Vísir - 31.08.1963, Blaðsíða 9

V1S IR . Laugardagur 31. ágúst 1963.
9
Höfuðandstæðingur-
inn í vitnastúku
Allar götur síðan dóm-
ur féll í Helandermálinu,
fyrir 9 árum, og Dick
Helander var sviptur
kalli og kjól hafa menn
spurt sjálfa sig: Veit
biskupinn hver ritaði
níðbréfin?
JDarátta Dick Helander hefur
kostað hann heilsuna og
næstum lífið sjálft, hann lætur
ekki bugast. Hvaðan kemur hon
um sá mikli styrkur, sem hann
hefur þarfnazt í stríði sínu? —
Margir svara: Ekkert nema sann
færingin um sakleysi sitt, trúin
á Guð og réttlætið getur skap-
að slíkan styrk — og jafnvel
það dugir vart til. Æðri tilgang-
ur en sjálfsbjörgun hlýtur að
vaka fyrir biskupnum. Vill hann
leitast við að vernda einhvern
meðbróður sinn, eða meðbræð-
ur, af einhverjum ástæðum. Á-
stæðurnar geta verið margvís-
legar. — Þessi kenning hefur
náð talsverðri útbreiðslu, ekki
sízt eftir að leikrit norska blaða
mannsins Axel Kjellands, „Þjón
ar drottins", eins og það hét á
fjölum Þjóðleikhússins íslenzka,
var sýnt víða um Norðurlönd.
Og svo vill til að í þeim rétt-
arhöldum, sem nú hafa byrjað
vegna Helandermálsins koma í
fyrsta sinn upplýsingar, sem
renna nokkrum stoðum undir
þessa kenningu. Hins vegar er
eftir að heyra hvað Helander
sjálfur hefur um þetta atriði að
segja.
p1 uðfræðingur, Erik Segelberg,
höfuðandstæðingur Heland-
ers, sagði í réttarhöldunum fyr-
ir fáeinum dögum: Dag einn
eftir að lögreglurannsóknir í
málinu um nafnlausu bréfin hóf
ust, árið 1953, mætti ég Hel-
ander, sem bað mig að koma
og fylgja sér til biskupsseturs-
ins. Á skrifstofu sinni tjáði hann
mér, að honum væri kunnugt
hver hefði skrifað nafnlausu
bréfin. Það var að sögn Hel-
anders prestur nokkur ásamt
leikmanni einum I Stokkhólmi.
Helander kvaðst vilja kveðja þá
til sín þessa tvo, afla sér játn-
ingar þeirra, veita þeim áminn-
ingu og senda siðan út tilkynn-
ingu um málið.
Leystu málið á kirkjulegan
hátt, sagði Helander við mig.
Ég var ekki andvígur þvl að
binda enda á málið en biskup-
inn kvað það skilyrði fyrir því
að hann leysti málið á kirkju-
legan hátt að ég drægi til baka
ákæru mína I málinu.
Þú mátt ekki vera svona harð
lyndur, Segelberg, sagði hann.
Ég spurði hann: Álítur þú
mig grimman? Þessu svaraði
hann: Öðrum þræði ertu það.
Cegelberg sagði síðan að ekk-
^ ert hefði orðið úr þvl að
málið leystist á þann hátt, sem
Helander hafði Iagt til því and-
nokkru sinni verið síðan hann
hleypti Helandermálinu af stað.
Um leið og verjandanum hefur
tekizt að draga úr líkunum fyr-
ir því að Helander hafi ritað
hin nafnlausu níðbréf, hefur
hann leitazt við að sýna fram
á vaxandi llkur til að það hafi
allt eins getað verið Segelberg
sjálfur, sem ritaði bréfin. Malm-
ström hefur gjörsamlega eyði-
lagt fjarvistarsönnun Segelbergs
fyrir það tlmabil, sem bréfin
voru póstlögð. Og hann hefur
leitt að þvl nærri sönnun, að
Segelberg hatar biskupinn eins
og pestina, og að Segelberg hef-
ur orðið tvlsaga oftar en einu
sinni I þeim yfirheyrslum, sem
átt hafa sér stað að undanförnu.
Það kann því að skipta nokkru
máli fyrir Segelberg að leiða
athyglina frá sjálfum sér. En
þar með er ekki sagt að Malm-
ström sé sönnun nær I þessum
efnum en fyrri lögfræðingar
Helanders, sem leitazt hafa við
að gera Eric Segelberg tor-
tryggilegan.
HELANDERMÁLIÐ - I
stæðingar Helanders hefðu ekki
treyst biskupnum. Þeir vildu
hafa að minnsta kosti tvo
presta úr sínum hópi á biskups-
setrinu, þegar játningin færi
fram. Því hafði Helander biskup
svarað: Það, sem tveir vita, það
vita allir, jafnvel þótt þeir séu
prestvígðir.
IT'inhverja næstu daga verður
Dick Helander sjálfur tekinn
til yfirheyrslu og þá mun vænt
anlega bæði ákærandinn og verj
andinn spyrja hann um þessa
frásögn Segelbergs. Þangað til
er þýðingarlaust að ræða frekar
um þetta atriði. Vert er þö að
hafa I huga að verjanda Hel-
anders, Nils Malmström, hefur
tekizt að gera Eric Segelberg
tortryggilegri en hann hefur
Mynd þessi var tekin af Helander og verjanda hans, Nils Malm-
ström, er þeir gengu f réttarsallnn.
T þessu stærsta sakamáli, sem
upp hefur komið I Svíþjóð
eftir heimsstyrjöldina, hefur
raunar engin sönnun fundizt
aðeins mismunadi sterkar —
eða kanski öllu heldur veikar
— líkur fyrir sekt nokkurs
manns, sem við málið hefur ver
ið riðinn, þar með talinn Dick
Helander biskup.
Menn hafa ætíð undrazt hve
dómurinn yfir Helander var á
veikum líkum byggður. Á þetta
hefur mörgum sinnum verið
bent, en nýjasta innlegg I þetta
atriði málsins, er bréf hæsta-
réttarlögmannsins J. B. Hjort
til Helanders biskups. Hjort er
sennilega frægasti og virtasti
sakamálalögfræðingur Norð-
manna. Hjort hefur íýst því yfir
að hann hafi ritað bréfið ótil-
kvaddur, en í þvl ræðir hann
um gildi þess, sem byggt er á
líkum og leggur mat sitt á þau
10 atriði, sem dómurinn yfir
Helander byggðist á. Niðurstaða
hæstaréttarlögmannsins er sú,
að ákæruvaldið hafi haft lltið
efni I ákæru slna gegn bisk-
upnum. 1 bréfi slnu segir J. B.
Hjort m. a. eitthvað á þessa
leið: í keðju af líkum, eins og
þeirri sem dómarinn I Heland-
ermálinu byggðist á, verður að
vera visst llfrænt samhengi, á
sama hátt og I uppbyggingu
stærðfræðilegrar sönnunar. Það
segir sig sjálft, að ef nauðsyn-
legur hlekkur I keðjunni brest-
ur, þá má ekki bæta hinn veika
hlekk upp með því að vísa til
þess að annar hlekkur sé þeim
mun sterkari, eftir á að hyggja,
ef rökleiðsla á að byggjast á
þvl að allt sé ein samhangandi
keðja.
TJjort telur of marga hlekki
A I röksemdarfærslu dómar-
anna hafa brugðizt og segir eft-
ir að hafa prófað þá alla: Það
er þá orðið lltið eftir, sem hægt
Eric Segelberg á tröppum dómhússins I Stokkhólmi.
er að nota gegn Helander.
Eftir að hafa lesið þessi orð
og með það I huga að Hæsta-
rétti Svla hefur þótt ástæða til
að málið yrði rannsakað á nýj-
an leik vegna nýrra málsgagna,
Helander I vil, kemur ekki á
óvart, þótt blásið hafi byrlega
fyrir biskupnum, fyrstu daga
þeirra réttarhalda er nú standa
yfir I samræmi við úrskurð
sænska Hæstaréttarins.
p’rik Segelberg kvaðst I réttar-
höldunum, hafa verið 1
Helsingfors dagana 1 .október
til 21 .október 1952, þegar nafn-
lausu bréfin voru send I Stokk-
hólmi. Hann var þá prestur 1
sænsku kirkjunni þar I orlofi
hins þjónandi prests kirkjunnar.
Fulltrúi saksóknarans, Berndt
Berndtson, lagði fram skrifleg
vottorð um þetta frá prestinum
I sænsku kirkjunni og tveimur
aðstoðarmönnum hans. Þá lét
verjandinn spurningar dynja á
Segelberg, og tókst að leiða I
ljós að hinn þjónandi prestur
hefði verið staddur I París um-
rætt tímabil. Þar með þótti dóm
urunum óhjákvæmilegt að fella
þessa fjarvistarsönnun Segel
bergs úr gildi, ekki aðeins vott-
orð prestsins heldur og aðstoð-
armanna hans líka.
'y7'erjandanum tókst einnig að
framburði Segelbergs: 1 slðasta
sinn spyr ég yður, viljið þér láta
uppi nöfn þeirra presta, sem
þér fenguð nafnlausu bréfin frá?
— Verjandinn er að spyrja Seg-
elberg hvar hann hafi fengið
nafnlausu bréfin, sem hann
lagði fram hjá ríkissaksóknar-
anum með ákæru sinni á hend-
ur Helander.
Segelberg: Nei, það vil ég
ekki. — Þá nefnir verjandinn
nafn eins prestsins og spyr:
Fenguð þér bréf frá honum?
Segelberg: Já, það fékk ég.
Verjandinn: Segelberg, það er
ekki satt. Þér fenguð ekki bréf
frá honum. Presturinn hefur
sagt og það vitið þér, að hann
kasta nafnlausa bréfinu, sem
hann fékk I ruslakörfuna. Seg-
elberg, tókuð þér þetta bréf úr
körfunni? Tókuð þér önnur bréf
úr pappírskörfunni, Segelberg?
Segalberg: Nei, ég er ekki
vanur að gramsa I annarra
manna ruslakörfum.
YT'erjandinn gekk hart að Seg-
~ erberg, sem varð gramur við
hverja spurningu, sem fyrir
hann var lögð. Segelberg flúði
æ ofan I æ bak við dómarann
með spurningu um það, hvort
hann þyrfti að svara þeirri
spurningu, sem lögð hafði verið
fyrir hann. Stundum slapp hann,
I öðrum tilfellum var hann til-
neyddur til að svara. Afstaða
Framh. á 10. síðu.