Alþýðublaðið - 07.09.1965, Blaðsíða 15

ABbert Schweitzer
Framhald úr opnu.
að loka þá inni í bambusikofum
svertingja, því að þeir brutust
út þaðan. Þeir voru því blátt áfram
bundnir. En oftast voru þeir teknir
af lífi áður en langt um leið.
Kristniboði frá Samkita sagði
Schweitzer frá því, að þann hefði
kvöld nokkurt heyrt óp mikið og
óhljóð frá þorpi einu í grennd
inni. Hann fór þegar til þess að
athuga hvað um væri að vera,
en mætti á le'ðinni imilendingi
sem kvað hljóðin vera í börnurn
og meinlaus. En næsta dag frétti
kristniboðinn með sannindum, að
ópin voru í vitfirringi, hann liafði
verið bundinn á höndum og fót
um og honum drekkt í ánni.
Það er komið með gamlan mann
til Schweitzers. Hann er bund
inn, böndin hafa skorist í skinn
in, blóð og sár á höndum og fót
um. Sehweitzer gaf honum deyfi
lyf, sterka skammta, en það verk
aði ekki eða furðu lítið. Daginn
eftir sagði Jósef: „Trúið mér,
doktor hann er brjálaður af því að
hann hefur fengið eitur. Það er
ekkert hægt að gera fyrir hann.
Hann held'ir áfram að veiklast og
ærast þangað til hann deyr.“
Þetta stóð heima. Sjúklingurinn
var látinn eftir hálfan mánuð.
Síðan sannfrétti Schweitzer að hon
um hefði verið byrlað eitur.
Dæmin gerðust fleiri slík.
Ein versta plágan í Mið-Afríku
var svefnsýkin, smitnæm sótt, sem
virðist hafa verið landlæg á þess
um slóðum frá ómunatíð.
Helzti smitberi þessarar veiki
er ein tegund tse-tse-flugunnar
Hafi slík fluga stungið svefnsýkis
sjúkling er hún smitberi síðan
meðan hún lifir. Einnig getur
veikin boríst með mýflugum, ef
þær stinga heilbrigða strax eft
ir að þær hafa stungið sjúkan.
Afríku-mýið er mest á ferð á
nóttunni en tse-tse-flugan á dag
inn, svo að verkaskiptingu og sam
vinnu vantar ekki þar megin.
Svefnsýki var áður takmörkuð
við viss svæði. Samskipti milli
þjóðflokka eru lítil. Menn liættu
sér ekki yfir landamæri nágrann
ans, því, að þá máttu menn bú
ast við hid s* é+nir. Verzl-
un og viðskipti fóru fram eftir
vissum reglum og með fyllstu var
úð.
Þetta hélt svefnsýkinni nokkuð
í skefjum. Þegar Evrópumenn
komu til og fóru að ferðast um
landið, fluttu ræðarar þeirra og
burðarmenn veikina með sér til
margra héraða, sem áður höfðu
ekki haft af henni að segja.
Þegar sóttin berst fyrst til
lands, er hún afar skæð, drepur
oft tvo þriðjunga eða þrjá fjórð
unga íbúanna. Þegar hún verður
landlæg, dofnar yfir henni, en
þá er hennar sífellt von og hún
er banvæn, ef ekki er að gert í
tíma.
Veikin byrjar með slæðingshita
sem menn gefa ekki alltjent um.
Jafnvel geta liðið mánuðir svo,
að sjúklingurinn kenni aðeins smá
vegis lasleika. En oftast fylgir
sár höfuðverkur hitanum og þrá
látt svefnleysi. Fyrir kemur, að
menn bila á geðsmunum á þessu
stigi veikinnar. Gigtarverkir fylgja
tíðum og minni sljóvgast. Þann
ir yfirleitt síðasta ár möguleika
um tvö eða þrjú ár, frá því að
hitans verður fyrst vart og þar
til svefninn nær tökum.
Fyrst fara menn að vera ó
venjulega svefnþungir, síðan detta
þeir út af hvenær sem er og loks
geta þeir ekki vaknað framar.
Þannig liggja þeir meðvitundar
lausir, þvag og saur fer frá þeim
sár detta á líkamann, fæturnir
kreppast. Oft bíða menn dauðans
lengi í þessu ástandi.
Sýkillinn fannst um aldamót.
Veikin er ólæknandi nema á fyrsta
stigi. En ekki er unnt að ganga
úr skugga um, að um svefnsýki
sé að ræða nema með blóðrann
sókn.
Þar sem svefnsýki er von, verð
ur að leita af sér allan grun með
smásjá, hvenær sem kvartað er
um hita, höfuðverk, langvarandi
svefnleysi, beinverki. Og það er
mjög semlegt að ganga úr skugga
um þetta, því að sýkillinn er smár
og hending að hitta á hann í blóð
inu. „Vilji ég vera samvizkusamur,
skrifar Schweitzer 1914, geta tveir
sjúklingar með grunsamlegum hita
eða höfuðverk bundið mig við smá
sjána allan morguninn. Og á með
an sitja tuttugu sjúklingar fyrir
utan, sem ég verð að skoða fyrir
hádegi. Ég verð að eima vatn,
taka til meðul hreinsa sár og
draga úr tennur. Af þessum asa
öllum og óþolinmæði sjúklinganna
verð ég oft svo óstyrkur, að ég
kannast ekki við sjálfan mig.“
Sár og frunsur allskonar eru
miklu algengari en í Evrópu og
fór mikill tími í að gera að slík
um meinum. Fjórði hluti barna
í kristniboðsskólanum voru sífellt
með sár.
Sandflóin veldur mörgum þess
ara sára. Hún er miklu minni en
venjuleg fló, grefur sig inn á milli
tánna og undir táneglurnar og
stækkar þar, verður eins og lítil
baun. Þegar hún er tekin, eru
sár eftir, sem oft hleypur illt í
stundum eins konar drep, og
verður þá að skera af tána eða
táköggul. Það máttl teljast al
gengara að svertingjar væru með
spilltar tær en heilar.
Sandflóin er aðflutt til Afríku
barst þangað fyrst 1872 frá Suð-
ur-Ameríku. Á tíu árum lagði hún
álfuna undir sig frá Atlantshafi
til Kyrrahafs.
Fjölmargar aðrar tegundir sára
kýla og átumeina er við að stríða.
Þar á meðal sár af völdum s.n.
hindberjaveiki (frambösia, skyld
syfilis). Slík sár geta dottið á
líkamann livar sem er. Fyrst koma
útbrot með gulleitu hrúðri. Þeg
ar hrúðrið er rifið ofan af, hleyp
ur upp blæðandi kýli, sem lítur
út líktog hindber. Þau geta breiðst
út um alian líkamann og breyt
ast síðan í opin fleiður.
Þessi veiki er mjög smitandi
og var ákaflega útbreidd. Nálega
allir svertingjar fengu liana um
þetta leyti. En þá var nýlega far
ið að nota salvarsan við þessu
með undraverðum árangri.
Verst viðfangs voru átumeinin
holdfúasár á fótum, sem éta um
sig upp eftir leggjunum og inn f
bein. Þessi mein eru aldrei nema
á fótum, venjulega um ökla, mjóa
legg og á ristinni. Þau eru kvala
full mjög og svo fúl, að enginn
þolir þefinn. Sjúklingarnir verða
að liggja í kofa út af fyrir sig
Ef ekki er bót á ráðin, dargast
þeir upp og deyja eftir miklar
þrautir.
Þessar meinsemdir tóku Schw
eitzer mikinn tíma. Það þurfti að
svæfa sjúklinginn, síðan varð að
skafa sárið vandlega upp, fjar
lægja alla skemmd þvo það síð
an upp úr tiltekinni upplausn
Því næst varð að rannsaka daglega
hvort skemmd kom einhversstað
ar í ljós og varð þá að hreinsa
hana. Vikur geta liðið, jafnvel
mánuðir, áður en tekst að græða
þessi sár, og þann tíma verða
sjúklingarnir að vera undir lækn
ishendi. En öll fyrirhöfn og til
kostnaður hlaut ríkulegt endur
gjald í augum Schweitzers, þeg
ar hann liorfði á eftir slíkum sjúkl
ingi, er hann hélt heim á leið, sting
lialtur að vísu en gróinn sára sinna.
Schweitzer fékk sjálfur illkynj
að fótasár, sem hann átti lengi
í, en þess gat hann ekki við neinn
útí frá fyrr en eftir mörg ár.
Þá var holdsveikin. Hún var
miög útbreidd í héruðunum við
Ögové. Hjúkrun holdsveikra var
ekki auðveld, þeir urðu að vera
innan um aðra sjúklinga, því að
aðstaða var engin til þess að ein
angra þá. Á fyrstu mánuðum
sjúkrahússins voru líkþrársjúkling
ar þar oft fjórir eða fimm.
Mýrakaldan var landplága þarna
eins og í öðrum hitabeltislöndum
Svertingjar kipptu sér ekki upp
við það, þótt þeir væru alltaf
öðru hvoru með kölduflog. En veik
in leikur menn illa. Henni fylgir
slen og drungi, sífelldur höfuð
verkur, enda veldur hún blóð
leysi þegar frá líður.
„Hér eru allir veikir," sagði
ungi svertinginn. Það voru ekki
miklar ýkjur. Margir þjáðust af
tröllsauka (elefantasis), en sú veiki
veldur tröllslegum ofvexti í lík
amshlutum. Enn er blóðsóttin ótal
in — og margt fleira reyndar. Blóð
sótt valda litlir einfrumunffar,
snýkjudýr sem setjast að í ristl
inum og éta himnur hans og vefi
Þessu fylgja sárar þrautir. Sjúkl
ingnum finnst hann sífellt þurfa
að hafa hægðir, nótt og dag, en
blóð eitt gengur niður af honum.
Þessi tegund blóðsóttar gengur
hvergi nema í hitabeltinu. Sú blóð
(kreppu) sótt, sem Evrópumenn
kannast við, en af völdum sýkla.
Hún er líka algeng í Mið-Afríku.
Oft ganga báðar tegundir þar sam
tímis.
Við þessari veiki var nýlega fund
ið ágætt lyf, emetin. Og Schweitz
er segir eftir tæplega ársdvöl í
Lambarene, að jafnvel þótt hann
gerði ekkert annað gagn en það,
sem hann gæti unið rpcð hinr/ri
nýju lyfjum emetin og salvarsan,
þá værl vera hans þarna syðra
vissulega mikils virði.
Ofan á hinar gérstöku sjúkdóma
plágur hitabeltislandanna í Afríku
höfðu bætzt illkynjuð mein, sem
borizt höfðu með hvítum mönn
um. Schweitzer skrifar snemma árs
1914: ..Ég læt þess rétt getið hér,
að mikið af tíma hitabeltis-læknis
Framffarir... !
Framhald af 7. siðu
beitt gegn háskalegum yfirgangi
kommúnista.
Á sama hátt og framúrskarandi
afrek geimfaranna amerísku hafa
sýnt heiminum — bæði frjálsum
þjóðum og ófrjálsum — hve mikla
yfirburði frjálsir menn hafa í öllu,
svo sem vísindum, viðskiptum og
verkalýðssamtökum, er staðið hafa
að framkvæmd þess, sem vísinda-
EYJAFLUG
MEÐ HELGAFELLI NJÖTIS ÞÉR
ÚTSÝNIS, FLJÓTRA
OG ÁNÆGJULEGRA FLUGFERÐA.
AFGREIÐSLURN AR
OPNAR ALLA DAGA.
REYKJAVÍKURFLUGVELll 22120
Laugavegl 178. — Síml 88000.
ins fer i að berjast við viðbjóðs
lega og viðbjóðslegustu sjúkdóma
sem Evrópumenn hafa smitað nátt
úrubörnin af. En hvílikar hörm
ungar felast í þessari hálfkveðnu
vísu!“
menn hafa gert frumdrög að, sýn-
ir yfirleitt síðasta árs möguleika
frjáls þjóðfélags til að ná æðstu
markmiðum mannsins. >
Við í verkalýðshreyfingunni höf-
um oftsinnis haldið því fram! að
bezta vopnið í alheimsfrelsisbarátt
unni, sé fordæmi Ameríku.
Með þetta fordæmi eitt fyrir'aug
um — þrátt fyrir háskann í Viet-
nam og annars staðar — eru horf-
ur nú bjartari en þær hafa vérið
um margra ára skeið.
Þetta land er sterkara, auðugra
og frjálsara en nokkru sinni fyrr
— hæfara til að mæta hverskonar
ögrun, er kynni að vera á næsta
leiti.
Og vegna þessa, og vegna þess að
Ameríka hefur enn sannað gildi
lýðræðisins og möguleika frjálsra
manna til að sigrast á hvaða vanda,
sem steðjar að, er ég sannfærður
um, að frelsisaldan rís um allan
heim eins og hún hefur gert í
okkar heimalandi.
BRIDGESTON.E
HJÓLBARÐAR
Síaukin sala
sannar gæðin.
BRIDGESTONE
veitir aukið
öryggi í akstri.
BRIDGESTONE
ávallt fyrirliggjandi.
GÓÐ ÞJÓNUSTA
Verzlun og viðgerðir.
Gúmbarðinn h.f.
Brautarholti 8
Sími 17-9-84.
Trúlofunarhringar
Sendum gegn póstkrofn
Fljét afgrelðsla.
Guðm. Þorsteinsson
gullsmlður
Bankastrætl 18.
ALÞÝÐUBLAOIÐ - 7. sept. 1965 45