Fósturjörðin - 11.05.1914, Síða 1

FOSTURJORÐIN
MÁLGAGN MENNINGAR OG JAFNRÉTTIS.
Nr. r.
Reykjavib, 11. mní 1014.
1. <irg.
Blaðfyrirtæki þetta er tilelukað niinningn JÓNS SIGURÐSSONA.R forseta ogr föðnrlandavlnar; og var til þeaa atofnað upphnflega á 100 ára afmæliadegl hana þann 17. júní 1911.
Hann ávann þjóðinni frelaið. Vér viljum hvetja hana til þeas nð njóta þess alment.
ijin kristilega menning.
Eitt er það lifsins hnoss sem
allir sækjast eftir, eða leitast við
að keppa að sameiginlega, þótt
leiðirnar sem menn fara til að
leita þess séu margar og mjög ó-
líkar, og árangur einnig mismun-
andi.
Það dýrmœta lífsins hnoss er
follkomin sæla, eða það sem menn
kalla stundum hamingju eða far-
sœld. Kirkjan kallar það hnoss
réttlœti, frið og fögnuð í heilögum
anda. En Jesú Kristur kallar það
guðs ríki, og hann komst að þeirri
niðurstöðu að þess væri ekki langt
að leita, en að menn leituðu þess
vanalega langt yfir skamt og findu
það því sjaldan. Hann boðaði, að
pað vœri hið inra með hverjum
manni, »hið innra í yður«, eins og
hann komst að orði; — og hann
boðaði að það væri fólgið i sálar-
friði — guðs friði — sem væri af-
leiðing af kærleiksríku, bróðurlegu
hugarfari til allra manna og góð-
um verkum, og í því, »að afneita
sjálfum sér<i, eins og hann komst
að orði, — afneita ölium sinum
eigingjörnu, dýrslegu kvötum og
ástriðum, svo sem nauðsynlegt er
til þess, að viðhalda þeim himn-
eska sálarfriði, og til þess jafn-
framt, að allir aðrir geti líka notið
þess friðar og þeirrar sælu sem
lífið hefir að bjóða, með jöfuuði,
samhug og samlyndi. Og hann
lifði og leið og dó fyrir það og til
þess, að visa mönnum þessa ör-
u M leið og vér væntum
þess, að kaupmenn og
aðrir uani blaði voru við-
skifta sinna að því er birt-
ing auglýsinga snertir; með
þvi að útbreiðsla blaðs vors
mun nú þegar ekki vera
mikið minni en annara viku-
blaða hér, — þótt vísir kaup-
endur þess sé enn færri.
Pá viljum vér líka mega
treysta þvi, að sá hluti al-
mennings sem ann blaðfyrir-
tæki voru, geri sér sem
mest far um að láta auglýs-
endur vora njóta viðskifta
sinna, svo sem unt er þeim
að skaðlausu.
uggustu eða ein áreiðanlegust
leið að hinu æðsta markmiði
lífsins, — að hinu eina verulega
eftirsóknarverða gildi eða hnossi
lífsins, — sem auðvitað er hámark
endurlausnarinnar.
Þessa gullnu reglu, þessa — að
þvi er virðist — auðveldu og á-
reiðanlegu, en örðugu leið að lind-
um hins lifandi vatns, hafa menn
nú viðurkent með vörunum i 1900
ár, um allan hinn svokallaða
»kristna heim«, sem hina einu
réttu; og fórnað henni til sigurs
óteljandi miljónum mannlifa, og
fleiri þúsunduin miljóna króna en
tölum verði aðkomið, — þótt kenn-
ingarnar hafi jafnan verið mengað-
ar mjög að ýmsu leyti. — Og enn
er mörgum miljónuin króna varið
árlega til þess að innræta fólkinu
þann heilaga frelsunarboðskap í
öllum kristnum löndum, og víðar
þó. — Eða svo á það að heita. —
Og jafnvel hér, á þessu fámenna,
fátæka landi, kostar lögskipuð
boðun þess boðskapar (kirkju- og
kenslumál etc.) 3—4 hundruð
þúsund króna árlegan skylduskatt.
En hver er svo árangurinn?
TSÖLUMENN að
blaðinu vantar alstaðar
á landinu. — Einn eða fleiri
i hyerri einustu sveit og bæ
eða þorpi.
Ómakslaun 25°/o (eða eftir
samningi).
Góðir menn gefi sig fram
nú þegar.
Má vera að sá árangur sé nokk-
uð mikill, og meiri en hann virð-
ist vera, eftir framferði og lifs-
kjörum fólksins yfirleitt að dæma.
En víst er þó um það, að hann
er svo óskaplega lítill sá árangur,
að naumast væri auðið að gera
sér skynsamlegar vonir uin al-
gerðan sigur þess góða málefnis í
framtíðinni, ef að sá frelsunarboð-
skapur heíði verið fluttur svo ár-
angurslítið með slíkum tilkostnaði
í 1900 ár, að jafnaði eins hreinn
og einfaldur og ósaurgaður og
hann var upphaflega framborinn
af höfundinum. Það, sem því
hvetur til öruggrar vonar um
meiri árangur og enda fullkominn
sigur þess himneska málefnis á
komandi timum (og sigur hins
póða yfirleitt), er það, ef það
kynni að lánast, að kristindómur-
inn yrði framvegia fluttur fólkinu
í hreinna, ómengaðra og aðgengi-
legra formi en verið hefir, eins og
nú virðast nokkrar líkur til að
verði, og með meiri og sannari
einlægni og áhuga fyrir andlegri
þroskun, betrun og farsæld fólks-
ius en tiðkast liefir, og með minni
tilhneigingu til að halda fólkinu
niðri í hugsunarleysi og blyndni
við öllum óskiljanlegar og lífinu
óviðkomandi kreddur.
Þegar maður nú, i sambandi
við það sem að framan er sagt,
hugleiðir hið andlega og líkamlega
r
E R er meira en nóg
af blöðum. — Þetta blað
hefir því engan rétt á að
vera til, nema að þess sé
brýn þörf vegna máefnis þess
er það berst fyrir. En sé
þessa blaðs slík þörf, þá ber
að slyðja það og efla öllnm
blöðnm freniur; og þá því
fremur sem önnur óþarfari
blöð eru fleiri fyrir.
ástand fólksins, og allar þær
margvíslegu leiðir sem menn fara
til þess að leita hamingjunnar, þá
dylst ekki það, að flestar þeirra
leiða eru alt aðrar en sú, sem
Kristur taldi hina einu réttu leið,
og sumar þeirra henni jafnvel
gersamlega gagnstæðar.
t stað þess að hafa hið algilda
takmark fyrir augum, og keppa
að þvi með réttum meðulum hina
réttu leið, inn á við, sem útá við,
með sjálfsprófun og vöndun hug-
arfarsins, þá keppa menn og fálma
í allar áttir útá við, eftir einstök-
um ytri skilyrðum sannrar far-
sældar, og gleyma fyrir það aðal-
erindínu, sjálfu markmiðinu. —
»Menn glíma um alt sem glepur
mest og grípa alt sem þvkir best«,
(eins og skáldið segir), og það
með þeim alhug og áfergju að
flest eða alt annað gleymist. Þann-
ig keppa menn með ákefð vana-
lega um öll sýnileg tækifæri til
fjárafla, metorða og valda yfir ná-
unganum, svo sem lög eða venjur
frekast leyfa eða líða á hverjum
stað og tima, ekki aðeins svo sem
sönn þörf hins einstaka manns
krefur og réttlátt er, heldur og
umfram það, jafnvel alt sem unt
er, og líkur eru til að geta slopp-
ið með fram hjá lagalegri hegn-
ingu, og án alls tillits til þarfa og
réttinda naungans, ef svo vill verk-
H V E R, sem gerir oss
og voru góða málefni
þann vinsamlega greiða, að
útvega blaði voru áskrifend-
ur, og lofar að standa oss
skil á fullri borgun frá þeim
fyrir-frani eða siðar, — fær
þau blöð sér send reglulega,
og 25°/o, eða fjórða hvert
blað í ómakslaun.
ast. Og séu lög eða venjur til
hindrunar á þeim leiðum, þá að
þvada málið undir einhverju yfir-
skyni, hártoga lögin, breyta þeim,
eða heimila að semja ný lög, sé þess
kostur, sem fara ögn lengra. — Já,
svo langt sem maðurkemst. Vitandi
þó, að öll þessi eftirsóktustu lífs-
ins gæði, (auðlegð völd og metorð),
eru hverful, og alveg ónóg skilyrði
út af fyrir sig, til sannrar farsæld-
ar hins einstaka manns; og auk þess
óréttmæt, nema að þau samsvari
þörfum og réttindum annara, þó
þau séu í sjálfu sér góð og nauð-
synleg, réttilega fengin og með hófi
meðhöndluð, sér og öðrum til
hamingju.
Samhliða þessari látlausu lifs-
baráttu einstaklinganna innbirðis,
hvers gegn öðrum og öllum, þá
keppa menn er lík stört stunda,
og berjast á likan hátt og i sama
augnamiði, í smærri eða stærri
hópum eða fjelögum, fyrir aukn-
um hagsmunum stéttar þeirrar eða
starfsdeildar er þeir tilheyra, og
jafnframt gegn hagsmunum allra
annara stétta að meira eða minna
leyti, með því t. d. að hækka
starislaun sin, að þörfu og öþörfu
eftir atvikum, og enda til þess ef unt
er, að mynda eða lögleiða nýja
farvegi fyrir stöðuga peninga-
strauma úr vösnm almennings í
öðrum stéttum á vissa staði, sjálf-
um sér til ávinnings, i einhverju
þvi formi eða undir einhverju því
yfirskyni, er nægi til þess að ekki
sé auðið að sanna, að það varði
beinlínis við gildandi lög, og þá
umfram alt, ekki við hegningar-
lögin, — sem því miður eru ekki
fuilkomnari en það, fremur en
sum önnur mannanna verk, að
þau ná tæplega til sumra af allra
stórfenglegustu og voðalegustu af-
brotunum.
Afleiðingarnar af öllu þessu
verða svo þær, — og eru þær —
eins og vonlegt er, að aflsmunur-
inn eða aflsmeginið sigrar, eins og
á fyrri öldum hnefaréttarins og