Elding - 16.06.1901, Síða 1

: Blaöið keraur út á,
: hverjum sunnud. Kost-
! ar innanl. 3 kr. (75 au.
■ ársfjórð.), erlend. 4 kr.
L DING
Pöntun á blaðimi *r
inranlands bundin viö
minst einn ársfj., er-
lendis við árg. Borgun
fyrirfram utan ttvík.
1901.
REYKJAVÍK, SUNNUDAGINN 16. JÚNÍ.
28 tbl.
m|rj| • HiíÍT \ glíil—J|
•REYKJAVÍK- ^—£3

• VANDAÐU FS ^ARNINGU I BJ/RGtJ I -GOTt VLRt) ÁÖLLU 1 gffliiiiriuiimiiiiiiiUiuimfiMi'iiiiiiiLmiiiiiiiiiiiiiiifimifiimimufiummuiimimiimiuiiimiUiiiiuiuYiuuiigmiin] IV í "V •
Mesta velferðarmál þjóðarinnar.
Alþýðumentunin.
Flestum, sem upp á síðkastið
liafa ritað um alþýðumentun vora,
Ihefur borið saman um, að hún
væri langt frá í því lagi, sem
■skyldi. Deir hafa haldið því
iram, að skólarnir væru bæði
mikils til of fáir og illa úr garði
:gerðir, og munu víst allir játa
það fúslega. Hitt kynni menn
aftur á móti að greina áum,með
hverju móti væri bezt að kippa
iþcssu í lag og hvernig fyrirkomu-
lagið á alþýðufræðslunni helst
ætti að vera. Hér er það ekki
ætlun vor að fara að tildra upp
neinu frumvarpi eða skólareglu-
gerð, er reki þetta míl út í yztu
æsar, því það er meira vandaverk
-en svo, að vér treystumst tíl þess.
En málið er svo þýðingarmikið
fyrir þjóð vora og það er svo
mikið undir því komið, að það sé
íhugað vel og vandlega áður en
því er ráðið til lykta, að hver sá
maður, er af einlægum vilja leit-
;ast við að komast að einhverri
niðurstöðu í því efni, þótt ekki
«é nema í fáum atriðum, á heimt-
ing á að fá áheyrn. Og hér skulu
iþá tekin fram nokkur atriði, sem
hingað til hcfur verið lítill gaum-
ur geíinn hér á landi, en sem
-oss virðist með öllu óviðurkvæmi-
legt að ganga þegjandi fram hjá,
jþví þau eiga að vorri ætlun að
vera grundvallaratriði allrar al-
þýðufræðslu.
Menn geta víst verið á eitt
sáttir um, að aðal mark og mið
allrar fræðslu sé það, að búa
menn undir lífið. Það hlýtur að
vera aðal kjarni alls uppeldis að
framleiða þá eiginlegleika í eðli
barnanna, er geri þau að sjálf-
stæðum og hugsandi manneskjum,
með þrek og vilja til að berjast
við örðugleika lífsins og ljósan
skilning á því, að þau séu í
heiminn sett til þess að láta eitt-
hvað gott og nýtilegt af sér leiða.
Það er alkunnugt, að t. d. lung-
un og vöðvarnir í líkamanum
styrkjast og taka þroska og
framförum við skynsamlega og
hæfilega brúkun, og það því bet-
ur, sem fylgt er fastari reglum
við brúkunina og æfinguna. Al-
veg eins er því háttað með heil-
ann, en hann er uppspretta alls
lífsins. Hann felur i sér leyndar-
dóma hugsunarlífsins, tilfinninga-
lífsins, siðferðislífsins og viljalífs-
ins. 0g það er engum vafa und-
irorpið, að það má skerpa og
skýra hugsunina, dýpka tilfinning-
arlífið og gera það næmara fyrir
öllum fögrum og góðum áhrifum,
styrkja og stæla viijann og beina
öllu sálarlífi mannsins inn á göf-
ugra og hærra svið með skynsam-
legu uppeldi og staðfastri hand-
leiðslu.
Þótt vér nú verðum að játa, að
alþýðumentun vorri hafi alt til
þessa verið mjög svo ábótavant,
þá verðum vér samt ura leið að
viðurkenna með .ánægju, að hún
hefur tekið mikíum framförum
frá því sem áður var. En enn
skortir þó mikið til þess að vér
getum verið ánægðir. Það er nú
við því búið að menn geti ekki í
fljótu bili orðið á eitt sáttir um
fyrirkomulag aiþýðuskólanna; einn
bendir á þetta annar á hitt. Vér
dyljumst þess ekki, að vér álítum
nauðsyn á að umsteypa alþýðu-
fræðslu-fyrirkomulaginu eða að-
ferðinni frá rótum, svo framarlega
sem vér viljum að hún verði það
sem hún á að vera: farsæll grund-
völlur undir þjóðlífi voru. Hingað
til hefur það verið mark og mið
alþýðufræðslu vorrar, að troða
nokkrum lauslegum og ósamstæð-
um upplýsingum inn í börnin og
ungmennin. Eins og flestum mun
kunnugt, er það í raun og veru
mjög takmarkaður þekkingarforði,
sem óþroskuð/’barnssál getur tekið
á móti og melt, og að vera að
troða í hana fræðslu fram yfir
það er einkisvirði. Utanaðnám í
belg og blöðru, upplýsingar, sem
ekki festa rætur í sálunni og
vekja hið innra líf tii sjálfsmeð-
vitundar og starfsemi, er þýðing-
arlaust og jafnvel til ílls eins. Af
skólanámsgreinum vorum eru
auðvitað lestur, skrift og reikn-
ingur sjálfsagðar kennsiugreinar,
því þetta eru frumatriði allrar
frægslu. En að vera að berja
sögu, landafræði og náttúrufræði
inn í börnin á þann hátt, sem
hingað til hefur verið gert í
skólum vorum, þar sem kenslan
hefur verið á fullkomnustu stigi,
er hreint og beint glapræði. Því
hvað hafa börnin upp úr því?
Þau læra þessar námsgreinar ut-
an að í belg og blöðru umhugs-
unarlaust og flýta sér að gleyma
þeim þegar þau eru sioppin úr
skólanum. Ég efast um að hægt
sé að benda á nokkurt barn, sem
tveim árum eftir lokið skólanám
viti nokkuð til muna í þessum
greinum. Og því síður held ég
að hægt sé að benda með rökum
á nokkur veruleg áhrif skólanáms-
ins á hugarfar þeirra og breytni-
Og hvað er þá unnið við skóla-
gönguna?
Það hefur hingað til verið hið
mikla mein í alþýðufræðslu vorri
að lítil sem engin áherzla hefur
verið lögð á að vekja til meðvit-
undar og starfsemi þær hliðar
sálarlífsins, sem hafa legið í dvala
hjá barninu. Það hefur heimin-
um verið ætlað að gera, og hann
gerir það oft svo óþyrmilega, að
alt sálarjafnvægi raskast og allar
eðlishvatir færast úr skorðum og
komast á ringulreið í öldugangi
lífsius. Nú er einmitt mest undir
því komið að leiðbeina hinum
misjöfnu straumum sálarlífsins í