Skólablaðið - 01.09.1909, Blaðsíða 2

70
1 *
Þessir smát'lokkar yrðu ekkí stærri
en svo, að hægt væri að safnast sam-
an á heimiium íjeiagsmanna til skift-
is- Færi kensian þar svo fram hús-
ráðendum og öðru heimilisfóiki til
ánægju.
Æskilegt væri að ailar deildir hefðu
sameigilegan fund til kensluæfinga eigi
sjaldnar en tvisvar á vetri. Oæfist
stjórn fjelagsins þar kostur á, að kynn-
ast framförum nemendanna, svo og,
hvernig deildarstjórarnir gegndu starfi
sínu.
Pað mundi og vekja kapp og áhuga
innbyrðis meðal deildartna, svo hver
einstakur legði sem best stund á
námið. Sömuleiðis hjeldu þær sam-
eiginlega skemtisamkomur og aðra
nauðsynlega fundi svo oft sem þörf
krefði og ástæður leyíðu.
Þá er eitt enn.
Ungmennafjeiag íslands skal sjá svo
til, að hinum ýmsu fjelögum gefist
kostur á að fá hæfa menn tií þess að
halda vekjandi og íræðandi fyrirlestur
við og við.
— — Verið getur að einhver brosi
að þessum tillögum — telji þær ófrani-
kvæmanlegar. Okkur vantaði títna, fje,
húsnæði og kenslukrafta.
En eg vil minria á okkar löngu og
oft arðlitlu vetrardaga, mörg stundin
fer þá tii ónýtis einkurn hjá karlmönn-
unum. (Mjer hefir annars láðst að
geta þess, að eg tel sjálfsagt, að í
hverju Ungmennafjelagi væri jafnt
konur sem karlar).
í flestum sveitum munu finrítst við-
unaleg þinghús og væri meinbægni ef
Ungmennafjelögunum væri bannað að
nota þau nokkrum sinnum áári hverju.
Og hvað fræðsluna snertir, þá verð-
um vjer að bjargast sem best gengur,
sá sem ríkastur er miðli öðrum af
auði sínum.
— — Bæta alþýðufræðsluna, flytja
líf og Ijós tií heimílanna — glæða
föðurlandsástina í hjörtum hinna
ungu — auka starfsemina og reka
á bug leti og iðjuleysi. — Það eru
verkefnin sem bíða og manatil starfa.
Það er leiðbeiningin og fræðslan á
unglingsárunum, er vísa skal hverju
barni þjóðarinnar á »rjetía hí 11 u«.
Gætum vjer unnið nokkuð það, sem
um munaði í áttina til þess takmarks,
væri mikili sigur unninn.
Pá mundi lifna yfir sveitunum á ný.
Frjáls, hraust og dáðrík kynslóð
vaxa upp, sem ætti þann lífskraft, er
bæri hana lengra áleiðis en oss
auðnast að ná.
— — Augu sumra mannaeru þann-
ig bygð, að þeir sjá mjög óglögt þá
hluti, sem nærri þeim eru. Aftur á
móti sjá þeir skýrt þá hluti, sem eru
í hæfilegri fjarlægð. Nokkuð svipað
á sjer stundum stað, er vjer í þröng-
sýninu lítum yfir hagi vora heima.
En komum vjer í hæfilega fjarlægð
og rennum augunum til baka, er alt
skýrara en áður. Og sjeum vjer sem
ungir erum burtu frá ættjörðinni nokk-
urn tíma, þá finnum vjer betur en
SKÓLABLAÐIÐ
------------------------------------
nokkru sinni fyr hve dýrmæt hún er
oss — hve aíarstórt þaó rúm er, sem
hún tekur í hjaría voru — hve heit
sú ósk er að geta unnið eitthvað það,
er veröa megi bæði lienni og þjóð
vorri til gagns.
íslandi er ekki auðvelt að gleyma í
ókunnu landi — heima er það Ijett-
ara.
— — Stærst af öllum skyldum vor-
um við föðurlandið er sú, að leiða
unglingana svo á veg, að þeir á sín-
um tíma geti unnið margt og mikið
í þess þarfir. — Því má enginn gieyma.
Ef vjer vanrækjum þá skyldu, get-
um vjer ekki vænst góðra ávaxta af
störfum vorum — hversu góð sem
þau nú eru talin — á komandi dög-
um.
cftir 6. fijaltason.
Vera okkar í Datimörk.
I.
Svo fór, að við urðum þar árið.
Og harla margt sáum við og heyrðum.
einkum þó eg, því eg var oítast í
fyrirlestrarferðum og það frá einu
landshorni til annars, einni ey til ann-
arrar.
Við fengum fyrst og seinast bestu
viðtökur alstaðar, einkum hjá gömlu
kunningjunum.
Fjölda margir æskukunningjar mínir
og skólabræður, sem eg hjelt að væru
búnir að gleyma mjer fyrir löngu tóku
mjer undireins sem vinir. Voru þó
sumir þeirra rjett börn þegar þeir
kyntust mjer á yngri árum. Fannst
mjer nú eins og það væri rjett nætur-
sturid síðan eg sá þá þetta fyrir 27
— 30 árum. Svo alúðlegir og kunn-
uglegir voru þeir þá þegar, alveg
eins og þeir í Noregi. Og sá eg þá
Ijósast, að trygðin á víðar heima en
hjá fjallaþjóðunum. Hún er eins traust
á sljettlendunum, og þaðmittí »glaumn-
um« og »sollinum«. Danir hafa jafn-
an reynst mjer drengir bestu, og í
Danmörku het eg aldrei blekktur verið.
Mjög sjaldan höfum við verið í jafn-
mörgum heimboðum. Gátum ekki
einusinni þegið þau öll. Tíminn leyfði
það ekki. Og vegurinn var alt of
langur.
Þeir sem hvöttu okkur til hingað-
ferðar og fleiri með, rituðu þegar til
ýmsra lýðháskóla og fyrirlestrafjelaga
og sögðu, að eg væri kominn, gáfu
þeir mjer góð meðmæli bygð á eigin
reynslu og svo norskra og hvöttu
þeir fólk til að fá mig til að halda
fyrirlestra, helst um land vort og
þjóð. Mun þeim eins og öðrum
betri Dönum, þykja kominn tími til
(* í seinasta brjefi hafði skotist inn vllla, bls.
64, 12.1 línu: »dygðablóm« — á að vera
»mentablóm«. —
fS------------—■ v --------------------------
j íyrir Danl að gefa oss meiri gaum
en gert hefur verið áður. Og er
það rjett hugsað. Svo fór eg þá
hvað eftir annað um Jótland Fjón og
Sjáland og einnig Lágland og hjelt
als 120 fyrirlestra í 20 skólum,
mest lýði'áskólum, þar á meðal Askov,
og| 80 fyrirlestra í æskufjelögum.
Hafði eg oftast að heita mátti fult
hús, vanalega um og yfir hundrað,
og stundum mörg hundruð, já þúsund,
einkum þegar fleiri töluðu.
Voru ferðir þessar mjög skemtileg-
ar og lærdómsríkar. Margt nýtt og
merkilegt að sjá, Mest fannst mjer
um hina miklu jarðrækt, einkum þó
skógræktina.
Ætíð var mjer tekið með kurteisi
og gestrisni, góðvild og athygli, virð-
ing og vinsemd bæði þar sem eg
bjó og eins við fyrirlestrana. Ferð-
ina á járnbrautunum kostaði eg sjálfur.
En óðara en eg koni á stöð þá, sem
næst var ræðustaðnum, var þar vagn
er ók mjer ókeypis þangað sem jeg gisti.
Og bæði gistingin og svo förin að
stöðinni aítur var ókeypis. Og auk
þess viss borgun fyrir hvern fyrirlest-
ur, oftast 10 kr. fyrir hvern, en stund-
um mikið meira. Eg hafði sömu
reglu með ræðuefni mín í Danmörk
og í Noregi, ljet fjelags*- eða skóla-
stjóra kjósa eitt af umtalsefnum mín-
um. Ætlaði eg mjer ekki að troða
málefnum lands vors upp á Dani
fremur en Norðmenn. Enda var
mjer hægur hjá að minnast þjóðar
vorrar til góðs i mínum fyrirlestrum
um almenn mál. Og það hef eg
oftast gert. Og það er stundum hent-
ugast fyrir heiður hennar.
En svo fór, að Danir kusu oftast
nær eitthvað um land vort og þjóð.
Enda höfðu þeir sjaldan haft fyrir-
lestra um það. Bækur höfðu þeir
aftur ekki svo fáar, bæði bók Valtýs,
og svo ýmsar ferða- og landafræðis-
bækur, sumar góðar. Eg talaði mest
um framfarir þær, sem orðið hafa
á þessum seinustu 50 — 60 árum. Og
svo um leið drap á sögugang vorn á
liðnum öldum. Nefndi oft hörmung-
arnar á 17. og 18. öld, og svo það
andlega líf sem óx þá þrátt fyrir þær.
Stöku sinnum talaði eg nokkuð um
fornöld vora. Oft lauk eg máli með
að lesa upp kvæði eða smágrein á
íslensku — þótti þeim íslenskan fögur
og hljómmikil.
Þegar eg var búinn að tala 1 kl.
tíma, gaf eg tilheyrendunum kost á
að spyrja. Var það bæði til að full-
komna fyrirlesturinn, og svo til að
vita hvernig þeir litu á málefni vor.
Spurðu þá margir, og tók það stund-
um klukkutíma að svara. Voru spurn-
ingar þær bæði kurteisar og skynsam-
legar. Spurðu þeir helst um atvinnu-
vegi vora og hversdagslíf, kirkjumál
og svo stjórnarmálið. Virtust þeir
ánægðir með svör mín. Svo þökkuðu
þeir mjer jafnan með fáum, en falleg-
um orðum. Og sögðu oft sem svo:
>Við vitum alt of lítið um menning