Elding - 19.05.1901, Blaðsíða 1

Blaðið kemur út
hverjum sunnud. Kost
ar innanl.3 kr. (75 au
á stjói ð.), erlend. 4 kr.
ELDING
Pöntun á blaðinu «r
innanlands bundin viö
minst einn ársíj., er-
lendis við árg. Borgun
tyrirtram utau Rvlk.
1901.
REYKJAVÍK, SUNNUDAGINN 19. MAÍ.
23. tbl.
HI'T'li ti'i IIII'l ■I1i'H'i 'i'l j-i"!- .,Lli
- VANDAÐUP^ VARNlNGURs*
•^GBREym^ByRGi)!^
•GOTt VERMQIMJ-
I
Alþyðuháskólar í Danmörku.
(Niðurlag).
Það var lengi ein af helstu
Tnótbárunum á móti háskólunum,
að þeir væru ekki til annars en
að ala upp í alþýðunni óbeit á
líkamlegri vinnu, að þeir kæmu
svo miklum regingi í bændasyn-
ina og vinnuhjúin, að þau fengj-
ust ekki tii að taka á nokkru
verki framar. En reyndin hefur
■orðið öll önnur. Hún hefur borið
þess ijósan vott, að lærisveinar
alþýðuháskólanna hafa að öllum
jafnaði orðið lang framtakssöm-
ustu og duglegustu bændurnir.
Eg skal leyfa mér að styðja þessa
staðhæfingu með vitnisburði nokk-
urra merkra manna.
Fyrir hér um bil 20 árum l.élt
N. J. Buus, landbúnaðarumsjónar-
maður, fyrirlestur í „Landbúnað-
arfélagi“ Dana, og mintist hann
á háskólana í sambandi við land-
búnaðinn með þessum orðum:
„ . . . Þegar öllu er á botninn
hvolft, má óhætt fullyrða, að al-
þýðuliás'kölunum beri lieiðurinn
fyrir að liafa leitt bœndalýðinn í
Danmörlm inn á þá framfara- og
farsœldarbraut, sem hann nú er
á. Það getur vel verið, að þekk-
ing sú og kunnátta, sem nemend-
urnir afla sér á einu eða tveim
missirum, sé hvorki djúp né víð-
tæk, þótt það hins vegar sé al-
kunnugt, að tápmiklir og nám-
fúsir unglingar á tvítugsaldrinum
séu fljótir að vinua þaðfupp, sem
alþýðúháskólafræðsluna skortir í
við gagnfræðakenslu. En hér er
ekki fróðleiks- eða þekkingarforð-
inn mergurinn málsins. Aðal-
þýðing háskólanna liggur í því,
að þeir komi byltingu af stað í
sálarlífi nemendanna og skili þeim
af sér sem nýjum og betri mönn-
um. Þótt lærdómsklausurnar
aldrei nema gleymist, þá er þó það
við skólavistina unnið, að lœrisvein-
arnir verða möttœkilegri og væm-
ari fyrir öllum nýjum framfara-
hugmyndum og læra að beita
kröftum sínum í þeirra þjönustu-
Ég verð að játa, að ég er alþýðu-
háskólunum mjög hlyntur, og það
er mitt álit, að hver sá maður,
sem hefur nokkuð að marki saman
að sælda við alþýðuna í Dan-
mörku, hljóti að viðurkenna af
hjarta þýðingu þeirra.“
Þessi orð voru töluð fyrir 20
árum, en þau eiga vel við enn í
dag að öðru leyti en því, að nú
má það heita, að allir séu fyrir
löngu gengnir úr skugga um hin
farsællegu áhrif alþýðuháskólanna.
Það mun nú orðið leit á þeim
manni, sem þori í alvöru að halda
því fram, að skólarnir leiði nokk-
uð ílt af ser. Aftur á móti kem-
ur það með hverjum deginum ber-
legar í ljós, hve ómetanlega mikið
landbúnaðurinn á þeim að þakka.
Einn af stærri gózeigendunum í
Danmörku, Tesdorpf etazráð, sem
árlega hafði á búum sínum ung-
linga víðsvegar af landi til æfing-
ar í landbúnaði, sagði svo frá
sjálfur, að það hefði eins og skift
í tvo heima eftir að alþýðuháskól-
arnir komu, og þóttist hann verða
þess var, að unglingar þeir, sem
komu frá háskólunum, sýndu að
jafnaði miklu meiri áhuga á bún-
aðinum og tækju miklu betur til-
sögn en hinir.
Því mun enginn neita, að þetta,
sem hér hefur verið tilgreint,
vegur drjúgt á metunum, þegar
um þýðingu alþýðuháskólanna
fyrir búnað og verklegar fram-
farir er að ræða. En sumir merk-
ir menn hafa tekið ennþá dýpra
í árinni. Þannig fer Jörgen Niel-
sen, valinkunnur maður og einn
í fremstu bænda röð á Fjóni, svo-
feldum orðum um þetta mál:
„Því nær altar framfarir meðal
alþýðunnar í Danmörku á síðast-
liðnum mannsaldri má rekja til
alþýðuliáskölanna. Sérstaklega á
þetta sér stað með landbúnaðinn
og jarðræktina. Æskulýðurinn
hefur ekki aðeins grætt það á
skólaverunni, að hann hefur öðl-
ast fróðleik og þekkingu, heldur
hefur um leið vaknað hjá honum
megn framfaraþrá. Hér í grend-
inni má sjá þess Ijósan vott, að
þeir, sem hafa gengið á alþýðuhá-
skóla, sýna af sér mestan dugnað
í búnaði.11
Englendingar hafa lengi fengið
orð fyrir að gefa nákvæmar gæt-
ur að allri nýbreytni meðal ann-
ara þjóða, til að skygnast eftir,
hvort ekki væri eitthvað á því að
græða í andlegu eða verklegu til-
liti. Þannig hafa þeir einnigveitt
alþýðuháskólum Dana mikla eftir-
tekt. Mentaðir Englendingar hafa
öðru hvoru verið að taka sér ferð
á hendur til Danmerkur til að
kynna sér alþýðuháskólana og
hreyfingar þær, er standa í sam-
bandi við þá, og skal ég í stuttu
máli leyfa mér að benda á aðal-
inntakið í skýrslu frá einum þeirra,
Mr. J. S. Thornton, sem var gefin
út 1896—7 ásaint fleiri skýrslum
erlendis frá um uppeldi og alþýðu-
fræðslu.
Eftir að höfundurinn er búinn
í stu'tu máli að skýra frá há-
skólahreyfingunni og fyrirkomu-
lagi alþýðuháskólanna, hikar hann
sérekki viðað segja,aðþessirskólar
séuþærbeztu alþýðufræðslustofnan-
ir, sem hægt sé aðhugsasér, oghann
heldur áfram á þessa leið: „Menta-
stofnanir með háskólasniði fyrir
verkamenn! Ég býst við að mörg-
um Englendingi verði á að brosa,
þegar hann heyrir minst á annað
eins, en hann hætti því líklega
ef maður gæti sýnt honum fram
á nytsemi þeirra í einföldum pen-
ingareikningi, og það er lafhægt.“
Hann bendir síðan á byltingar
þær, sem urðu á öllum búnaðar-
högum Dana á árunum 1870—80,