Vísir - 06.09.1965, Síða 9

rfsrR . Mánudagur 6. september 1965.
Q
☆
Afmælisspjall við Freymóð Jóhannsson, listmálara, sem verður sjötugur 12. þ. m. Hann heldur um þessar
mundir yfirlitssýningu á verkum, sem hann hefur málað undanfarin fjörutíu ár.
■jpg er leiðinlegur — ekkert
púður í því áð tala við
mig“, segir Freymóður málari
{ símanum.
,4>ú ert af Krossaættinni —
er það ekki?“
Klappað og klárt, að hann
skyldi vera niðri í Listamanna-
skála kl. hálf tvö.
Hún var fimm mínútur yfir,
og hann var á leið yfir Austur
völl.
„Ég ætlaði að ná í sígarett-
ur“, segir hann.
„Ég er í pípunni — reykir þú
sígarettur?"
„Ég, gerði það einu sinni, tals
vert, einkum á kvöldin, og hafði
illt af“, segir málarinn.
Brennivinið barst f tal, þegar
inn á skálann kom.
„Hefurðu drukkið einhvem
tímann á ævinni, Freymóður?"
„Ég smakkaði það lftils hátt
ar f tvö ár. Mér léiddist það, en .
þó aðafllega fólkið, sem ég um
gekkst í kringum vínið“.
„Ég hélt þú hefðir alla tfð
verið stúkumaður?“
„Ég sigldi 1928, og sagði mig
úr reglunni, en gekk aftur í
hana, þegar ég kom heim tveim
árum seinna“.
„Af hverju varstu ekki bind
indismaður þessi tvö ár?“
„Það segi ég ekki...“
En svo segir hann:
„Ég þurfti að prófa, hvemig
þetta er".

■
Freymóður Jóhannsson í Listamannaskálanum
stgr.)
fyrradag: „Tjáningarformið er allt mitt líf og sánnfæring ...“ (Ljósm.
„Ég hef aðeins einu sinni feng
ið listamannastyrk — var þá
settur I fjórða eða fimmta kjöt
flokk og fékk þá nóg af þeirri
stofnun, sem nefnd er úthlutun
amefnd“.
„Ertu akademiskt menntaður
í listinni, Frevmóður?"
„Ég lauk alveg forskólanum
(sem er tveggja ára nám) og
innti af hendi tilskilin verkefni í
perspektivskólanum þar að auki
(sem er þriggja ára nám) —
þessu hvortveggja lauk ég á
Þama á veggjunum vom mál
verk, sem hann hefur gert á imd
anförnum 40 árum. Það voru
hans einkamál.
„Hefurðu, Freymóður verið
svona fastheldinn á þetta form
af tryggð — eins og á hlut, sem
þú vilt ekki skilja við þig?“
„Tjáningarformið er allt mitt
líf og sannfæring — það getur
verið, að ég hefði kosið að mála
þetta tæknilega séð öðru vísi —
ég meina aðferðimar".
Reumert Borg, sem Freymóður
málaði úti í höfn 1928, þegar
hún er 25 ára gömul.
„Hún sagði við mig þá, að
hún væri búin að finna mann-
inn ,sem hún gæti elskað — það
var Paul Reumert“.
Og við dymar var líkanið af
Hallgrímskirkju með framtiðar-
skipulaginu — perspektiv. „Ég
lærði perspektiv-aðferðina úti
— þetta er geometrisk konstrúj
sjón, sem byggist á því, að allar
samhliða línur mætast í einum
99
EG DAI
,3rtu á móti víni undir öllum
kringumstæðum — heldurðu, að
það geti aldrei verið til bless
unar?“
„Ekki til blessunar — en ég
get kannski aðeins nefnt dæmi,
þar sem það gerir ekki skaða“,
segir hann eftir nokkra umhugs
un, „það getur verið gott að
nota það sem meðal“.
Svo segir hann:
„Ég hafði reynslu af brenni-
víni í uppvextinum — ég sá
marga ljóta hluti gerast af völd
um þess. Bandvitlaus fullur mað
ur réðst á bæinn minn, þegar
ég var tíu ára og hótaði að
drepa föður minn. Ég lofaði því
þá við kné móður minnar ,að
ég skyldj aldrei drekka vín á
ævinni“.
Freymóður gaf í skyn, að
hann hefði ekki misst af strætis
vagni gleðinnar, þótt hann hefði
sniðgengið Bakkus og unað sér
löngum innan herbúða Good-
templara: Þar hefur hann verið
Jörfi, einkum fyrr á árum, pott
urinn og pannan í danslaga
keppni og öðrum sveiflum, sem
koma í staðinn fyrir vín.
Hann er sjötugur á næstunni,
og hann hefur opnað „yfirlits-
sýningu á nokkrum verkum“
sínum í Listamannaskálanum.
Síðast sýndi hann sjálfstætt fyr
ir 22 árum. „Aðaltilefnið til sýn
ingarinnar er það, að þeir sem
eru fertugir og yngri, vita naum
ast, að ég sé eða hafi verið mál-
ari. Þeir þekkja mig hins vegar
sem tónsmið“, sagði Freymóð-
ur.
„Hefurðu hlotið náðargjöf út-
hlutunamefndar listamanna-
launa?"
einum vetri, en tók ekki pröfið“.
„Hvar lærð'irðu fyrst að
teiknaog mála“.
„Hjá Stefáni Bjömssyni teikni
kennara fyrir horðan."
Tj'reymóður Jóhannsson er
fæddur á Stærra-Árskógi á
Árskógsströnd, alinn upp á Ár-
bakka í sömu sveit. Svo tóku
skólaárin á Akureyri við (Gagn
fræðaskólanum) 1912—1915.
„Lærðirðu á lífið f Akureyr
arskólanum?“
„Ég sló mér ekki úL Ég kom
í skólann 17 ára, þá trúlofaður
og taldi mig bundinn“.
Málarinn talaði um Hafnarár
in, þar sem hann varð að þola
sult og seyru. Hann settist fyrst
að á Akureyri eftir Kaupmanna
hafnardvölina vann fyrir sér
með húsamálun — eftir fyrra
árið £ Höfn varð hann fullnuma
í þeirri iðn úr Teknisk Selskabs
Skole. Svo málaði hann sínar
myndir jafnt og þétt — af góð
borgurum á Akureyri, af lands
lagj fyrir norðan, og myndimar
voru svo nákvæmar £ natúra-
lismanum, að annað eins hefur
ekki sézt á íslandi, hvorki fyrr
né síðar.
„Ég vil vera þjóðlegur mál-
ari fyrst og fremst ■— ég dái
ísland.
„Hvers vegna hefur þú verið
svona trúr þessu tjáningarformi
þ£nu?“
„Ég tileinka mér tjáningar-
form, sem ég treysti mér ekki
til að kasta. Ég hef bæði stflfært
og abstraherað, en ég gef ekki
mikið fyrir þess háttar".
Tjama glóði Jóhannes skáld
úr Kötlum á vegg, fræg
mynd, sem til er ljósmynd af.
„Já, þama er Jóhannes vinur
minn með austræna bjarmann
£ ,eyranu“, segir Freymóður.
(Annað eyra skáldsins var bleik
rautt og eins og gagnsætt sem
væri það gegnumlýst af sterku
vasaljósi).
Og þama er Halldór heitinn
á Hvanneyri með staf, lyftandi
hatti, með uppsnúið keisara-
skegg, og þá var það Oddur heit
inn Bjömsson prentsmiðjustjóri
á Akureyri eins og rússneskur
greifi. Og ekki má gleyma Önnu
við fætur þeirra. „Þessi mynd
átti að heita Lífslindin, en kall
ast nú Hamingja“.
„Er þetta ávöxtur ástarinn-
ar?“
„Ég segi ekkert um það“.
„Hvemig málaðirðu þetta?
„Ég notaði módel — hvort f
sfnu lagi — þetta.er frjálslega
útfært“.
„Ertu ánægður með mynd-
ina?“
„Karlmaðurinn er svolítið rösk-
lega málaður...“

punkt'i úti í það óendanlega og
inn á þessar lfnur mælir maður
allar fjarlægðir eftir vissri að-
ferð og byggir út frá því“.
Um eftirmynd sína eftir hinu
fræga málverki Rafaels. Júlíus
2. páfa, sem hann gerði í Flór-
enz árið 1923 sagði hann: „Ég
notaði engan hvítan lit fremur
en Rafael — ég reyndi að ná
þessu alveg eins og það er“.
Ctaldrað við hjá nektarmynd-
O
um:
Maður og kona haldast í hend
ur — f kjöltu konunnar hvflir
nýfætt bam. Lind streymir fram
- %
"
Sólarlag á Hornafirði er ein yngsta mynd listamannsins.
„En ertu ekki ánægður með
þennan hluta konunnar — þetta
getur enginn málað nema kve~
maður“.
Freymóður skellir á lær sér
og nefið á honum virðist lyft-
ast um leið.
„Segðu mér, ertu á móti ab-
strakt?“
„Það vantar oftast sál f ab-
strakt-myndir. Margir þessara
ungu málara ráða yfir miklu
valdi í litasamsetningu, en þeir
nota það ekki í þágu þess, sem
gefur líf“.
„Hvað áttu við?“
„Listin verður að hafa sálræn
áhrif eins og afl — eins og saga.
Ég mála enga viðburði
— ég er kyrrlátur, ég ann því
fagra f náttúrunni".
„Hvaða málara fslenzka met
ur þú?“
„Kjarval — ég dái hann sem
mikinn meistara. Ásgrímur var
líka ágætur og sem maður með
ágætar fígúrur var Gunnlaugur
Blöndal“.
Þegar mælzt var til þess að fá
að taka mynd af málaranum
sagði hann: „Hvað .. að mynda
mig. Ég er ekki listaverk... Já,
ég vil heldur vera með hatt-
inn“.
„Þú samdir leikrlt, Freymóð-
ur, sem heitir Smaladrengurinn,
um hvað snýst það?“
„Um málaraefni, sem fer til
Parísar að læra og vinna ágæta
sigra með málverki af íslenzku
efni — vígi Höskuldar Hvíta-
nessgoða. Þetta var draumur
æskumanns um, að íslendlngur
hefði möguleika til frama er-
Iendis“. — stgr.