Vísir - 20.06.1959, Blaðsíða 4

4
VÍSIR
Laugardaginn 20. júní 1959
■ ■
þjóðarbrotánna er snuðrulaus-[ sínum og sameinist
ari þar en í flestum byggðalög-
um á meginlandi Ameríkú, og
sá litli munur, sem nú ríkir
'milíi kynþátta í höfuðborg
Hawaiieyja, hverfum nú óðar
þar en í borgum Bandaríkjanna.
einn
Þar búa fjölmargir kyií”
þætfir í sáff og samiyiidi
Um Hawaii hefur verið sagt. urðu í efnahaglífi landsins með
að þar sé lýðræðið til fyrir- tilkomu hinna víðlendu plant-
inyndar öðrum þjóðum. Þar ekra. Þá er talið, að eyja-
hefur fólk frá mörgum löndum skeggjar hafi þá verið kringum s>ðari
84,000. Að undanskildum eitt- kóurmn.
fjöldi Spánverja. Puerío Ric-
Þeir sem settust að í borgum
landsins unnu af kappi ekki
síður en þeir, sem unnu á plant-
ekrunum og fóru vel með efni
anar settust að á eyjunum og
stofnuðu fjölskyldur og heim- |Sín- Hagur þeirra blómgaðist
ili, og þótt þeir væra upphaf- smam saman, svo að þeir gátu
lega fæstir af þessum þremur hlynnt vel að börnum sínum.
innflytjendahópum, eru þeir nú Margir þeirra fluttust í betri
orðnir fjölmennastir.
réttindi innan Bandaríkja
Norður-Ameríku.
Hawaii hefur verið banda-
rískt landsvæði allt frá alda-
mótum og þar til í byrjun þessa
árs, þegar það varð 50. fylki
innan Bandaríkjanna. Margir
hafa haldið þangað í leit að
betra lífsviðurvséri, því að mik-
ið orð fer af þeim efnahags-
byggt upp atorkumikið og
framfarasinnað þjóðfélag, sem hvað 2,000 manns voru þeir
nýlega tókst að öðlast fylkis- [ allir afkomendur Polynesa, sem
höfðu numið þar land mörgum
öldum áður en brezki skipstjór-
inn James Cook fann eyjarnar
árið 1778.
Plantekrueigendurnir urðu
að leita til annarra landa til að
fá verkamenn til að .vinna á
ekrunum. Urðu Kínverjar
fyrstir til að verða við þessu [
kalli og dreif þá að eyjunum. í 1
íbúcahverfi, þar sem fólk af
i
sama þjóðerni bjó eða í alþjóð-
leg hverfi. Börn, sem fæðast á
Hawaii verða sjálfkrafa banda-
Síðastur af hinum stærri inn- riskir ríkisborgarar og ganga
flytjendahópum, sem komu til í aimenningsskóla, sem eru
eyjanna. voru Filipingar, tæp- samskólar barr.a af Öllum kyn-
lega 120,000, sem komu á ár- þáttum. Hawaiúháskóli er
legu möguleikum, sem landið kjölfar þeirra kom hver aldan
býður íbúunu.m. Þjóðfélags-
fræðingar benda á eyjarnar
sem sönnun þess, að grund-
af annarri af verkamönnum, (
bæði úr austri og vestri. J
Dr. Andrew W. Lind, kunnur
vallarhugsj ónir lýðræðisins í. þjóðfélagsfræðingur við Haw
séu fram-' aiiháskóla', hefur áætlað, að síð-
ustu hundrað árin hafi um það
biL 180,000 Japanir, rúmlega
125,000 Filipingar, 46,000 Kín-
verjar, 17,5000 Portúgalar,
8,000 Kóreumenn, 6,000 Puerto
Ricanar, 8,000 Spánverjar,
1,300 Þjóðverjar, 2,500 frá öðr-
um Kyrrahafseyjum og 2,000
Rússar flutzt búferlum til Ha-
waii til að vinna á ekrunum.
Kínverjár voru aðalvinnu-
krafturinn á seinni helming 19.
aldar, og komu stærstu inn-
Meðal eyjaskeggja ríkir andi öytjendahópar þeirra á tíma-
alþjóðlegs bræðralags, þar er^ hilinu frá 1876 og 1885 óg aftur
3ítið um sundrung meðal íbú-; ira 1890 til 1897.
anna, þótt uppruni þeirra þjóð-j
fræðilega sé ákaflega mismun-, Portúgalar
sambúð manna
kvæmanlegar.
Aiþjóðlegt bræðralag.
Ilonolulu, höfuðborg Hawaii,
'er heimsborg, þar sem marka-
línur milli kynþátta eru al-
gjörlega úr sögunni. Hún er
svipuð mörgum borgum á
ineginlandi Bandaríkjanna,
þegar undan er skilinn hita-
beltisgróðurinn umhverfis
hana — pálmatré, litrík blóm
og víðáttumiklar baðstrendur.
Úndi.
I eyjaklasanum eru rúmlega
20 eyjar, og sjö af átta þeim
voru erfiðir.
Þá komu Portúgalarnir, að-
allega á tímabilinu frá 1878 til
Þessi mynd sýnir betur en margt annað, hvernig kynþættirnir
búa og starfa saman á Hawaii.
Stærstu eru byggðar. Þar eru(1887. í þeirra hópi voru fleiri
einnig ótal kóralrif og sker, sem! konur en meðal Kínverjanna,
jmyndast hafa við eldgos af
hafsbotni fyrir óralöngu. Eyj-
arnar liggja um miðbik Kyrra-
hafs, um það bii 3,700 km. suð-
yestur af San Francisco.
Einræði áður fyrr.
Sambúð eyjaskeggja við
Ameríkumenn hefur alltaf
og höfðu þeir því betri aðstöðu
til að stofna heimili og fjöl-
skyldur og setjast að í landinu.
Við komu þeirra fjölgaði íbú-
unum ört, en fram að þessu
hafði þeim farið fækkandi.
Landnám Portúgala hélt áfram
óslitið á tíunda túg aldarinnar
og fram yfir fyrstu tvo tugi 20.
urunum 1907 úl 1931 til þess
að vinna á plantekrunum. Rétt
eftir síðusu heimsstyrjöld, eða
árið 1946, komu auk þess 6,000
verkamenn og hér um bil 1,400
konur og börn til eyjanna, og
þar með var bætt úr eklunni á
fólki til vinnu á plantekrunum,
sem skapazt hafði af völdum
styrjaldarinnar.
Á fyrstu árum landnámsins
var augljós mrnurinn á tungu-
máli, mataræði, siðum, klæða-
burði og trúarbrögðum inn-
flytjenda. Oft var auðvelt að
þekkja uppruna heilla innflytj-
endahóþa af menntun fóíksins
eða þjóðareinkennum, svo
lengi sem þeir héldu sig að sið-
um, sem aðgreindu þá frá öðr-
um eyjaskeggjum.
Þessi munur vaið smám sam-
an úr sögunni, þegar hinir er-
heildarkynþátt.
í niðurstöðum af athugunum
Romanzo heitins Adams er
miðuð að því að skrá fjölda
einstaklinga innan hvers kyn-
þáttar á eyjunum, kom í ljós,
að 13 af hundraði hjónabanda
þeirra, sem stofnað var til frá
1912 til 1913, voru miili fóiks
af ólíkum kynnþáttum. í síð-
ustu heimsstyrjöld voru hjóna-
bönd miili kyr.þátta 38.5 af
hundraði. Af 10.316 einstak-
lingum, sem gengu í hjónaband
árið 1956, kusu 35 af liundraði
sér maka af cðrum kynþætti
en hann var sjálfur.
Ibúatala Hawaii nú er
570.000. Flestir eru þar af
Asíuuppruna eg stærsti ein-
staki kynþátturinn eru J'ápánir,
hé um bil 35 af hundraíi af
íbúafjöldanum. Þá koma Kín-
I verjar, Filippingar og bland-
! aðir Hawaiiar, Kákasíumenn
af evrópskum og amerískum
uppruna eru milii 20 og 25 a£
hundraði af íbúunum.
I ' Kínverjar og Japanir iáta nú
; sífellt meira til sín taka í
; stjórnmálum landsins og lög-
1 gjafarmálum. enda þótt lítið
! beri á því, að fólk kjósi eftir
| kynþáttum. Þeir hafa eimiig
komizt í áhrifastöður á öðrum
sviðum í þjóðfélagslífi eyjanna,
svo sem meðal embættismanna,
; í iistum, viðskiptum og í
| kennslu- og uppeldismálunp
Alþjóðleg
; viðurkenning.
Meðal þeirra, sem náð hafa
miklum frama, er Daniel H.
Liu, yfirlögreglustjóri í Hono-
lulu og einn virðulegasti borg-
ari Hawaiieyja. Hann er af
jkínverskum uppruna og hefir
hlotið alþjóðlega viðurkenningu
Hawaii er miðstöð jfyrir nýjungar'í starfi sínu.
viðskipta. Herbert K. Lee, einnig af
í borgum landsins og bæjum kínverskum upprna, varð for-
býr ört vaxandi millistétt, sem|seti öldungadéiidar Hawaiieyja
fólk af 'öllum kynþáttum til- j 1958. Fyrirrennari hans var
heyrir. í augum þessa fólks, og lika Kínverji, William H. Heen
reyndar flestra innflytjenda,' ag nafni. Dómari í hæstaréíti
einnig opinn ungu fólki af öll-
um kynþáttum.
hafa orðið miklar framfarir á
eýjunum. Hawaii er orðin við-
skiptamiðstöð, sem hefir stuðl-
að að bættum efnum og skap-
að hinuip va:-:andi íbúafjölda
lífsviðurværi.
Síðasta aldarfjórðung hafa
landsins er af japönskum upp-
runa, Masaji Marumoto, sem
um langt skeið hefir verið einn
af fremstu málaflutnings-
mönum í Honolulu.
Dr. Lind, þjóðfélagsfræðing-
urinn, sem minnzt er á í upp-
orðið miklar breytingar á haf; greinarinnar, hefir stjórn-
plantekrunum með hinni auknu | að athugunum á blöndun kyn-
vélvæðingu, og þar hefir verið jþáttanna á evjunum og eðli-
þörf á sérlærðum mönnum í legri sambúð þeirra. Að lokn-
meðferð véia. Við þetta hefir
um þessum athugunum lét
stefna fólkstraumsins snúizt, [ hann ^ jjQS þá skoðun, að loka
verið góð, einnig þegar landið aldar og var mest á tímabilinu len(^u verkamenn kvæntust svo að nn jejta afkomendur I prófsteinninn á eðlileg félags-
1 hawaiiskum konum, sem voru innfiytjendanna aftur út á jagsjeg Qg andleg samskipti
hleypidómalaúsar gagnvart út- plantekrurnar. Hawaii fram- fólkg af olikum Uppruna sé, að
lendingum. Og hreinræktuðum leiðir nú rúmléga milljón smá- það hætti að finna til þess, að
Hawaiibúum fækkaði jafnt og lestir af hrásykri á ári og hér|nokkur áberandi og þýðingar-
þétt eftir því sem hjónabondum um bil brjá fjórðu hluta af mikill munur sé á þeim. Niður-
Var einveldi undir stjórn haw-
Sisku konungsættarinnar. Marg
ir mótmælendatrúboðar voru
aufúsugentir þar meðal inn-
fæddra, eftir að sá fyrsti þeirra
kom þangað árið 1820, og sum-
ir þeirra gegndu ábyrgðarmikl-
um stöðum á vegum stjórnar-
innar. Afkomendur þeirra voru
rneðal brautryðjendanna, sem
hófu ræktun sykur og ananas
í stórum stíl á víðlendum ekr-
Árið 1898 varð Bandaríkja-
. átjórn við þeirri beiðni Hawaii-
W.'M'ðveldisins að innlima Hawaii-
frá 1906 til 1913, þegar hér um
bil fjórðungur allra hinna port-
úgölsku innfljtjenda kom til
Hawaii.
Árið 1886 undirrituðu Jap3n
og Hawaii samninga um ráðn-jmiiii þeina og innfl> tjenda þeim ananasbirgðum, sem neytt
ingu verkafólks og eftir það fjölgaði, og nú eru þur tiltölu- er j heiminúm.
fluttust japanskir verkamenn í; ie»a
Hjón úr
öilum áttum.
lagsorðin í skýrslu hans eru
þessi: „Þegar Kínverjar, Haól-
ar (Kákasíumenn), Hawaiiar,
Japanir og Puerto Ricanar geta
unnið saman að féalgsmálum,
stórhópum til eyjanna. Um 1
áldamótin var fjöldi japanskra [ Mikil blöhdun
innflytjendá o’ðinn 61.000 og í Honolulu. | Orð það sem fer af Hawaii sem snerta þá alla, án þess að
tuttugu árum síðar voru þeiri Nokkur brögð voru-iað því, fyrir lýðræðislega og góða það verði séð, að þeir séú Kín-
flestir, cða kringum 42.7 af að afkomendur plantekruverka sambúð fólks af ölium kyn- verjar, Haólar, Hawaiiar, Jap-
hundi-aði af heildaríbúafjölda manna sneru baki við erfiðis- 'þáttum stafar m. a. af því, hve anir eða Puerto Ricanar, ætti
Hawaiieyja. j vinnunni og ieitúðu nýira tæki- aigengt og sjáifsagt það hefir að vera hægt að fuilyrða. áð
Nokkrir smærri innflytjenda. færa í þéttbýli'nu: Margir fluttú virzt. að fólk af gerólíkum samlögun þessara kynþátta sé
eyjar, og tveimur árum síðar hópar frá öðrum löndum komu til Hqnoluiu dg-áhnari'a borga1 uppruna, bæði hvað snertirj'fuilkómm.'
voru þær formlega gerðar að
handarísku landsvæði.
Cook kom þar 1778.
Sagap af því, hvernig Hawaii
varð heimkynni fólks af svo
margskonar kynþáttum hófst
þegar árið 1850, er aldahvörf
á næstu tiu árum eftir að eyj-.á eyjunum. Yfirleitt er' það svo, umhverfi, mentun og litarhátt, ; —
arnar urðu bandarískt land-1 að innflytjendur halda hópinn stofni til hiónabands. Ná-1
svæði. Meðai þei'rra voru tæp- í hinu nýja landi fýrst í stáð kvæmar skýrslur, sem gerðar! ★ Franska stjöfnin undirbýr
lega 6,000 Puerto Ricanar, semjog halda sig út af fýrir sig í hafa verið svo að segja óslitið
ið írá 1M2,; sýna greinilega
komu aðallega árið 1901, hér j hverfum stórborganna.-,í Honu-
úm bil 8,000 Kóréuménn, sém lulu var reyndin önnur að því
komu árið 1904 og 1905, og frá
1902. til 1913 kom svipaður
leyti, að kynþættirnir blönduð-
ust fljótlega. Sambúðin milli
hægfara og jafna þróun, er
miðar a ðþví, að hinir mörgu
kynþættir tapi séreinkennym
svartan lista yfir öll fyrir-
tæki, að bpnkum meótöld-
um svo og einstaklingum,
sem skipta við serkneska út'«