Vísir - 17.03.1964, Blaðsíða 4

V í S I R . Þriðjudagur 17. marz 1964.
Helgidómur Landsbókasafnsins
Viðtal við IFinn Sigmundsson lands-
bókavörð um eifginhandar hnndrit
Hallgríms Péturssonar að PASSÍU
Hallgríms Péturssonar að Passíusálmunum.
SALMUNUM
Einn er sá dj>rgripur í hand-
ritasafni Landsbókasafnsins,
sem þykir bera af öðrum papp-
írshandritum þess hvað menn-
ingarsögulegt gildi og dýrmæti
snertir. Þessi dýrgripur er eig-
inhandarhandrit Haligríms Pét-
urssonar að Passíusálmunum
hans, en það gaf hann Ragn-
heiði Brynjólfsdóttur biskups
Sveinssonar f maímánuði 1661.
Blaðamaður frá Vísi fékk að
handieika dýrgripinn hjá Finni
Sigmundssyni landsbókaverði
fyrir fáum dögum, annars er
hann yfirleitt ekki hafður tli
sýnis, ekki lánaður á lestrarsal
og auk þess er hann geymdur í
traustari vörzlu heldur en aðrir
helgidómar Landsbókasafnsins.
— Við teljum þess ekki þörf,
sagði Iandsbókavörður, að lána
það til notkunar, jafnvel þótt
einhver þyrfti á því að halda.
Handritið var ljósprentað fyrir
nokkrum árum og síðan lán-
um við ljósprentunina til
notkunar — hún á að duga.
— Hver ljósprentaði?
— Það var Lithoprent sem
bæði ljósprentaði það og gaf
út árið 1946. En svo dýrmætt
töldum við handritið að við
vildum ekki Iána það öðru vísi
en starfsmaður Landsbóka-
safnsins fylgdi þvi og stæði
yfir á meðan verið var að
mynda það.
— En það er hægt að fá að
sjá það ef sérstaklega er óskað?
— Já, ég hef ekki neitað
því ef óskað hefur verið eftir.
Annars er það geymt hér í
eldtraustum steinklefa og hefur
verið geymt þannig allan þann
tíma frá því að ég kom að
safninu.
— Er öruggt að þetta sé eig-
inhandrit Hallgríms?
— Það mun ekki vera unnt
að bera brigður á það, eftir því
sem fróðir menn fullyrða.
— Hvernig er vitað að Hall-
grímur hafi gefið Ragnheiði
Brynjólfsdóttur handritið?
— Dr. Páll Eggert Ólason
segir I eftirmála sem hann
skrifaði að hinni ljósprentuðu
útgáfu Lithoprents að handrit-
inu hafi fylgt svolátandi ávarps-
orð frá Hallgrími:
„Erusamri, guðhræddri og
velsiðugri jómfrú Ragnheiði
Brynjólfsdóttur að Skálholti
sendir þetta sáimakver til eins
góðs kynningarmerkis i Christi
kærleika.
Hallgrímur Pétursson pr.
„Mikili er munur heims
og himins;
sá má heimi neita, sem
himins vill leita.“
Þannig hljóðuðu þessi ávarps-
orð. Þau eru því miður ekki í
handritinu sjálfu og eru ekki
lengur til I frumriti svo vitað
sé. En afrit er til með hendi
Hálfdánar rektors Einarssonar,
en hann átti þetta eiginhandar
handrit Hallgríms að Passiu-
sálmunum.
— Er vitað um aðra eigendur
jæss?
— Það má fara mjög nærri
um þá flesta, þótt ekki sé það
öruggt. Páll Eggert telur líkur
fyrir þvl að þeir séu þessir:
Ragnheiður Brynjólfsdóttir,
Brynjólfur biskup Sveinsson,
Sigríður Halldórsdóttir í
Gaulverjabæ og slra Torfi
Jónsson maður hennar,
síra Jón Torfason á Breiða-
bólstað,
Björn Jónsson að Núpi I
Dýrafirði,
Hálfdán rektor Einarsson.
Ragnheiður Ólafsdóttir eða
faðir hennar Ólafur stift-
amtmaður Stefánsson,
Jónas sýslumaður Scheving
(maður Ragnheiðar Ólafs-
dóttur),
Jón bókbindari Jóhannesson
I Leirárgörðum,
Jón ritstjóri Guðmundsson,
Jón forseti Sigurðsson.
Við höfum bréf fyrir því að
Jón Guðmundsson ritstjóri Þjóð
ólfs og mikill stuðningsmaður
og vildarvinur Jóns Sigurðsson-
ar keypti handritið handa
nafna sínum af Jóni bókbindara
I Leirárgörðum, sem taldi sig
hafa fengið það að gjöf frá
Jónasi sýslumanni Scheving.
— Hvernig komst það I eigu
Landsbókasafnsins?
— Með bóka- og handrita-
eign Jóns Sigurðssonar sem Al-
þingi keypti af honum tveim
árum áður en hann dó, en tók
ekki I sína vörziu fyrr en að
honum látnum.
Innan á saurblaði kversins
stendur með hendi Jóns Sig-
urðssonar að hann hafi fengið
það þann 9. marz 1856 frá Jóni
Guðmundssyni ritstjóra.
— Hefur handritið nokkuð
annað að geyma heldur en
Passíusálmana eina?
— Já fyrst og fremst titil-
blað, sem gefur til kynna að
Hallgrímur hefur skrifað það
árið 1659, eða tveim árum áður
en hann færði Ragnheiði bisk-
upsdóttur það að gjöf. En aftan
við Passfusálmana eru tveir
sálmar eftir Hallgrlm sem hann
hefur sennilega bætt við til að
nota pappírinn til hlítar. Ann-
ar þeirra „Um fallvalt heimsins
lán“, en hinn er hinn viðkunni
útfararsálmur „Allt eins og
blómstrið eina“. Það er sann-
arlega ánægjulegt að handritið
að honum skuli vera til með
hendi Hallgríms sjálfs.
Hér skal þvi að lokum bætt
við að handrit Hallgríms að
Passíusálmunum hefur haidizt
með ágætum vel þessi 300 ár
og sýnilega alltaf verið I góðri
hirðu og geymslu. Það er ekki
vottur fúa I því sem oft vildi
þó brenna við hvað gamlar
bækur og handrit snerti, enda
torfbæirnir okkar ekki alltaf
verið hin ákjósanlegasta
geymsla fyrir bækur eða papp-
ír.
Handritið er 96 blaðsíður I
litlu kvart-broti — pappírs-
stærðin 13.5 x 14.5 cm. —
Handritið hefur löngu seinna
verið bundið inn I óvandað band
og hefur þvl ekki verið hreyft.
■
~~7T
,j ■, ■■■., ' - ■ -1 ■■"
B, , . ■'•• • ■ . ■ • •■•> . ,
. ■ • • - -

Slll
- > 'K
• • ......................................................................................... '

, ...................
Eiginiiandarhandrit Hallgríms
„Allt eins og blómstrið eina“
Péturssonar að útfararsálminum
(hægra megin).
Mikill áhugi hjá stálkum
á munnúðurstörfm
Nfundi almenni starfsfræðslu-
dagurinn i Reykjavik var hald-
inn i Iðnsk. á sunnud. 3460
unglingar sóttu daginn og áttu
þess kost að hitta að máli full-
trúa frá 180 starfsgreinum. AI-
drei hefur verið eins góð þátt-
taka og 34 starfsgreinar bættust
nú við frá þvi í fyrra. Mikill
fjöldi unglinga utan af iandi
sótti daginn.
Vísir átti í gær stutt við-
tal við Ólaf Gunnarsson sálfr.
Sagði hann að ekki væri lokið
við að vinna úr þeim gögnum
sem fulltrúar starfsgreinanna
h’efðu sent inn, en við Iauslega
athugun hefði það t.d. komið
fram að stúlkur höfðu sýnt
mannúðar- og líknarstörfum
meiri áhuga en áður. Gæzlu-
systur áttu nú I fyrsta skipti
fulltrúa á starfsfræðsludeginum
og fékk fulltrúi þeirra 17 fyrir-
spurnir og ljósmóðirinn fékk
150 fyrirspurnir. Landhelgis-
gæzlan var með giæsilega sýn-
ingardeild og sóttu hana alls
1565 unglingar.
Ólafur sagði það hafa verið
áberandi hvað ungiingarnir
hefðu spurt af meiri skynsemi
en áður. Ástæðan fyrir þvl er
eflaust sú, að margir skólar hafa
nú tekið upp starfsfræðslu. Ungl
ingunum var gefið tækifæri á að
heimsækja ýmsa vinnustaði, en
beinar strætisvagnaferðir voru
á þessa staði frá Iðnskólanum.
Notaði mikill fjöldi unglinga sér
þetta og var aðsókn þvl yfir-
leitt góð. Einnig var það áber-
andi hvað margir unglinganna
utan af landi virtust nota dag-
inn vei.
Það vakti töluverða athygli
að sex piltar spurðust fyrir um
hárgreiðslu, en fulltrúi þeirrar
starfsgreinar hefur ætíð fengið
nóg að gera á starfsfræðslu-
deginum og nú spurðust 240
stúlkur fyrir um hárgreiðslu, en
þetta er í fyrsta skiptið, sem
piitar spyrjast fyrir um þessa
starfsgrein.
66 spurisjóoir
á öllu
Sparisjóðir á öliu landinu munu
nú vera 66 taisins. Samkv. upplýs-
ingum Fjármálatíðinda var einn
sparisjóður stofnaður árið 1962 og
voru þeir orðnir 66 talsins I lok
þess árs.
Flestir sparisjóðanna eru I sveit-
um eða 26 talsins, 23 eru í kaup-
túnum og 4 I Reykjavík (í árslok
1962)
Spariinnlán allra sparisjóðanna
námu I árslok 1962 965.1 millj. kr.,
þar af var nær helmingur I kaup-
stöðunum eða 424.9 millj. kr.
13 sparisjóðir I kaupstöðum
luudinu
höfðu samtals 45.6% af spari- og
hlaupareikningsinnlánum og 44,3%
af heildarútlánum. í Reykjavík voru
28.5% innlána og 30.9% útlána I
kauptúnum 20.4% innlána og
19.4% útlána og hinir 26 sparisjóðir
I sveitunum höfðu 5.5% innlána og
5.4% úti. Höfðu sparisjóðir I Rvlk
þá aukið hlut sinn I innlánum
um 2.3% frá árinu áður, en I útlán
um um 3.9%. Aukning sparifjárins
varð árið 1962 hjá sparisjóðunum
218.5 millj. kr. eða 29.3%. Hjá
bönkum varð aukning sparifjár á
sama tíma 27%.