Fósturjörðin - 11.05.1914, Qupperneq 2

26
FÓSTURJÖRÐIN.
á að koma út vikulega, svo
fljólt sem hægt er. En á með-
an tekjurnar leyfa það ekki,
þá kemur hún út sjaldnar.
Verð blaðsins er 5 aurar í
lausasölu. En 3 kr. árg. (52
blöð) til áskrifenda, — og þó
aðeins 2 kr. árg. sé borgað
fyrirfram.
Til meðlima félags vors
kostar blaðið aðeins kr. 1,50
árg., er borgist fyrirfram.
Erlendis kostar blaðið 4 kr.
árg. (í Ameríku einn dollar),
er borgist fyrirfram.
Fyrstu númerin af blaðinu
geta kaupendur fengið meðan
afg. upplagsins endist.
Áskrifenda-safnendur og út-
sölumenn að blaðinu, vantar
alstaðar, gegn riflegum ómaks-
launum.
Útgefandi blaðsins er Menn-
ingarfjelag íslands. Ritstj. og
ábyrgðarm. (fyrst um sinn):
Stefán B. Jónsson, Reykjavík.
víkingsskaparins. Að lítilmagninn
verður undir, og altaf vesælli og
vesæli eftir því sem lengra líður,
eða hann lifir framfaralitlu eða
framfaralausu þrældómslifi. En
sá meiri máttar verður ofan á, og
verður svo altaf voldugri og vold-
ugri með hverju árinu sem líður,
uns hann hefur einn mest allan
arðinn, og ræður einn öllum málum
og lífskjörum beggja málsaðila, —
allra.------En þessi útkoma veld-
ur alls konar spillingu á báðar
hliðar, er óhófið framleiðir ann-
arsvegar og skorturinn hinsvegar.
Og þetta alt kalla menn »Kristi-
lega menning« og »frjálsa sam-
kepni« vorra tíma. (Framh.)
Pjóöreeöi og þingræði.
(Framli.) -----
Hér er því ekki, svo séð verði,
nema um tvo kosti að velja, með
nokkurri hugsun eða viti: Annað-
hvort að koma á þjóðræði, í land-
inu, eða þá að hajna kosninga-
réttinum eða afsala sér honum. —
— Eða er það ekki heimskulegt,
eða jafnvel auðvirðilegt, að láta
hafa sig til þess að rífast og berjast
um það upp á lífið, landshornanna
á milli, við allar kosningar, hvort
Pétri eða Páli — þessum eða hin-
um — skuli verða trúað fyrir því
að ráða yfir þjóðinni, löggjöf henn-
ar og fjármunum næstu árin,
eftir sínnm eigin vilja, ábyrgðar-
og takmarkalaust, án þess að hafa
nokkur tök á þvi, né einu sinni
að reyna til að ákveða það svo
að dugi, hvað helst þeir skuli gera
eða ógert láta.
En hvað þýðir það, að afsala
sér kosningaréttinum? Hafa menn
hugleitt það? — En að vanrækja
hann, eða gera hann þýðingar-
lausan á þann hátt er nú var á-
minst, er litlu eða engu betra en
að afsala sér honum að fullu og
öllu, og þá helst allri stjórnar-
skránni um leið, í hendur ein-
veldisins. — En hvar væri þjóðin
þá stödd? — Eins og fyrir 1870—
74, í allra besta lagi, en að öllum
likindum langtum ver.
Þetta ættu menn að reyna til að
hugsa um.
Hugsaðu þér lesari góður, stór-
bónda, er þarf að hafa ráðsmann
á búi sínu, vegna þess að hann
sjálfur hefir öðrum störfum að
gegna á öðrum stað. — Upphaf-
lega er gengið að því sem vísu, að
ráðsmaðurinn, sem er úrvalsmaður
og búfræðingur, muni vel vaxinn
starfi sínu, öllum, eða ílestum
fremur, og eru honum því engin
ströng skilyrði sett fyrir neinu, en
veitt ótakmarkað vald til að stjórna
búinu og fara með afurðir þess,
og bústofninn sjálfan hka, alveg
eins og honum sýnist best fara.
Svo kemur að því, sem þó ekki
var búist við, að hann reynist að
ýmsu leyti illa, bruðlar eignum
búsins og brallar með þær á ýms-
an hátt, svo að fjártjón hlýtst af
fyrir eigandann. Eigandinn ákveð-
ur því að láta þennan ráðsmann
sinn fara sem fyrst hann getur, og
fá annan betri; án þess að hafa
nokkur tök á því þó, að láta hinn
fráfarandi ráðsmann borga skað-
ann eður að bera að nokkuru
leyti ábyrgð af gerðum sínum né
afleiðingum þeirra. Nýi ráðsmaður-
inn segist vera miklu meiri maður
og betri en hinn, og ætli að fara
alt öðruvísi og hyggilegar að ráði
sínu en sá fráfarandi; og stór-
bóndinn trúir honum líka til þess,
og fær honum búið í hendur til
skilyrðislausra umráða eins og
hinum fyrri. Þegar svo að tímar
líða þá kemur það í ljós, að hann
fer ef til vill jafnvel enn ver með
eigur búsins en hinn fyrri, að áliti
bónda og annara; og meðal ann-
ars með því, að hann hækkar
árslaun sín og auðsveipnustu hjú-
anna sinna, umfram það er áður
hafði verið um langan tíma, svo
að miklu nemur, vegna þess, eftir
því sem hann sjálfur segir, að
hann og þeir hafi þurfl þess með,
og við það verður að sitja, — því
að hann hafði vald til þess, hvort
sem bónda líkaði betur eða ver. —
Og svona gekk það í það óendan-
lega. — Bóndagreyið fékk sér alt-
af nýa og nýa ráðsmenn, er
altaf eyddu og sóuðu fé hans
meira og meira, eða meira og
minna eftir því er á stóð og þeir
voru mennirnir til. — En honum
datt aldrei í hug, eða fanst það
ekki eiga við, að vera að setja
ráðsmönnum sínum fyrir, hvað
þeir skyldu gera eða ekki gera.
Alt, sem hann gat gert eða fengið
sig til að gera, var að skifta um,
og fá sér nýja ráðsmenn, er oft
og iðulega reyndust hver öðrum
ágengari og verri. — Loks gat svo
farið, að ráðsmennirnir eignuðust
alt búið, en bóndi sæti eftir eigna-
laus með sárt ennið, og þakkaði
fyrir að geta fengið að vinna fyrir
mat sínum sem þræll hjá sínum
fyrri þénurum.
Hvað mundir þú, lesari minn,
hugsa um slíkan stórbónda?
Mundir þú álíta hann með öllu
----------Y. B. K.--------------------
hefir landsins mestu birgöii' og úrval við hæfi
almennings af öllum
"V efnaðaryörum.
Ennfremur:
Pappír og ritlöng. Málningarvörur.
Leður og skinn. Skóflur og þaksaumur.
umrhhbu R eykjavík. ■naH
ráði, og þvi vaxinn að vera stór-
eignamaður eða stórbóndi? Mund-
irðu ekki líta svo á, að það hefði
þó ef til vill, af tvennu illu, verið
skárra og ómaksminna fyrir hann
að vera ekki að skifta um ráðs-
menn, úr því að hann hafði ekki
vit eða tök á þvi, áð setja gerðum
þeirra nein þau takmörk, er trygðu
honum eignarétt hans og aðalum-
ráðarétt hans yfir búinu? — Og
samt verður þvi naumast neitað —
eftir því sem flestir hugsa — að
reynandi var þó það að breyta til,
því að fyrirsjáanlegt var það hverj-
um manni, að þetta áframhald,
eins og það var í hvert sinn, gat
ekki staðist lengi. —------Óg því
ættu þá líka allir að geta séð, að
alræði ráðsmanna vorra á þjóðar-
búinu, getur heldur ekki lengi
staðist með sama eða líku áfram-
haldi, og uú er, og verið hefir,
hin síðari árin.
Samkvæmt því sem að framan
er ávikið, fer alt fram á löggjafar-
og valdasviðinu hér, eins og hin-
um óháðu og ábyrgðarlausu for-
ráðamönnum vorum best líkar, —
og svo að segja alveg án tillits til
vilja þjóðarinnar, og nálega án
allra afskifta af hennar hálfu; en
með mynduglegri skírskotun til
þess, ef svo ber undir, að þeir
miklu menn séu ekki að lögum,
bundnir við neitt í því efni nema
sína eigin »sannfæringu«; auk þess
sé eiginlega enginn Þjóðarvilji hér
til, því að sitt vilji hver, eða eng-
inn neitt, o. s. frv.
Og afleiðingarnar eru nú í þann
veginn að byrja að verða aug-
ljósar.
Með þetta fyrirkomulag, sem á-
gætt og óaðfinnanlegt, — sem sé
með nokkra tugi af valdaþyrstum,
ábyrgðarlausum víkingum, með
lagavaldið og landssjóðinn í hönd-
unum annarsvegar, og varnarlausa,
hugsunarlitla og ráðalitla alþýðu í
í mestu árvali
og smekklegust
eins og fyrrum hjá
V. B. K.
Haldgóö og lltekta.
Verslunin
Björn Kristjánsson
Reykjavík.
nokkrum tugum þúsunda hins-
vegar. — Og með efnahagsástand
vort eins og þaðj nú er að öðru
leyti, þá þykjumst vér nú vera
þess albunir, að verða á einhvern
hátt stjórnfrjáls, sjálfstæð þjóð,
með því að semja (eða látast ætla
að semja) á einhvern hátt um
samband vort við Dani, annað-
hvort um meira frelsi eða minna
frelsi oss til handa en vér nú
höfum, eftir því sem á stendur þá
og þá. — Annaðhvort með nánari
og öruggari innlimun í hið danska
ríki, eða þá með sérstöku kon-
ungssambandi, eða jafnvel skilnaði
við Dani í einhverju formi, ef svo
vill verkast.
Það er eins og svo undarlega
mörgum skiljist, að alt sem vér
þurfum hér að gera til þess að
vera sannir og góðir Islendingar,
eða til þess að geta orðið sjálfstæð
og farsæl þjóð, sé það að semja
eitthvað og um eitthvað við Dani,
og þá sem allra tyrst. — Og báðar
hinar áminstu stefnur, sem þó
virðast vera hvor annari gagnstæð-
ar — eiga eindregið að miða til
hins sama, eftir því sem þjóðinni
er talin trú um, og á þeim®grund-
velli er henni ætlað að styðja þær
báðar, — með trausti til gamalla
væringja frá liðnum öldum. — —
Að taka öll völd yfir þjóðinni úr
höndum Dana, og inn í Iandið, —
og auðvitað í hendur að eins fárra
manna hér heima, — annaðhvort
með því að skamma Danskinn og
skjalla íslendinginn, eða með því
að tryggja enn fastara samband
vort við Dani, en nú er, með ein-
hverskonar nýjum og óþörfum
sambandslögum, og það beint gegn
yfirlýstum vilja þjóðarinnar, er og
hefir hin síðustu árin verið talið
þjóðarinnar allra mesta lífs-nauð-
synjamál. — Um það óheillamál
(og óþarfa uppátæki), er alþýðunni
haldið æstri og uppspanaðri árum
saman, í þeirri barnalegu villutrú,
að með slíku muni oss alt annað
gOtt tilleggjast. (Frarah.)
Skófatnaður
vendaður og fallegur,
ódýrastur í skóverslun
Jöns Stefánssonar,
Laugaveg 14.