Vestri - 22.10.1910, Blaðsíða 2

V E S T R ]
50. tbl.
198
Ónotaðar auðsuppsprettur
ís sem verzlunarvara.
(rramh.)
Það er þá ekki annar vegur
fyrir höndum, en að reyna að
komast seinni leiðina — að auka
frmleiðsluua — ef ske kynni að
við á þann háU kæmumst upp á
>örðugasta hjallanní.
í 48. tbl. Vestra kom é*r
med tillögur um hvernig við
mundum geta aukið verðmæti
aflans þó að framleiðslan aukist
ekki, erda er aukinn vöxtur
framleiðslunnar aðallega kominn
undir dugnaði og hagsýni þeirra
manna, sem útveginn stunda,
ááamt heppilegum veiðarfærum,
öðrumfullnægandi skilyrðum e'tir
því sem kröfur tímans útheimta.
í siðasta hefti Eimreiðarinnar
ritar Ólatur Friðriksson um fjár1
hag vorn og framtíð og kemst
hann að þeirri niðurstöðu —
sem líka mun vera rétt ályktað
— að þessir löngu yðjuleysistímar
á veturnar, sem i sumum
sjávarþorpum eru næstum því
hálft árið muni jafnvel vera
hættulegasta átumeinið á þjóð-
líkama vorum, því auk þess sem
það eyðir miklum starfskröttum,
er það líka mjög óholt- og sið-
spillandi.
Helsta ráðið, sem hr. Ólafur
Friðriksson hyggur að sé til þess
að lagfæra þetta ásigkomulag,
er að allur þorri sjómanna og
þurrabúðarmanna læri eitthvert
handverk, sem þeir svo geti gert
vinnu sína arðberandi við á vet-
urnar.
Ekki get ég verið hr. Ólafi
Friðrikssyni sammálaí þessu efni,
því þó að einstaka sjómaður sé
svo fjölhæfur að hann geti verið
handverksmaður hálfi árið, þá
hygg ég að allur þorrinn
verði það aldrei og ekki býst ég
við að iðnaður okkar vaxi í áliti
fyrir það þó að sjómennirnir
færu að helga honum tómstundir
sínar.
En það er mörg önnur vinna
sem sjómennirnir gætu gefið sig
við á veturnar, og sem engan
sérfræðislegan lærdóm útheimtir.
Eg skal aðeins í þessu sam-
bandi benda á ís sem tekjugrein
iyrir okkur íslendinga.
Það er öllum kunnugt að út-
lendingar þeir sem fiska hér við
land leggja megnið af fiski þeim
sem þeir afla í ís.
Það lægi því næst að hugsa
í-ér að þann ís sem þeir notuðu
til þess myndu þeir taka á því
landinu sem þeir fiskuðu við.
En þetta getur ekki þannig verið.
Utlendu fiskiskipin koma meó
fsinn að heiman frá sér til að
geima íslenzka fiskinn í, og á-
stæðan er, þó hlægilegt sé að
slíkt geti átt sér stað, að íslenzki
ísinn sé 0] dýr, og ekki er von
að við getum kept við aðrar
þjóðir með alurðir okkar, þegar
! við getum ekki einusinni selt ís
I eins ódýrt og þær, því sú skoðurj
5 hefir þó verið ríkjandi að af ís
i hefðum við of mikið, en ekki ot
j lítið.
Það er nú ekki svo að þær
þjóðir sem fiska héi mest, t. d.
ÞjóðverjarogEnglendingar, frarn;
leiði sjálfir allann þann ís sem
þeir nota.
ísei! þvert á móti kaupa þeir
ís frá Noregi fyrir margar miljónir
króna og vita -aJlir sem þekkja
til hve mikil vinna það hlýtur
að vera, og hversu mikið ísinn
rýrnar við að taka hann fyrst
inn í hús í Noregi, geima hanp
þar svo þangað til að hann er
fluttur í heilum skipsförmum til
Englands (eða Þýskalands) og
lagður þar aftur í ísgeimsiuhús
þangað til hans vitjunartími er
kominn, og fiskiflotinn þart hans
með.
Það er ekki af því, að okkur
hafi ekki boðist kaup á ísi, að
við gerum hann ekki að verzl-
unarvöru — eg veit um fleiri en
eina fyrirspurn frá enskum út-
gerðarfélögum um kaup á ísi
hér, en að samkomulagi hefir
það aldrei getað orðið sökum
þess að þeir haia ekki getað
gengið að þeim tilboðum sem
héðan hafa komið.
Xil að geta mönnum húgmynd
um hversu dýr íslenzki ísinn er
skal ég geta þess, að vanplegt
verð á honum muldum mun vera
hér vestanlands 1 eyri pr. pd.
og er það líkt verð og t. d. á
kolunjim fluttum hingað til lands>
ins frá Englandi, þó er það ekki
óvanalegt að ísinn er seldur hér
töluvert dýrara U/g eða 2 aura
pr. pd.
Það ætti að vera verkefni tyrir
<Utgerðarmannaéilagið« hér á
ísafirði að athuga hvort ekki
væri tiltækilegt að byggja hér
ísgeimsluhús, og þrátt fyrir það
þó ekki væri hugsað um það
fyrst í stað að reka það í svo
stórum stíl að hægt væri að
byrgja útlendinga þá sem hingað
koma með ís, þá er þó mjög
mikii þörf á því sökum íslenzku
fiskiskipanna sem koma hingað
mikið á vorin og sumrin, að
taka sér beitu, en verða svo að
tara til Aðalvíkur eða á aðra
firði til að taka ís til að geyma
hana með, og væri hægt að
geía það upp í tölum væri það
ekki neitt smáræðistap sem út-
gerðin íslenzka verður oft fyrir
á þennan hátt, t. d. þegar skip
í góðviðrum á sumrin eru að
snúast í marga daga til þess að
geta náð í fs.
En það sem ætti að vera
aðalhvöt manna til aðtakaþetta
mál til athugunar, er aðallega
það hve geisimikla atvinnu það
óhjákvæmilega komi til með að
veita landsmönnum ,og það ein
mitt á þeim lima árs sem þeim
er oft einskis virði.
Hallvarður.
Strandgæzlan.
Mörgum góðum íslending og
. ekki hvað sizt mörgum sjómann>
inum hefir oft fundist sárt til,
hversu miklum yfirgangi og ó-
jöfnuði vér værum beittir af út-
lendum botnverplum, er sveima
kringum strendur voiar og taka,
já stela brauðinum frá landsins
börnum. Það er annars sorg
legt tákn timanna að sjá þessa
útíendu nútíðar >sjórænlngja<
vaða inn yfir landhelgislínun 1
spilla veiðarfærum landsmanna,
skrapa sjávarbotninn fyrir tiski
og gjöra aðrar óhæfur. Já það
er hart at slíku að vita, en enn
harðara, enn átakanlegra og
sorglegra er þó að vita af því,
að vér hefjumst lítt handa til
að hamla slíku athæfi. Það
■ ■ J
virðist svo sem yfirgangur botn
verpla fari , sívaxandi því að
sjaldan eða aldrei hafa þeir brotið
eins oft landhelgisreglurnar að
minsta kosti að því er snertir
veiðar þeirra hér vestra. Þegar
fiskiganga hefir komið á grunn.
mið vor þá er það segin saga.
að þeir hafa komið og á svip-
stundu sópað botninn fyrir fiski.
Hvar sem þeir hafa komið hefir
ávalt verið lítt fiskvart lengi á
eftir. Það gejra sér líklega ot fáir
hugmýnd um alt það tjón, beint
og óbeint sem yfirgangsseggir
þessir valda. Margur útgerðar-
maðurinn fær á því að kenna,
mörg tátæk fjölskyldan á minna
brauð að geta börnunum sínum
íyrir það að fyrirvinnan er rýrð,
atvinnuarðurin skertur á þennan
mjög tilfinnanlega hátt. Því er
vart hægt að neita, að það ber
vott um mikið kjarkleysi ög
ósjálfstæði, að vér skulum þola
slíkan yfirgang, en það er eins
og þeir menn sem mest hrópa á
feðranna írægð og thæst gala
um frelsi og sjálfstæði hinnar
íslettzku þjóðar, finni lítt til þessa
ósjálfstæðis og það enda þótt
það þjaki oss meir, sé oss meir
til hnekkis og vanvirðu og skapi
oss eríiðari lífskjör en þau bönd
— bæði þau sannbindandi og
ímynduðu, — er binda oss við
Dani, og mest er hjalað um.
Að ekki er talað meir um
landhelgisbrot botnverpla hér
vestra stafar líklega af því, að
nú cr orðið svo alment að þeir
fiski í landhelgi, að menn vanans
vegna tást vart um það lengur.
Dáðleysið er svo mikið, aðekki
er við því spornað. En við það
færa hinir útlenduyfirgangsseggir
sig upp á skaftið. Yfirgangur
þeirra vex að sama skapi, að
þeim er engin mótstaða sýnd,
enda má nú heita dagleg sjón
að sjá botnverpla vera að veiðum
í landhelgi hér. einkum við
ísafjarðardjúp, alla leið frá Stiga-
hlíð og að Straumnesi og þar
norður af sækja botnvörpuskipin
mjög inn í landhelgissvæðið
enda sést strandgæsluskipið
þar aldrei. Er það því undar-
legra að landhelgissvæði það
skuli ekki betur varið, þar sem
það þó er eitthvert fi kauðugasta
svæði við strendur landsins.
Að yfirgangur botnverpla, eink
um enskra, fari sívaxandi sýnir
meðal margs annars eitt dæmi
frá síðustu dögum. Sýslumaður
fer botnverpil og ætlar að sekta
þ tð fyrir veiðar í landhelgi. En
-þá taka skipverjar sjálft yfirvaldið
með valdi og flytja til annara
landa. Auðvitað liggur allþung
hegning við sltkum sjóræningjai
brag, en með því að menn ekki
enn þekkja mál þetta og tildrög
þess öll til hlýtar skal hér ekki
farið lengra út í það mál. Að
líkindum lendir að því. að ráð-
herra vor verði að skifta sér at
þessu máli og ætti honum þá
ekki að vera ofvaxið að leiða
það mál til lykta svo að vel
mætti við una; vér fáum að sjá.
Allur þessi yfirgangur botn
verpla statar mestmegnis faf ó-
nógri strandgæslu. Strangæzlan
er svo lítil og ófulJnægjandi, aðtil
stórvanvirðu er bæði íslendingum
og Dönum. Þegar fyrverandi
ráðherra fékk Dani til að leggja
fram l/2 miljón til að byggja
’ skip §em eingöngu átti að vera
tit ’strandgæslu við ísiand, þá
var það óheppilega ráðið að
verja öllu því fé í eitt skip eins
og Valurinn er, en vel getur verið
að ráðherrann íslenzki hafi ekki
átt sök á því, heldur Danir sem
hafi þá jaínframt viljað hafa
j Valinn sem æfingaskip. Eitt
skip er altof lítið til að verja alt
ísland, þegar nú þar við bætist
að skip þett' er helst til aðgerða«
lítið, þá er auðsætt hve ófulh
nægjandi strandgæzlan er. Hana
þirf að auka og það að mun.
Mörgum mun víst finnast til>
að ekki mætti minna vera en
að varðskip vort Valurinn kæmi
hingað við og við og reyndi að
hremma sökudólgana, en hann
er svo saklaus fyrir öllu slíku
að hann reynir jafnvel ekki til
þess. Hér sést hann svona einu-
sinni til tvisvar á ári og er þá
vanalega svo haganlegafyrirkom-
ið að botnverplarnir vita um
það fyrirfram og eru þá allir á
burt. Það virðist meira að segja
vera allerfitt að fá hann hingað
þó að talsverð gangskör hafi að
því verið gerð. í suraar tóku
nokkrir ötulir Bolvíkingar nöfn
af nokkrum botnverplum er voru
að veiðum í landhélgi og hrepp-
stjóri Bolvíkinga sendi nöfnin
áleiðis til sýslumannsins hér.
Hann tilkynti þetta stjórnarráðinu
og beiddist þess að Valurinn
væri sendur hingað og látinn
klófesta þessi skip en sýnilegur
árangur at þessu hefir enginn
orðið enn. Vér treystum þvíað
stjórnarráðið hafi ekki legið á
liði sínu, þótt ekki sé annað
sjáanlegt en það hafi ekki sótt