Vísir - 26.09.1959, Blaðsíða 5

Laugardaginn 26. september 1959
vísm
•X-ÍKvXvWrW'XíSsSiKaílciSSBfeiKsííf::
1 brim \-rði aldrei meira þarna
og'væri óvenjulegt á þessum
árstíma.
A sunnudaginn var stórrign-
ing og því- ekkert annað að
gera en halda heim. — Á mörg-
um bæjum má enn sjá hrakin
hey og jafnvel flatt hey á tún-
um. S. N,
„Lúksus“-hús
handa hundum.
Nýlokið er smíði tveggja
hæða húss í Tokió fyrir 150
íbúa.
Grind hússins er úr stáli og
húsið allt hið vandaðasta. Hver
íbúi fær sitt eigið herbergi, þar
eru sólskýli og WC, og nútíma-
lýsing. Það er Keiobv-háskólinn
sem hefur látið reisa bygging-
una. Hún er heimili 150 til-
raunahunda.
Við Arnarstapa á Snæfellsnesi er sjórinn víða búinn að gera
göt í bergið, svo að sjórinn stendur í strókum upp um. þau,
þegar illt er í sjóinn. (Ljósm. S.N.)
F.í. býr hús sitt á Snæ-
fellsnesi undir veturinn.
Fariö þttnyað aat siðustu holtji.
Það hefur verið venja undan-
farið að farnar væru eftirlits-
ferðir í hús Ferðafélagsins á
haustin, til þess að búa þau
íandir veturinn.
Um síðustu helgi var efnt til
íerðar í sæluhús félagsins á
Snæfellsnesi. Sæluhúsið er á
gígbarmi upp undir Snsgfells-
jökli. Tólf manns tóku þátt í
förinni og v.ar Jóhannes Kol-
sbeinsson fararstjóri.. Farið var
síðastliðið föstudagskvöld og
komið að Hamraendum á Snæ-
fellsnesi um kl. 11.00. Þar var
slegið upp tjöldum. Um nótt-
ina gerði stórrigningu á suð-
vestan. Ekki var laust við, að
xigndi í gegnum tjöldin, nema
eitt, sem var með föstum botni
og sterkan og voldugan himin.
Þar kom ekki deigur dropi inn,
hvernig sem rigndi.
Um kl. 10 á laugardaginn var
lagt af stað upp í sæluhúsið.
Þangað var komið um kl. 12%.
Seinasta spölinn, sem er snar-
brött brekka, var komið því-
líkt ofsarok á suðvestan að
menn urðu frekar að skríða en
ganga og nota smáhlé, sem
urðu, til þess að komast inn í
húsið. Húsið er lítið og byggt
á hárri hæð, eins og áður er
getið. Vegna velgju úr jörð-
inni hefur viljað myndast mik-
ill raki í húsinu og var ætlunin
að koma fyrir túðum til loft-l
ræstingar. Að sjálfsögðu var
ekkert hægt að vinna að því íj
slíku. ofsaroki, og var látið
nægja að dytta að ýmsu innan-
húss. Með í förinni var Þor-
steinn Kijarval, en hann er nú
81 árs.
Við vorum tæplega bún-
ir að kveikja á prímusnum
þegar barið var að dyrum.
Þar var þá kominn Þorsteinn
Kjarval, en þegar lagt var
af stað, sagðist han ekki
nenna upp í skála.
Þorsteinn fór aðra leið og
hann kom okkur því algjörlega
á óvart.
Um kvöldið var farið út að .
Stapa. Þar var stórfenglegt um J
að litast, því fjallháar öldur ^
skullu á berginu og varð hæð
þeirra geisimikil, þegar þær
skullu á berginu. Þarna eru. op J
í bergið, sem sjórinn hefur brot
ið á löngum tíma. Þegar öld- J
urnar skullu á berginu urðu
20—30 metra gos upp úr hol- I
um þessum. Kunnugir sögðu áð.
Hver fær —
Frh. af 8. síðu.
sveimað eins og spútníkar yfir
höfðum forstöðumanna slökkvi-
stöðvarinnar en horfið aftur.
Að sjálfsögðu hlýtur það að
hafa töluverða þýðingu hvar
þessar stöðvar verða byggðar,
en er það aðalatriðið? Á það að
vera þróun þessa máls eilífur
fjötur um fót, hvort stöðvarnar
verða byggðar nokkur hundruð
metrum sunnar, austar, vestar
eða norðar? Er það ekki aðalat-
riðið að þær verði byggðar, jafn
vel þótt staðurinn sé ekki sá
eini rétti?
Eftir því, sem næst verður
komist, mun áformað að tilvon-
andi slökkvistöðvarbygging
verði fyrst og fremst aðal-
slökkvistöð, og sinni hún að
sjálfsögðu sínu umhverfi. Þar
verði skrifstofur embættisins,
aðalbirgðageymsla, æfingastöð
o. fl., en aðrar smærri stöðvar
verði síðan settar upp í úthverf
um. Þannig er ekki sjáanlegt —
með leikmannsaugum — að
staðsetning hennar sé yfirgnæf-
I andi aðalatriði.
' En ef svo er nú, samt sem áð-
ur. Hvers vegna má þá ekki
1 byrja strax á því að koma á fót
1 úthverfastöðvunum? Það
mundi vera ómetanleg framför
— og bráðanauðsynleg — því
fjarlægðir innán bæjarlandsins
eru fyrir löngu siðan orðnar
það miklar, að ekki er ósenni-
legt að það_ sé einsdæmi að ein
slökkvistöð sé látin anna því
svæði.
Líklega gilda hér sömu orð
fyrir lögreglustöðina, og munu
þar svipuð sjónarmið. Þess
vegna mega tvær stofnanir ekki
tefja hor fyrir annarri á neinn
hátt hvað þessum málum við-
víkur, né bítast um bezta stað-
inn, heldur ganga beint til
verks og stinga niður skóflu hið
bráðasta, þvi annars taka
Strætisvagnarir lóðina!
Hægt að segja gos fyrir -
jr
Vestur- Islendingar
og heintalandið.
Fyrirlestur Valdimars Björnssonar.
Svo sem getið hefur verið um
í fréttum er Valdimar Björns-
son, fjármálaráðherra í Minne-
sota, staddur hér á landi, og
hefur þegar flutt einn fyrirlel?-
ur á vegum Stúdentafélags
Reykjavíkur.
Ákveðið er, að Valdimar flyti
annan fyrirlestur á morgun,
Eldur í „clipper“ á
Shannonvelli.
Tíu manna áhöfn og 60 far-
þegar horfðu á úr gluggum flug-
vélar sinnar, er eldur var
slökktur í flugvél þeirra, ný-
lentri.
Þegár PAN—AMERICAN
Clipper frá Boston í Banda-
ríkjunum hafði lent í Shannon,
á írlandi á dögunum, og rann
á hjólunum eftir flugbrautinni
að farþegaskála, kviknaði allt
í einu. í einum hreyflinum og
gaus upp mikill eldur horfðu
flugmenn og farþegar á gegn-
um gluggana á flugvélinni með-
an slökkvilið vallárins slökkti
hann.
sunnudag, á vegum íslenzk- 1
ameríska félagsins í Reykjavík. 1
Verður fyrirlesturinn fluttur í
veitingahúsinu Lídó og hefst kl.
3 e. h. Húsið verður opnað kl.
2,30 e. h. Hefur Valdimar valið
fyrir-lestri sínum heitið: ,,Það er
svo bágt að standa í stað“.
Efni fyrirlesturs Valdimars
mun aðallega fjalla um sam-
band Vestur-íslendinga við
heimalandið, og verður það
rætt frá sjónarmiði nútímans.
Valdimar Björnsson er skemmti
legur ræðumaður, glöggskygn
og fjölfróður um ættir íslend-
inga vestan hafs sem austan.
Mun marga vafalaust fýsa að
hlýða á hann skýra frá högum
og háttum Vestur-íslendinga,
svo og viðhorfum þeirra til
gamla landsins í austri.
. Að fyrirlestrinum loknum
geta menn fengið keyptar veit-
ingar og mun Valdimar þá jafn-
framt nota tækifærið til þess að
heilsa upp á viðstadda og rabba
vlð þá eftir því, sem tími vinnst
til. Aðgangur að fyrirlestrinum
er ókeypis og öllum heimill
meðan húsrúm léyfir'.
Framh. af 1. síðu.
maður hennar, G. A. M. Tayler,
flutti þarna á þinginu mjög
fróðlegt erindi, en honum hefur
tekizt furðu vel að segja fyrir
gos. Þetta hefur og tekizt á
Hawaii og' í Japan. Bezt reyn-
ast jarðskjálftamælar í þessu
sambandi, en þeim sem reynzlu
höfðu þarna á þinginu í þessum
efnum bar saman um að erfitt
væri að þekkja jarðhræringar,
sem eru í sambandi við eldgos,
frá öðrum jarðnræringum og
því yrðu jarðskjálítafræðing-
ar í hverju landi fyrir sig að
læra þetta að nokkru af eigin
reynslu, þótt vitanlega gætu
þeir einnig ýmislegt hver af
öðrum lært. En öllum bar sam-
an um hina miklu þýðingu jarð-
skjálftamælinganna í eldfjalla-
löndum. Hallamælingar með
sérstökum tegundum mæla,
geta og gefið ýmsar mikilsvarð-
andi upplýsingar og væri gam-
an að gera slíkar mælingar hér.
Tayler sá er fyrr var
nefndur sýndi fram á slá-
andi samband milli eldgosa
og breytingarnar á flóð og
fjöru — áhrifum tungls og
sólar, og hefur haft af því
góða hjálp við að segja fyrir
gos. Þess má gcta að próf.
Trausti Einarsson þóttist
finna svipað samband í
Heklugosinu.
Ægilegasta gos, sem orðið
hefur á þessari öld síðan Kat-
mai í Alaska gaus 1912 varð í
Kemtsjatka 1955, en nokkur
hluti eldfjallsins Bezymianny
sprakk í loft upp. í því gosi
myndast geysileg funaský og
eðjustraumur neður 80 km. frá
fjallinu. Lausu gosefnin voru 15
sinnum meiri en í Heklugosinu
siðasta. Ungur rússneskur jarð-
fræðingur, Gorskoff, sem þarna
var með konu sinni, Irinu, hef-
ur skrifað mikið rit um þetta
gos. Þarna voru á fundum þeir
þrír Rússar, sem hingað komu
í fyrra til að kynna sér nýt-
ingu úarðhita, en þeir eru nú
byrjaðir með boranir í stórum
stíl á Kamtsjatka. Fróðlegasta
skýrslan um nýtingu jarðhit-
ans mun þá frá Nýja Sjálandi,
en þar er nýlega komin i gang
20 000 kíóvatta rafstöð í Waira-
kei á Norðureynni, byggð á
jarðhita og veið'jr stækkuð upp
í 69 000 kílóvött nú fyrir ára-
mót, en ætlunin er að hún
fari bráðlega upp í 150 000 kiló-
vött. Skilyrði eru þarna um
margt svipuð og á engilsvæð-
inu, enda fylgjast jarðboranir
ríkisins undir stjórn dr. Gunn-
ars Böðvarssonar vel með því
sem þarna er að gerast. í Lard-
erello á Ítalíu hafa um 100 000
kílóvött verið virkjuð á svipað-
an hátt, en stöðin í Wairakei er
öll nýtízkulegri.
Auk fremur lítilfjörlegs er-
indis, sem ég flutti þarna á þing
inu, um íslenzk eldfjöll, einkurn
þau sem eru jökli hulin, fluttl
ég þar erindi, sem Gunnar
Böðvarsson hafði samið, um.
ijarðhitarannsóknir á íslandi.
og vakti það mikla athygli, enda
Gunnar einn hinn allra færasti
sérfræðingur sem til er á þessu.
sviði og veit ég raunar um ong-
an færari.
Á undan þinginu var þriggja
; daga fræðsluferð til Auvergne í
suðaustur Frakklandi, en það
svæði er eldbrunnið mjög og
ekki nema um 7000 ár síðan þar
gaus síðast. Frægast eldfjalla
þar er Puy-de-Dome, en það'
fjall er raunar einnig frægt fyr-
ir það, að upp á hátind þess
(1465 m) fór Pascel árið 1648
með kvikasilfurmæli Torri-
cellis og sýndi fram á að loftið ■
hefur mælanlega þyngd og loft-
iþyngdin minnkar eftir því sem
hærra kemur.
í heild var þetta ákaflega
fróðleg ferð og veit ég nú enn
betur en áður, hversu mikið við
eigum ógert um eldfjallarann-
sóknir hérlendis. Frá jarðfræði-
legu sjónarmiði er sérstaklega
bagalegt, að ekki skuli starf-
adi hérlendis nema einn berg-
tegundafræðingur, og sá hinn
sami hefur öðrum þýðingar-
miklum verkefnum að sinna en
eldfjallafræðinni. Ég tel, að
ráða þurfi hið fyrsta að nátt-
úrugripasafninu bergtegunda-
fræðing, sem hefði rannsókn ís-
lenzkra hraunlaga og öskulaga
að aðalstarfi. Satt að segja vit-
um við svo lítið um okkar eld-
fjöll frá bergfræðilegu sjónar-
miði, að það er okkur til hábor-
innar skammar.
Hvað fer foft-
steinn hratt?
Fregn frá Prag hermir, að
tekist liafi að mæla hraða lofts-
steins, sem féll til jarðar við
Program í Bælieimi.
Er það í fyrsta skipti, sem
slíkt tekst. Var þetta þann 7.
apríl s.l. Reyndist hraðinn
75.000 km. á klst. — Birti hin
opinbera tékkneska frétta-
stofa fregn um þetta. Loftsteinn.
inn var, segir þar, „talsverí1
stór.“
, ■
Yaldimar BjÖrnssoai
FLYTUR FYRIRLESTUR
UM VESTUR-ÍSLENDINGA.
Valdimar Björnsson, fjármálaráðherra, flytur fyrirlestui á
yegum ÍSLENZK-AMERÍSKA FÉLAGSINS í veitingahús-
inu Lídó, n.k. supiiudag, 27. september, kl. 3 e. h. Húsið
verður opnað kl. 2,30 e.h. Fyrirlestur Valdimars mun fjalla
um Vestur-íslendinga, viðhorf beiira og sambandið við.
ísland. Aðgangur að fyrirlestrinum er ókeypis og ollum
heimill meðan húsnrúm leyfir.