Vísir - 13.07.1962, Page 10

Föstudagur 13. júli 1962,
I
/0
y/isiR
: : :
S
Að Odda á Rangárvöllum
Maður án trúar
Framh. af bls. 9
hafa áhuga á fegrun íslenzkra
kirkna. Þau sáu líka um skreyt-
ingar og aðrar tilfæringar á ann-
exfunum að Keldum og Stóróifs-
hvoli.
Skírnarfonturinn undir Niku-
lási vekur athygli. -
— Hver skar út?
— Ásmundur Jónsson, snikk-
ari, Rangæingur að ætt . . . mun
vera frá 1804.
Fontinn hafa hjónin málað í
hinum upphaflegu litum smiðs-
ins, sem skapa klassiska stemn-
ingu, minnandi á fornar altaris-
bríkur, miðaldar-predikunarstóla'
og jafnvel gömul skrfn og drag-
kistur af íslenzkum höfðingja-
setrum. Það er eins og litirnir á
fontinum hafi verið þarna í
mörg hundruð íslenzk ár og ekk
ert breytzt, sem og annað í
kirkjunni.
— Segið mér eitt, prestur
góður: Báruð þér þessa breyt-
ingu undir söfnuðinn, áður en
hún fór fram?
— Að sjálfsögðu allt gert með
hans samþykki, en beita þurfti
nokkrum fortölum . . ,
— Hvers vegna?
— Kostnaðurinn óx fólkinu í
augu — hann var mikill, og ekki
talin brýn ástæða til að breyta
innréttingu kirkjunnar.
— Af hverju vilduð þér
breyta innréttingu kirkjunnar á
þennan veg?
— Breytingar voru gerðar til
að auðvelda helgihald. Stækkun
kórsins veldur þvf t.d., að hægt
er að flytja messu með hátíð-
legri viðhöfn, ef þurfa þykir,
þótt kirkjan sé jítil. í mörgum
íslenzkum kirkjum eru þrengsli
svo mikil við altari og í kór, að
örðugt er að hafa þar nojrkra við
höfn, þótt tilefni gefizt. Stund-
um rúmast ekki nema einn prest
ur við altari, girt að honum á
alla vegu með þröngum grátum,
en gera þarf ráð fyrir, að þar
geti þjónað þrír við viss tæki-
færi án þess að allt lendi í vöfl-
um. Breytingarnar á kirkjunni
eru hugsaðar frá lítúrgisku sjón-
armiði. Hefur mér oft virzt, að
lítill gaumur hafi verið gefinn að
því sjónarmiði, segir sr. Arn-
grímur.
\/'ið höldum út úr kirkjunni.
’ Staldrað er í kirkjugarð-
inum, sem er eins vel hirtur og
sameiginlegt fæðingarpláss
blaðamanns og prestsins, hin
nafntogaða þrifna Akureyri.
— Messið þér oft?
— Á hverjum sunnudegi og
helgum degi að öllu forfalla-
lausu. Messa getur fallið niður
af veðurfarslegum ástæðum á
veturna.
Gengið er upp fyrir kirkjuna
og setzt við sálnahliðið. Þaðan
sést vel yfir garðinn.
Reisulegir legsteinar eru fyrir
sunnan kórvegg, horfa mót
austri á Heklu, Tindaf jöll og Þrí-
hyrning og yfir allt hérað. Nú er
sólfar um Rangárvöllu, sem
breiðast út í ríki sínu.
— Hverjir hvíla þar í friði?
— Skúli Thorarensen læknir,
niðjar hans og ættfólk
— Er þetta ættargrafreitur
Thorarensena?
— Það má sjálfsagt nefna
það svo.
— Hvers vegna eru þeir grafn
ir hér í Odda?
— Þeir voru sóknarbörn hér
— ættaðir frá Móheiðarhvoli.
Á einum bautasteini „bláa
blóðsins", hávelborinheitanna af
Suðimbralandi íslands, stendur
þetta:
Hér hvflir Skúli Thorarensen
kanselliráð og riddari af Dbr.
Hjeraðslæknir 56 ár
hann var ekki lengur jarðbund-
inn, var búinn að gleyma öllu
því, sem hann hafði numið í
æsku í Odda og jafnvel skírnar-
nafni sínu. Spurði Jón helgi
hann þá uppi og fann hann hjá
meistara (tútor) hans. Hét Sæ-
mundur þá Kollur. Segir svo um
endurfundi þeirra í Biskupasög-
um:
Hjer er niður sáð forgeingi-
legum líkama, en upp rís ó-
forgeingilegur.
Undir grafskriftinni er ein-
kennisskjöldur fýsikana, fjöður-
stafur og slanga, sem vefur sig
upp á stöng. /
Fyrir norðan kórvegg eru flat-
ir, miklir steinar. Þar liggja
tvær systur Gríms Thomsens,
Kristín og Guðrún Þorgríms-
dætur gullsmiðs á Bessastöðum,
báðar prestfrúr f Odda, gifítar
bræðrum, Ásmundi og Markúsi
Jónssonum. Sá fyrrgreindi var
afi Ásmundar Guðmundssonar,
fyrrverandi biskups.
TTpp af kirkjunni að vestan eru
tveir hólar, heita Strympa
og Vindkvörn. Þaðan er gott út-
sýni. Prestur leiðir gest þangað.
— Þarna eru Fornufjós, segir
hann og bendir í suður og nið-
ur af kirkjunni — þau eru þessi
upphækkaða flöt, leifar af fjósi
Sæmundar Jónssonar. í tíð hans
hrundu nautahellar, syðst hér í
túninu, og hefur hann þá senni-
Jega reist fjós á þessum reit.
Annar hóll er í Odda, frægur:
Gammabrekka, liggur upp af
prestshúsinu. Sumir telja, að
gammi merki jarðhús, útihús,
smbr. á norsku gamme. Þar sem
hæst ber, sýnist vera ljóri. Herm
ir sagan, að þá er síra Matthías
var í Odda, hafi hann eitt sinn
sent íbúum þólsins, álfunum,
væna jólaköku og iagt við ljór-
ann. Hafi kakan verið þegin.
Önnur saga er tengd við
Gammabrekku. Sæmundur fróði
Sigfússon, prestur f Odda, hlaut
mennt sína í Svartaskóla París-
ar eins og kunnugt er, nam þar
„ókunniga" fræði, var orðinn
svo sprenglærður í henni, að
.....En er inn heilagi Jón
kom þar, sem hann var fyrir,
spurði hvárr annan nafni. Inn
hejlagi Jón sagði sitt nafn en
Sæmundr nefnist Kollur. Jón|
svarar . . .: „Ek get, at þú heitir
Sæmundur ok sért Sigfússon ok
fæddr á íslandi á þeim bæ, er í
Odda heitir". Taldi hinn heilagi
Jón þar fyrir honum, at hann
kannaðist við sik ok ætt sína.l
Sæmundr mælti: „Vera má, at
sönn sé saga þín, ok ef svá er,
þá mun finnast í túninu í Odda
hóll nökkurr, sá er ek lék mér
Jafnan við“. — Ok eftir þetta þá
’kannast þeir við með öllu“.
Áður en gengið er til stofu, er
snöggvast horft á kirkjuna og
svo á hús prestsins, hvort-
tveggja er í stíl, máluð í sama
lit, með koparbrún þök . . .
Kirkjulegt, verður manni hugs-
að.
I skjóli við prestshúsið gegnt
eldhúsinu er lítil skemma með
svartan gafl og hvítar glugga-
kistur og grænt torfþak, í lát-
leysi sfnu minnir hún á gömlu
húsin í innbænum á Akureyri,
þaðan sem sr. Arngrfmur er upp
runninn. Presturinn hefur lag-
fært skemmuna þanhig^'eifrs og
annað á staðnum. Faðir hans
er Jón Pálsson, trésmiður, af
Krossaætt og ætt Jónasar Hall-
grímssonar, svo að hagleikurinn
er fenginn að erfðum eins og
annað.
Orestur tróð Capstan-tóbaki í
pípu sína, bauð til sætis,
þegar inn kom. Stofan andar af
stemningu, sem er hvarvetna á
staðnum. Það er vandi að sitja
mikinn stað, og vita allir, sem
til þekkja, hvernig þeim prest-
hjónum hefur farnazt það úr
hendi. Kvæntur er sr Argrímur
I kirkjunni.
frú Guðrúnu Hafliðadóttur, af
Hergilseyjakyni, sonardóttur
Snæbjarnar þess kunna sægarps.
— Hvenær sóttuð þér um
Odda, prestur?
— Vorið ’46, þegar ég tók
kandítatspróf var brauðinu sleg-
ið upp, og ég sótti, fékk veitingu
frá 1. júlí, var vígður á Akur-
eyri 7. júlí ’46 og flutti mfna
fyrstu messu í Odda 20. júlí s.á.
— Af hverju sóttuð þér um
þetta brauð? — Staðurinn var
laus — annars hefði ég sótt um
annað sveitaprestakall. Þegar ég
kom frá prófborði, voru tvö
brauð laus, Oddi og Akranes.
— Af hverju vöiduð þér frem-
ur Odda en Akranes?
— Kom aldrei í huga minn að
sækja um kaupstaðarprestakall.
— Þér eruð þó úr kaupstað —
■ frá Akureyri — ekki sveitamað-
ur, svo að það hefði ekki átt að
vera til fyrirstöðu?
f- Ég áleit, að ég dygði ekki
í kaupstaðarprestakall, nýkom-
inn frá prófborði.
— Hvað skilur milli sveita-
prests og kaupstaðarprests?
— Ég hygg, að sveitaprestur
þroskist eðlilegar í starfi sínu,
þar sem hann hefur ráðrúm til
þess að íhuga starf sitt og kynn-
ast sóknarbrönum sínum, en
hins vegar er kaupstaðarprest-
urinn — að minni hyggju —
umsetinn af allt of erilsömu
starfi, sem getur verið til hindr-
unar.
— Gætuð þér nú hugsað yður
að gerast prestur í kaupstað eft-
ir veru og starf í Odda?
— Já, ég tel að skynsamlegt
geti verið fyrir prest að skipta
um starfssvið eftir hæfilega lang
an tíma.
— Hvernig skilyrði eru fyrir
prest á íslandi nú að giæða trú-
aráhuga og kirkjusókn?
— 111, þvf að allt of fáir fást
til þess að vinna með prestin-
um að innri uppbyggingu trúar-
lífsins og mörg öfi til hindrunar,
og alvarlegast þessara afla er
afskiptaleysi og sjálfbirginsskap
ur . . .
— Hvað þá um ítök nútíma-
prests í söfnuðinum?
— Sjálfsagt kemur flestum
saman um, að þau séu allt of
lítil. En þegar presturinn þarf
nauðsynlega að eiga þau ítök í
söfnuðinum, að hann skilji, að
prestinum er alvara með boð-
skapnum, sem hann flytur um
íhlutun Guðs f mannleg kjör.
— Verður það gert með end-
urlífgun kirkjusiða og trúar-
hefð?
— Áreiðanlega er þetta ein
leiðin til auðugra trúarlífs.safn-
aðarins . . .
— Er breytingar að vænta á
þessu í íslenzku þjóðkirkjunni?
— Sú breyting verður fyrr en
varir, því að lútherskar systur-
kirkjur hafa endurskoðað tilhög-
un helgihalds síns með þetta
sjónarmið í huga.
Framh. á bls. 6.
— TTvernig væri hægt að fá
fólkið til að iðka trúna
og skilja mikilvægi þess?
— Aðalatriðið fyrir iðkun trú
arinnar er, að maðurinn sé trú-
aður og skynji samfélag sitt við
Guð. Þar sem þessi skynjun er
ekki fyrir hendi, jáfnvel þótt trú
hneigðir eigi í hlut, verður ekki
um trúariðkan að ræða að neinu
ráði . . .
— Heyrt hef ég, að helgihald
(ritúalið) hér á Oddastað sé með
öðrum hætti en f flestum öðrum
íslenzkum kirkjum — hefur þá
breytingin þegar gerzt? — Það
hefur orðið sú breyting, að alt-
arinssakramentið er um hönd
haft í hverri messu. Það er hin
hæsta tilbeiðsla. Alltaf eru ein-
hverjir, sem þetta iðka, og er
einsdæmi í íslenzku kirkjunni.
— Þér hafið altarisgöngu í
)