Fósturjörðin - 01.07.1911, Blaðsíða 3
FÓSTURJORÐIN
O
Til þjcðarinnar:
1. Að velja þingmanna eínin sem best, [
og sem allra flesta úr flokki al-
þýðunianna, vandaða, skynsama ög
sjálfstæða menn, sem vilja fúslega
takast á hendur að framfylgja stefnu-
skrá vorri einlæglega, innan þings og
utan, og öðrum kröfum kjósenda
sinna.
2. Að hafna algerlega þeim núverandi
þingmönnum, sem hafa gert sig seka
í ónauðsynlegri fjárpyðslu eða hálauna-
og valdagræðgi á síðustu þingum,
hversu fagurlega sem þeir tala.
3. Að kjósendur í kjördæmum landsins,
taki sig fram um það, í tíma, að velja
sér nýtt þingmannsefni, til sóknar við
nærstu kosningar, gegn hverjum þeim
manni sem flokkarnir bjóða fram, nema
að þeir séu valinkunnir agætismenn,
er ekki séu háðir ofstækislegu flokks-
fylgi, — enda séu þeir fúsir til að
framfylgja sjefnuskrá vorri. og öðrum
kröfum kjósenda sinna; — og þeim
sérstöku kröfum vorum til þjóðfull-
trúa vorra, sem hér fara á eftir:
Til fulltrúanna
1. Að, sú regla sé viðtekin, að öll
frumvörp til fjárlaga skattalaga
og annara mikils varðandi lands-
laga, séu birt almenningi til íhugunar
og umsagnar, minst þrem mánuðum
áður, en heimilt sé að bera þau fram
á alþingi.
2. Að, stuðla til þess, að sú venja sé
viðtekinn, — og helst lögfest, — að
enginn þingmaður geti látið sér sæma,
að halda kjöri sínu lengur, en liann
brcytir samkvæmt yfirlýstum vilja kjós-
enda sinna, eða heldur trausti meiri i
hluta þeirra.
3. Að, fresta málinu um skilnað við Dani,
og úrslitum samþandslagamálsins, út
nærsta kjörtímabil fyrir það fyrsta.
4. Að, fá það lögákveðið, að einginn al-
þingismaður í.afi athvæðisrétt um þau
mál, sem snerta sérstaklega hans eig-
in hagsmuni.
5. Að, sjá framleiðslustofnunum landsins
fyrir nægilegu lánsfé, með sem allra
aðgengilegustum kjörum, gegn fyrsta
veðrétti í fasteignuni landsins (jörð-
um etc.), — til alt að 100 ára, og
ah að krónu á móti hverri krónu þess
verðs, sem fasteignin getur svarað 5
°/0 ársvöxtum af, i meðalárum, auk
alls nauðsynlegs reksturskostnaðar. eftir
fenginni reynslu í því efni. — Og
ennfremur: Að engin útlend peninga-
lán megi taka fyrir landssjóðs hönd,
nema beinlínis til eflingar framleiðsl-
unni, án samþykkis þjóðarinnar.
6. Að, fá þá venju viðtekna (og helst
með lögum) að öll meiri háttar laga
nýmæli ervarða þjóðina í heild sinni,
svo sem, um gjalda álogur, ný lands-
lán, láns-ábyrgðir eða fjármunalegar
skuldbindingar þjóðinni til handa, svo
og fjárveitingar í stórum stíl, t. d.
100 þúsund kr. og þar yfir, séu bor-
in undir almenna atkvæðagreiðslu
þjóðarinnar til fullnaðarúrslita, oggeti
því að eins öðlast lagagildi, að þau
hljóti atkvæði einhvers tiltekins meiri
hluta (t. d. 2/s) allra alþingiskjósenda
landsins, að ógreiddum atkvæðum
meðtölduni.
7. Að hlynna að nytsamari framtakssemi
í landinu eftir föng,um, með hagkvæm-
um lánveitingum, en varast sem mest,
stofnun lítt nauðsynlegra embætta og
allar fjárgjafir, eða styrkveitingar ístór-
um stíl. En gera sér þar á mót, far um,
að verðlauna alla framúrskarandi nyt-
semdar viðleytni einstakra manna, í
hverri grein sem er; i eitt skifti fyrir
öll, eða oftar, gegn vissum araugu, en
varast að verðlauna yðjuleysið, og
alt sem leiðir til spillingar, óhófs og
munaðarlífs.
8. Að, fá skattana og önnur almenn
gjöld, að sem allra mestu leyti lögð
áauðinnog höppinognettoarð-
inn, að því leyli sem ekki er unt að
leggja þá á,skaðræðið.óhófið og
ómenskuna. En varast að leggja gjöld-
in nema sem al'.ra minst, á fátæktina,
slisin og almennar nauðsynjavörur,—
og alls ekki á skuldir eða öreiga,eða
þurfamer.n.
9. Að,fá framgengt algerðumaðskilnaði
rikis og kirkju.
10. Að, koma í veg fyrir fjölgun ráð-
iierra í stjórnarr.'iði lands ns, og ait
stm eykur óþörí utgjöld, og altsem
eflir vald stjórnarinnar yfir þinginu.
11. Að, fá afnumin öll hin svo kölluöu
»eftirlaun«, en fylgja þeirri meg-
inreglu, að launa aðeins störfin,
— og þá auðvitað aðeins þau nauð-
synlegu; — en launa þau vel og
sómasamlega, en þó með nokkuru
tilliti til efnahags og fjölmennis
þjóðarinnar, og almennra vinnulauna
í landinu.
12. Að embættismenn þeir, sem hafa
fast akveðin ársiaun, af almannafé,
hafi engar sérstakar aukatekjur fyrir
störf sín. En gæta þess jafnframt,
að árslaunin sjeu þá sanngjarnlega
og sómasamlega há, eftir ástæðum
og atvikum öllum.
13. Að embættismenn þeir, sem vegna
stöðu sinnar, gætu gert fólk sér
háðara en góðu hófi gegnir, hafi
ekki rétt til, sem flokksmenn, að fást
við stjórnmál í landinu, — enda
sjen þá laun þeirra það há, að þeir
geti, þess vegna með hóflegri breytni,
lifað áhyggjulausu lifi, og helgað
embætlisstöðu sinni allan sinn tíma
og alla sína krafta, svo sem slíkum
trúnaðarstörfum í þjónustu þjóðfé •
lagsins hæfir.
14. Að afnema óþörf enbætti í landinu,
og sameina umfangslítil embætti,
so sem hæfir meðalmanns starfsþoli;
og launa þau þá þeim mun betur,
sem sanngirni og þörf krefur.
Yanræksla skyldunnar
er afsal frelsisins.
Flestum er það liklega ljóst, að al-
þýðan hafi bæði eðliegan og lagalegan
rétt, til að hlutast til um sín eigin al-
meunnu mál. Hin Lagalega viðurkenn-
ing þess réttar eða þeirra réttinda. ligg-
ur í hinum almenna kjör-og kostninga-
rétti, meðal annars; og allir finna til
þess, liversu slík réttindi eru eðlileg og
æskileg, þegar þeir verða að lúta vilja
annara, án tillits til eigin vilja, í hverju
sem er. Hitt er mönnum alment, ef
til víll ekki eins Ijóst, að alþýðan sé
skyldug til, að skifta sér af almennu
málunum með alhug og einlægni; og
því síður, að það sé ein af hennar al 1 ra
brýnustu og helgustu skyldum. —-
Og þó er því einmitt þannig varið.
Sú skylda, er líklega ekki beinlínis iögá-
kveðin, vegna þess, að það virðist svo
óeðlilegt, að þurfa að þvinga menn eða
skylda með lögum, til þess að vilja njóta
réttinda sinna. — Slíkt er svo ónáttúr-
Iegt, að það tekurengu tali. — En óbein-
línis er sú skylda þó lagaleg. að því leyti
að öll stjórnarbót, eða eftirgjöf valdsins
úr höndum einvaldanna, er vanalega
lögleidd, samkvæmt óskum og þörfum
fólksins til meira frelsis og sjálfræðis.
Og þau réttindi eru ekki veitt og eiga
ekki að vera veitt, tii lítils eður einkis
gagns, — upp á stáss að eins; heldur
til þess að nota þau, sértilmeira gagns
og forsældar, en eitiveldiuu er tíðast
eiginlegt að veita,
En sú skylda, sem hér ræðir um, og
sem innifelst í þessutn borgaralegu létt-
indum vorum, er ekki aðeins lagaleg
og náttúrleg, ems og til er bent hér
að framan; heldur er hún hka, þjóð-
félagslegs, siðferðislegs og menningar-
legs eðlis; ogþvíafdráttarlaust, sjálfsögð
og heilög skvlda.
Það, að vanrækja þá skyldu, eða að
misbeyta henni til voða og ógagns, er
sama sem neitun hennar, sama sem ein-
veldiskrafa, san a sem afsal, eigin dýrustu
réttinda. — Afsal frelsis, menningar og
sjálfsstæðis, fyrir alda og óborna, í hend-
ur þess manns eða þeirra manna, er
næstir standa, til þess að taka við völd-
unum. — Og það er aldrei skortur á
þeim mönnum í heiminum. — Og ein-
hverjir verða að ráða og stjórna, það
segir sig sjálft. Þes-> vegna er það gef-
inn hlutur, að sá sem hafnar eigin ráð-
um og eigin stjórn sinna mála, verður
stjórnað af öðrum, hvort sem liann vill
eða ekki, og ef til vill, án tillits til vilja
hans sjálfs.
Kæru landsmemm! virðið því og elsk-
ið, yðar sameiginlegu og borgaralegu
réttindi, og þeim tilheyrandi borgara-
legu skyidur — og 'útið, að öllum rétt-
indum tilheyra skyldur, vanalega. —
Þér heiðrið og elskið inniiega, minn-
ingu þess manns, sem ávann oss, vor
þjóðfélagslegu réttindi, öðrum frernur;
og það að maklegleikum. Heiðrið því
og elskið, þau dýru réttindi yðar, og
nennið að hagnýta þau, sjálfum yður
og þjóðinni til gagns og sóma. Það
er yðar heílaga skylda; og án þess, er
sorglegt, ef ekki hlæilegt, að heiðra
minningu Jóns Sigurðssonar með kostn-
aðarsömum viðhafnarlátum.
Það, að sækja »þingmálafundi« eða
kjörfundi, til þess að greiðe þar atkvæði
þessum eða hinum flokknum, þessnm
eða hinum manninum, eftir tilsögn eða
óskum þeirra sjálfra, og í þeirra þágu;
uppá yfiriýsingar skoðana þeirra um ein-
: tök ágreiningsmál flokkanna, sem lítt
eða ekki verðskulda afskifti þjóðarinnar,
í því formi eða á þeim tíma; auk nokk-
urra minniháttar landsmála er snerta hags-
muni hinna einstöku kjördæma sérstak-
lega, er í hlut eiga; lýsir ekki borgara-
legum þroska, og samsvarar ekki sem
best lýðstjórnarkröfum vorum; og allra
síst þó, þegar jafnframt er tekið tillit til
ástandsins í heild sinni, eins og það er
nú. Þar sem fáeinir menn berjast, »uppá
hfið« um alræðisvöldin yfir þjóðinni,
án skilyrða af hennar hendi, og án
nokkurar ákveðinnar stefnu í innlendu
malunum; — nema ef vera skyldi, sí-
vaxandi óþarfa eyðsla hins almenna fjár.
Hafa menn hugleitt, hvernig löggjafar-
og fjármálaastand landsins muni verða,
að t. d. 10 árum liðnum, með sama á-
framhaldi? — Og hvaða trygging er
svo fyrir því, að fjáreyðslugræðgin versni
ekki um helming á hverju ári hér eftir,
umfram það sem verið hefir til þessa;
ef þjóðin tekur ekki í taumana nú þegar?
— Auðvitað engin. — Og hverjum er
svo um að kenna? Þjóðin mun segja
að það sé valdhöfunum að kenna, eða
flokkunum, þeir munu kenna hvor öðr-
um um, og svo þjóðinni í heild sinni.
En hverjir, koma svo til að líða fyrir
afglöpmr -— Ekki flokkarnir máske, —
og ekki valdhafarnir, — heldur alþýð-
an. — Hugsum oss t. d., frá sjóiw-
miði heimastjórnarmanna, að »sjálfstæðh-
flokkurinn« vinni næstu kosningar, eða
flokkabrotin þeim megin, öll í samein-
ingu; og það auðvitað, af því, hve sjálf-
stæðir og frjálslyndir þeir eru, meöal
annars : því, að mótstanda sambands-
lag 1 frumvarpinu og öllu Dönsku íslandi
til handa, svo og höfðingjavaldi heima-
stjórnarflokksins, etc. Og setjum svo,
að þeir sitji að völdum, máske fleiri ára
tugi, þangað til þjóðin hefði komist að
annari niðurstöðu í þessum málum; og
það mun sá flokkur helst ætla sér, sem
eðlilegt er. Hvernig halda heimastjiSrn-
armenn, að hagur þjóðarinnar muni
verða, í lok þess tímabils, eftir 6—10
eða fleiri tugi ára? Mundu þeir ekki
þá fremur kjósa að hafa samið um frið
í ár, með því, að fresta sambandsmálinu
o. fl.?
Eða hvað mundu sjálfstæðismennirnir
segja, í vertfðarlokin, ef heimastjórnar-
flokkurinn skyldi komast að völdum
næst, og sitja að þeim, nokkra áratugi,
vegna þess að meiri hluti þjóðarinnar
kynni að álíta hann (í ár), hinnum skárri,
einlægari, búhyggnari og enda lystar-
minni á völd og krónur, en hinn, hvað
sem þá sambandslagafrumvarpinu liði;
— Mundu þeir ekki einnig, þá fremur
kjósa, að hafa farið öðruvísi að, en þeir
fara nú, og hafa farið?
Sannleikurinn mun vera sá, að þjóðin
treystir hvorugum flokknum, og þó enn
síður þeim sjálfstæðu, nú sem stendur.
En er alvarlega mótfallinn framgangi
sambandslagafrumvarpsins nú þegar, í
því formi sem það liggur fyrir. Úrslit-
in eru því með öllu ófyrirsjáanleg nú
að því er flokkana snertir, og hver sem
þau verða, er hætt við að þau verði
hending ein, og enginn sannur þjóðar-
vilji, nema að þjóðin taki þá rögg á
sig að setja fulltrúum sínum' þau tak-
mörk, af hvaða flokki sem þeir eru,
sem hjer er farið fram á. Það, ervilji
þjóðarinnar og enginn annar, að því
leyti sem hann er annars nokkur. —
Það fullyrðum vér. — Þó hún hafi
ekki enn, haft lag á að koma honum
til framkvæmda, nje einu sinni að nefna
hann opinberlega. — Og þó að hún
hafi orðið að styðja annan þessara flokka,
hinum fremur, til þessa, af því að anu-
að betra var ekki í boði. En nú loks-
ins er þó betra í boði, og það er, að
fylgja stefnu þessa blaðs við næstu
kosningar og framvegis, og setja þá
valdi þjóðfulltrúanna þau takmörk, sem
hjer er krafist, af hvaða flokki sem þelr
verða, og hvort sem þeir tilheyra nokkr-
um eða engum flokki. En til þess að
sú takmörkun fulltrúavaldsins komist til
framkvæmda, þá þurfa kröfurnar í því
efni að verasanngjarnarog samhljóða
í öllum kjördæmum landsins, annars
getur verið svo hætt við, að þær kröfur
kunni að verða lítils virtar þegar á þing
kemur, meðfram af því að lögin heim-
ila þingmönnum, að fylgja sannfæringu
sinni í þingmálum, hvað sem vilja
kjósendanna líður, sem reyndar mun
verða að álítast eðlilegt, og jafnvel d-
hjákvæmilegt, að því er til einstakra mála
og málsatriða kemur. Hins vegar virð-
ist þó sjálfsagt að heimta, að þingmenn
fylgi fast fram samhuga kröfum og vilja
kjósenda sinna, í aðalmálunum, sam-
kvæmt ákveðinni stefnu, sem sett hefir
verið að skilyrði fyrir kjöri þeirra, og
sem þeir hafa tjáð sig samþykka, og
tekist á hendur að framfylgja. Þeir þing-
menn mundu líka verða fáir, sem leyfðu