Skólablaðið - 15.05.1909, Blaðsíða 3

þykir gaman að þær stundirnar, sem
þau eru annars viljalítil.
Allir vita að börnum þykir gaman
að leika sjer þó að það sje misjafnt,
hve mikla löngun þau hafa til þess.
Þessa löngun barna til að leika sjer
hafa uppeldisfræðingar hagnýtt sjer til
þess að kenna- jrettn margt • goft og
gagnlegí. IVir gera það með því að
breyta leiknum f vinhu, eða géra
virinunai áð leik.
Margir kannast við hina svo nefndu
barnagarða. Það eru einskonar
skólar fyrir ung börn, þar sem hinum
glaðværa barnaleik er breytt. í andlegt
og líkamlegt nám. Þáð er einmitt
lisfin að gera námið eins og leik, að
»námið verði leikur«, eins og menn
segja oft um það, þegar það gengur
reglulega vel. þegar gleðin ogáhug-
inn er með í spilinu, þá gengur það
vel, hvort heldur er andlegt nám eða
líkamlegt.
Þegar menn venjast við þanniglag-
að nám og iðju frá blautu barnsbeini,
eru talsverðar líkur til þess, að þeir
verði iðjusamir alla æfi, að vinnan
verði þeím skemtun og dægradvöl,
en iðjuleysið leiðinda kvöl.
iðnin — og iðjuleysið — verður
hvorttveggja að vana.
Jón Sigurðsson sagði: »Pað er
sorglegt að sjá, hvernig börnin liggja
eins og dýr upp við bæjarvegginn
allan daginn, eða velta sjer um bæjar-
hlaðið, og venjast á það sem börn,
að gera ekkert og læra ekkert; þetta
er því miður of satt, og kemur líka
fram á þeim fullorðnu, því að eins
og íslendingutn er hrósað fyrir bók-
fræði, eins er þeim alment brugðið
um óreglu, leti og óhlýðni*.
Víst er það sorglegt.
Heimilin hafa ekki lag á því, mörg
hver, að fá börnunum nóg að vinna.
Peim finst vinnuefnið ekki vera nóg
fyrir hendi, ekki hæfilegt vinnuefni
handa börnum. Og svo lenda þau í
iðjuleysi, og því margvíslega böli, sem
iðjuleysið hefur í för með sjer bæði
fyrir þau á barnsaldrinum, og oftlíka
á fullorðinsárunum.
Pað er mikið böl, hve lítið er hirt
um það, að skifta deginum niður í
vinnutíma, leiki og hvíldir. Það er
ekki eftirsóknarverð iðni að vera allan
daginn að nudda við einhvérja svo
kallaða vinnu, — allan liðlangan dag-
inn frá morgni til kvölds. Af því
dofnar áhuginn, ög leiði og óbeit á
verkinu kemur í stað þeirrar gleði sem
rösklega unnið verk með fjöri og
áhuga veitir öllum, ungum og göml-
um. En einkum fylgir það auðvitað
barnslundinni að una ekki lengi við
sama starfið í einu. Peim er það
enn nauðsynlegra að tímanum sje
skit't hæfilega milli starfs og hvíldar
eða leikja, heldur en fullorðnum.
Fullorðnir menn vita oft ekki, hve
langt er frá því að börn hafi gagn af
því að vera neydd til að sitja við bók-
ina lörigum tímunum saman eftir að
iþau eru þreytt eða leið á henni. Peir
SKOLABÍ.AO'lt)
vita það ekki, að snáðinn, sem lang-
aði til að fara út og leika sjer stund-
arkorn, en er keyrður út í horn með
bókina fyrir framan sig, situr yfir
bókinni og horfir á hana sem óvin
sinn með þeim fasta ásetningi að iesa
ekki rtokkurt orð; hann gerir sjer það
til afþreyingar að telja línurnar upþ
og niður blaðsíðurnar, eða telja alla
punkta og kommur á nokkrum blað-
síðum, eða hann er bara að hugsa
um, hve órjettlátir og vondir menn-
irnir geti verið að meina sjer saklausa
skemtun. Pá grunar ekki að þessi
kyrð og seta yfir bókinni er árgvít-
ugasta blekking.
Hjer er mesti vandi á ferðum, oft
og einatt, því að ekki tjáir heldur að
leyfa barni að hlaupa frá hálfgerðu
verki af því að það fær ólyst á því;
þvert á móti; það er eitur, það mundi
leiða til þess að barnið vildi alt af
hlaupa úr einu í annað og ekki Ijúka
við néitt. Og það er einmitt það sem
vjer eigum að venjast hjá mörgum
börnum og unglingum.
Pegar leiðinn kemur yfir ungling-
ana, verðum vjer því að reyna að
drepa hann og vekja áhugann með
lagi og Ijúfum fortölum. Um að gera
að hlaupa ekki frá hálfunnu verki,
heldur keppa að því að fullkomna það.
Pað borgar sig margfaldlega; og ung-
lingarnir finna vel að það borgar sig.
Sjáið litlu stúlkuna, sem var svo löt
að prjóna sokkinn sinn, — sjáið hana
þegar sokkurinn er búinn! Sigur-
gleðin skín út úr henni, og hún finn-
ur það vel, að það var margsinnis
tilvinnandi að leggja nokkuð á sig.
Hún gat ekki lifað þá lukkulegu stund,
nema hún kláraði sokkinn. það er
henni hvöt til iðni næst.
-'ð
Kæra Skólablaðl
Mig langar að minnast þin með fá-
um orðum í þetta, sinn enda þó margir
sjeu mjer færari í því efni að rita í
þig, en það dugar lítt, þegar menn
eru eitthvað svo daufheyrðir fyrir því
nauðsynlega málefni sem þú berst
fyrir. —
Skólablaðið ætti að vera lesið á
flestum heimilum í hverri sveit. En ;
það er annað uppá teningnum ennþá,
en vonin að það lagist. Eg hefi ver-
ið að dýrka menn til að kaupa það
hjer í sveit, en það hefir ekki gengið vel.
Kannske það þyrfti að skylda með
lögum að minnsta kosti hvern hrepp
að kaupa það? — Það er hörmunga
áhugaleysi sumstaðar, fyrir barna-
fræðslunni enn, en sem eg álít að ekki
stafi minnst af því að menn margir
kynna sjer lítið og alls ekkert mennta-
málefni — og skilja ekki — hafa ekki
þekkingu á hve mentun er þýðingar
mikil, — hve mentun og þekking er
stór og sterk stoð, undir sjálfstæði og
velferð í andlegum og líkamlegum efn-
8>-
-.— -...............-.... 4.7- .
um, já mesta lyftistöngintil allrar þjóð-
Iegrar menningar. Og fyrsta skilyrð-
ið er það sjálfsagða, að leiða sem
mesta menningargeisla að hægt er,
í barnssálina strags og hún álíst mót-
tækileg fyrir það, en láta ekki alt reka
á reiða fram á eindaga, svo . ekkert
verður af neinni þekkingu sem heitið
getur hjá svo mörgum — já því mið-
pr of mörgum. Er það nú ekki rjett-
urinn vinir mínir að þið stuðlið að
því sem best, að unglíngarnir nái sem
mestri og bestri pekkingu, meðan þeir
komast til að læra? Jú það mun
j rjettara en hitt að stuðla að þvíþver-
öfuga, en þaö gerið þið þó — en Iík-
lega í blindni með þéssari deyfð og
áhugaleysi, og sýtingssemi í efnalegu
tilliti. — Þó nú mörg fjölskyldu for-
eldrin sjeu fátæk þá samt verða þau
að klífa jýrítugan hamarinn til þess að
reyna sem best að manna börnin sín,
og þeim peningum er óefað best var-
ið af öllum þeim peningum sem menn
eyða. —
Eitt undrar mig mest, og það er
það, þegar einstakir menn hafa farið
að ráðast á fræðslulögin nýju, sem
mjer finnst eftir mínum sk'ilningi vel
úr garði gerð og sanngjörn mjög vel,
enda var ekki að þeim hrapað. Þó
eg hafi ekki skólaveginn gengið, þá
samt á fyrri árum (íyrir 10 —12árum)
vann eg í nokkur ár að umgangs-
kenslu, og er því dálítið kunnur henni
eftir gamla laginu, og verð að hafa
það álit á sjálfum mjer, að eg hafi
svolítið vit í þeirri aðferð eins og hún
var, og heimilafræðslunni. Og eftir
þeirri reynslu að dæma og þekkingu
á því máli, finst mjer Vigfús Ouð-
mundsson o. fl. gera ofmikið úr henni.
A einstaka heimili getur hún verið
góð en flestumekki. Og ekki munu
ástæður heimilisfeðra neitt batnað
síðar, til þess að þeir geti veitt hana,
og því síður vinnuafl á heimilum auk-
ist til að geta eflt hana og haldið
henni við. En þó einstök heimili geti
veitt hana í nokkru lagi, þá dugar það
ekki fyrir almenning. Skulu þá ekki
börn nema þeirra heimila, eiga kost á
þekkingarljósi? Dugar, og er ofboð
sanngjarnt samkv. menningu og mann-
úð, að láta hin blessuð börnin fara á
mis við þekkingu? Nei als ekki. Pau
eiga heimtingu á því, og ef foreldrin
geta ekki veitt þeim hana, þá á þjóð-
fjel. í heild sinni að gera það. Það
gildir einu þó þeir tímar hverfi, sem
ekki nema einstakir menn í landinu
fengu þekkingu.
Eg véit það vel að við erum ekki
eins auðugir eins og þjóðirnar fyrir
handan hafið, en til annars veróa menn
að skera við nögl, en til þess að upp-
fræða sem best blessuð börnin, í land-
inu okkar. Þaö mun aldrei verða til
að auðga þjóðina íslensku, að tíma
ekki að sjá af þeim aurum, enda jafn-
vel hætt við að þeir mundu kannske
eyðast þá til einhvers óþarfa. —
Beruneshrepp V5 ’OQ.
Gisli Sigitrðsson.