,
en skyldu hvers og eins, sem
um það ræðir eða ritar að vekja
eftirtekt og íhugun manna á sem
flestum hliðum þess. Með því
en ekki öðru móti getur verið
að ræða um ákveðinn þjóðarvilja,
ef til þess kemur, að málið fyr
eða síðar verði lagt undir úrskurð
þjóðarinnar.
Síra Kristinn virðist eins og
allir, sem um málið hafa ritað —
að Templars-höfundinum frá 30.
sept. undanskildum — óánægð-
ur með ástandið eins ug það er
Simskeyti frá útlöndum
Kauptn.höfn 9. apríl.
Þýzkalandskeisari lofar að gefa
Prússum demokrafiska stjórnarskrá. Pó
verða framkvæmdirnar látnar bíða þar
til eftir ófriðinn
Cuba hefir sagt Þjóðverjum stríð á herdur.
Kaupmannahöfn 10. apríl.
Ríkið Panama lofar Bandaríkjunum því, að
varðveita Panamaskurðinn.
Akafar orustur við Arras.
Kaupmannahöfn 11. april
Bretar hafa unnið sigur hjá Arras og handtek-
IIOOO fanga.
og telja nauðsynlegt, að bót verði
á því ráðin. En ekki er hann
skoðanabræðrum sínum, bann-
vinum, lengra á veg kominn með
að geta bent á ráð til bóta.
það virðist ekki örgrant um,
að „bannlagaspillingin* svo kall-
aða einnig hafí náð til séra Krist-
inns, því að ekkert hef eg lesið
eftir hann, sem er eins lítið sam-
vizkusamlegt eins og þessi grein
hans. Og sumt er þar svo á-
takanlegt, að eg trúi því ekki um
jafn skýran mann eins og hann
er, að hann ekki bæði viti og
finni það sjálfur, að máli er hall-
að eftir málstað en ekki málsá-
stœðum. Hann segir meðal ann-
ars, að nauðsynlegt sé „að allar
umræður þeirra, sem vilja um-
bætur á ástandinu, gangi út frá
því, að lögin verði að sjálfsögðu
ekki numin úr gildi.“ En þetta
er ekki samvizkusemi. Hann
veit það, að til eru menn — og
þeir eru miklu fleiri en hann og
skoðunabræður hans vilja kann-
ast við — opinberlega, — sem
umfram alt vilja umbætur á á-
standinu og sem, bæði sökum
þess að bannmenn hafa ekki get-
að bent á nokkra leið til bóta og
þeir sjá hana ekki sjálfir, vilja
nema bannlögin úr gildi. Og
margir eru þeir, sem vilja afnema
þau af því að þeir telja þau ill
og óþörf. Hvers vegna ættu nú
þessir menn ekki að ræða um
umbætur á ástandinu frá því eina
sjónarmiði, sem þeir telja mögu-
legt — og æskilegt? Við þeirri
spurningu get eg ekki fundið
nema eitt svar, að það sé vegna
þess, að það er gagnstætt skoð-
un bannmanna að tala um afnám
bannlaganna. það eru allir á eitt
sáttir um það, að bannlögin séu
skerðing á persónufrelsinu, en
síra Kristinn vill þó ganga feti
framar og afnema málfrelsið líka!
í grein síra Kristins koma fram
sömu eiginteikarnir, sem eg held
að komið hafi fram hjá öilum
bannmönnum, sem um málið hafa
ritað, að staðhæfa að þjóðin vilji
viðhald bannlaganna, að mikill
meiri hluti hennar yrði því mót-
fallinn að nema þau úr gildi, en
sami óttinn við að bera málið
undir þjóðaratkvæði. það er
ekki samvizkusemi að tala svona
hátt um „þjóðarviljan.“ Bann-
menn þekkja hann ekki betur en
andbanningar og einkum er það
óviðfeldið af því að hann kemur
svo átakanlega í ljós úthverfur
í bannlagabrotunum og hilming-
um með þeim. Hvers vegna
sækja þeir ekki skýlausa yfirlýs-
ingu þjóðarinnar eins og andbann-
ingar hafa stungið upp á? Er
það ekki af þvt, að þeir séu
hræddir um að þjóðarviljinn
þeirra sé bara þeirra eigin vilji?
Eg get ekki að því gert, að mér
finnst hljóð þeirra eins og hljóð-
ið í tómri tunnu eða, ef þeir vilja
heldur, eins og í tómum brenni-
vínskút.
Eg hef ekki oft séð beinar
hugsunarvillur hjá síra Kristni en
einnig að því, hefir spillingin
gagntekið hann. Hann vísar til
tveggja aðilja um þetta mál, þings-
ins og þjóðarinnar. Fyrst telur
hann ólíklegt, ab nokkurt þing
hafi áræði til — án beinnar kröfu
frá þjóðinni — að afnema iögin.
En svo í næstu málsgrein virðist
hann álíta það sjálfsagt, að lög-
gjöfin 3: þingið, „sem sjálfkjörin
er til að burtrýma öllu, sem þjóð-
inni alment er skaðlegt” taki ó-
hikað til sinna ráða að þjóðinni
fomspurðri „og beiti róttækustu
meðulum.“ Setjum nú svo, að
þjóðin vildi viðhald bannlaganna,
en löggjöfin c: þingið, t. d. þegar