Vísir - 05.11.1965, Qupperneq 4

V í SIR . Föstudagur 5. nóvember 1965.

55
Eltinff ill er hafin“
|7immtándi október rann upp Hlýr
JL og fagur sem flestir aðrir dag-
ar á þessu hausti. Árla þann dag
komu dagblöðin út með margar
myndir af hinum ókrýnda konungi
íslenzkra liscamanna, sem þann dag
fyllti áttunda aldurstuginn. Blöðin
birtu og fjölda greina frá ýmsum
aðdáendum listamannsins, — allt
verðugt lof um manninn, er töfrað
hefur fram sál, eða sálir landsins,
og fest^á léreft, til ævarandi eignar
og þroskaauka öldum og óborn-
um íslendingum. Rjarval hefði átt
að eiga daginn einn og óskiptan
fögnuð fólksins.
En fimmtándi október var líka
dagur annarskonar tímamóta, sem
stórir hópar manna höfðu beðið eft
ir, haldnir illri óþrevju, þegar sú
langþráða stund rann upp urðu mik
il umsvif og bægslagangur. I' Morg
unbiaðinu þennan dag, sem að
mestu var helgaður Kjarval sem
vera bar, birtist einnig mynd af
einskonar annarri hetju dagsins.
Mynd sú var af vörpulegum manni
í öllum herklæðum, með mikið hvítt
fjaðraskrúð á brjósti. Við fyrstu
sýn virtist þama komin mynd af
háttsettum stormsveitarforingja. En
skakkt var til getið. Þetta var mynd
af. Gunnari bónda og veitinga-
manni í Fornahvammi. Þetta segist
ekki Gunnari til hnjóðs, enda átti
myndin að vera táknrænt merki
veiðimannanna er fögnuðu deginum
á sfna vísu. Gunnar er sjálfsagt
slyngur veiðimaður, en sem. meira
er um vert, er hann mikill ræktunar
maður sem tekizt hefur að breyta
örreitis f jallakoti í stórbýli. En þenn
an fyrrnefnda októberdag opnuð
ust öll hlið á gátt að vetrarheim-
kynnum rjúpunnar, og allar dyr veit
ingahússins í Fornahvammi standa
’einnig opnar, þegar stríðshetjurnar
gera að garði. „Stormsveitirnar"
ætla n.l. að herja um Holtavörðu
heiði og Tröllakirkju. Nú er frjálst
að drepa rjúpurnar hvar sem þær
fyrirfinnast. Og blóðbað þetta skal
standa allt til áramóta, svo fremi
að veiðivon verði alian tímann
Fáír munu þeir heigidagar utan
jóladagurinn sem kempurnar slíðra
vopnin. Gunnar sagði aðsókn veiði
mannanna áð Hoitavörðuheiðar-
svæðinu, sem er eitt víðlendasta
og bezta rjúpnaland, að á veiðitím
anum þyrfti hann helzt að hafa
þrefalt gistirými þess, sem nú cr.
En þröngt geta sáttir ~eí:ð svo
væntanlega þarf fáum frá að vísa;
enda verður mikið á sig að l?ggia,
því hvorki má iiðið skorta vistir cða
viðlegurCmri/ He?,?r bað i'eldur tii
húsa að lcvöldi frá vfgveliimim, oft
r-T.■ r nfj hre-'tt jwf vcður eru ffð
’um váiynd á þessum vfgaslóðnm,
on bót ér í máii að ekki om menn
i vopnbitnir, bví, mótaðilinn er<vopn
• laus, svo som kunnugt er. Gunnar
: segist aldrei hafa séð jafnmikið af
; rjúpu á Heiðinni sem nú í baust.
| Þetta kemur heim v!ð rpásögn vfs
\ f"*1-. vr,.í?ítÍ3n?.T'r'.
jbyrjaði nú hafðt maðúr frá visind
.■unum skotið þama á Hoitavörðn
■ heiði 40 rjt'tpnr á Orstuttum tfœa,
auðvitað voru fugiarnir skotnir á
! vísfndalegan hátt og innpakkaðar
: •'ftir strangvfsindalegri reglu.
i Vísindalega skotnar rjúpur hijóta
j að vera hnossgæti, og sæma fín
i ustu veizluborðum.
! Gunnar kvr.5 rjrtpuna leita niðnr
j úr fjalliendinu þegar færi að snjóa
; mikið, munu það vera. gopilar >.venj
! ur þessara fugla og sparar það veiði
I görpunum skðieður, erfiði og’ vos-
ibúð. Þó hersveitimar séu einvörð
ungu skipaðar vöskum mönnum,
vel búnum að verium og vopnum
þá er það erfiði samfara lífshættu
að elta rjúpu upp I háturna Trölla
kirkju óæskileg skemmtun. Það er
iíka hægt að drýgja dáðir niðri á
iágheiði og segja af því skemmtileg
ar sögur við kaffiborðið á kvöidin.
Pressan er í gangi, næstum dag-
lega skýra blöðin frá veiðihorfum
á heiðum uppi, rétt eins og gert
er með síldveiðina í byrjun vertið
ar, svo mikils þykir um vert að
drepa rjúpuna niður. Þann 16, þ.m. I
1 birt; Vísir umsögn þriggja mætra 1
manna um horfurnar. Vísindin svör
i uðu fyrst. Dr. Finnur sagði rjúpna i
i stofninn vera • háinarki.á riessu' ári ;
eða því næsta. En samkvæmt. ný-
lega fundnu lögmáli eiga íslenzkar
: rjúpur að vera flestar um miðbik ,
hvers áratugs, en dala svo og ná ,
lágmarki, þegar ártalið er 8 eða f). 1
Þessi niðurröðun hlýtur að vera til
viljun, því upphaf tímatals vors er
miklu yngra lögmál en þetta, sem
i sett hefur verið í árdaga. Svo
rammt er þetta lögmál að ekkert
getur raskað því hvað þá hrundið.
Þó á eitt leggist fimbulvetrar,
begar rjúpumar falla í hrönnum úr
hungri og hor, refir og ránfuglar
; taki sinn skerf, mennirnir stráfelli
1 rjrtpuna'' svo benni er gjöreytt á
: fiest.um eða öllum veiðisvæðum, þá
! gildir iögmálið. Þrátt fyrir alit þetta
! vex rjúpnastofninn á fyrstu árum
j árctugsins jafnt og þétt, um 30 %
; á ári hverju. Þegar svo stofninn er
1 á niðurleið seinnj hluta áratugsins
■ cr vita gagnslaust að aifriða rjúp-
j una og þó,.einnig,ríkiíþá.iráhæi!rá!:i
; gfsska, stofninn hraðminnkar þar
í til vísirinn sýnir' 9. árið í tugriurh.
' Mikill kynja fugl er rjúpan, Bara
i að geirf. hefði verið sömu nátt.
GUÐS
T húsi föður mins eru mörg
híbýli, væri ekki svo, mundi
eg þá hafa sagt yður, að eg færi
burt að búa yðar stað? Og þegar
eg er farinn burt og hefi búið
yður stað, kem eg aftur og mun
taka yður til mín, til þess að
þér séuð þar sem eg er. Jóh.
14, 2-3.
Þessi híbýli í húsi hins dýr-
lega Guðs, tákna ekki þróunar-
stig né dimmar vistarverur, sem
nokkrir trúvillingar meina. Þessi
híbýli eru sælunnar bústaðir,
dýrðarheimkynni hins alsæla
Guðs, Drottins Jesú Krists, sem
með dýrlegri himna-för sinni
hefir búið oss sæti i hipinesk-
um heimum, oss sem Kristi til-
heyrum. Ef. 2, 6.
Hann segir svo: Þá skal þjóð
mín búa í heimkynni friðarins,
í híbýlum öruggleikans og í ró-
sömum bústöðum. Jes. 32. 18.
Þjóð mín. Það er öll Hans end-
urleysta hjörð, lýður Guðs, sem.
Hann hefir endurleyst með dýr-
mætu blóði Sonar síns af öllum
kynkvíslum og tungu og lýð
og þjóð. Opinb. 5, 9.
Inn í himin Guðs fær ekkert
óhreint að koma, enginn mað-
ur í synd, aðeins þeir sem eiga
nafn sitt í iífsinsbók lambsins.
Opinb. 21, 27. Er nafn þitt inn-
ritað í himnunum, kannast þú
við Jesúm Krist, játar þú Hann
og Hans endurlausn, lifir þú f
Honum?
Þegar Jóhannes var á eynni
Patmos, sá hann himininn ljúk-
ast upp og hásæti var reist á
himni og einhver sat í hásæt-
inu. Jóhannes er ekki hræddur
við að nefna nafn Hans því hann
hefir svo oft nefnt það áður,
en hann vill að vér komumst
að því sjálfir hver sá er, sem í
hásætinu situr. Sjálfur veit eg
það fyrir náð Guðs, Heilaga
Anda og heilagt orð, að það er
enginn annar en Jesús Krist-
ur, konungur dýrðarinnar, sém
í hásætinu situr, sem öll tilver-
an á himni og jörðu, lofar og
vegsamar, sem skapara sinn og
endurlausnara og „lífverumar“
fjórar, sem eru umhverfis há-
sætið tigna: Heilagur, heilagur,
heilagur Drottinn Guð, hinn al-
valdi_ Hann sem var og er og
kemur. Opinb. 4.
Eg vil svo enda þessar línur
með orðunum: Vort föðurland
er á himni, og frá himni vænt-
um vér frelsara, Drottins Jesú
Krists, Hans sem mun breyta
Iægingarlíkama vorum í sömu
mynd og dýrðarlikami Hans hef-
ir, eftir þeim krafti, að Hann
getur lagt allt undir sig. Filip.
3, 20-21.
Þetta er hin sæla von sem
öll Guðs börn bíða eftir og þrá.
Hann er hinn mikli Guð og
frelsari vor. Máttur Hans og
vfsdómur er órannsakanlegur.
Tít. 2, 11-14.
„Honum sé dýrðin bæði nú
og til eilífðar dags“. Amen.
Kristján Á. Stefánsson
frá Bolungarvik.
] úru væri nú einni fuglategundinni
j fleira hér á iandi og meira að drepa
j sér til gagns og skemmtunar. Mikil
! gröska væri til sjávar og sveita,
] ef öll nytjadýr væru ódrepandi,
j fjölgaði bara jafnt og þétt um 30%
i hversu mikið, sem af þeim er lógað.
i í
Sumir ieikmenn leyfa sér að ef
| ast um áður nefndar kenningar vís
! indanna á lífslögmáli rjúpunnar,
i telja að lúti sömu lögum um f jölg
j un og fækkun sem aðrar lífverur
j á jörðu hér, þ.e. stofninn þverri
j tíðum vegna aðgerða rándýra,
manna og máttarvalda, en vex svo
aftur, þegar árgæska ríkir, og mest,
ef samtfmis verður hlé á ofsóknum
mannanna. Og ef kenning vísind-
anna um fjölda dauða í rjúpnastofn
inum er rétt, hljóta hræin að finn
ast, nema rjúpan hagi sér líkt og
sagt er um mörgæsina, að þegar
hún finnur dauðann nálgast, þá
fari hún frá flokknum og leiti sér
að hvílustað lengst inn á ísnum, af
sömu ástæðu fari rjúpan okkar til
jökla og „devi í jökulinn". Þetta er
skemmtilegt rannsóknarefni.
í Vísi segir að Tryggvi bóndi Ein
arsson í Miðdal tjái sig ver á ann
arri skoðun en vísindin hvað háttar
lag rjúpunnar snertir a. m. k. á
Suðvesturiandi, og m.a segir hann
að rjúpan sem verpi á Reykjanes-
fjallgarði og nálægum heiðum hópi
sig á haustin og flytji sig um
langa vegu jafnvel til Grænlands,
þó ekki vilji hann fullyrða það.
Tilgáta um þess konar „þjóðflutn
inga“ rjúpunnar hefur áður skotið
upp kollinum, én verið hafnað af
vísindunum og flestum leikmönn-
um, er nokkuð þekkja lifnaðarhætti
rjúpunnar, en vert er þó að sann
prófa tilgátuna með merkingu í báð
um löndum. Brottfiutningur rjúp-
l unnar frá varpstöðvunum, er hún
j hefur klæðzt vetrarskrúða sínum
og varplöndin eru snjólaus eins og
þau hafa lengstum verið á hlýinda
| skeiðinu allt frá 1920, en þó mest
þrjá s.l. vetur, þá hvergi hefur fall
ið snjór, svo teljandi sé, nema í
hæstu fjöll. Ot frá þessum forsend
, um er þetta háttalag rjúpunnar auð
] skilið, hennar eina vörn er, að litur
hennar og umhverfisins fari saman,
svo hefur það um allan aldur ver-
ið, og þarf ekki rannsókna við.
Flutningur rjúpunnar milli lands-
svæða og lífshættir hennar allir
>«u. roótaðip, að; .þejjiri eðlisávísun,
sem henni var í öndverðu géfin.
Allar vangaveltur um ,',þjóðflutn-
inga“ rjúpunnar, eða farsóttir, sem
herja stofninn reglulega á seinni
hluta hvers áratugs, munu vera með
öllu óþarfar.
Á liðnum öldum var búsvelta á
! fjölda heimila hér á iandi, þegar
hart var í ári, þá var rjúpan kær-
komin bráð. Áður en skotvopn
komu til sögunnar og urðu almenn
ingseign voru rjúpurnar snaraðar,
i og var sú veiðiaðferð ekki fengsæl.
! Lengi var og snaran' veiðitæki
þeirra, er ekki höfðu efni á að
kaupa byssu. Á hörmungarárum
bióðarmnar ver rjúpnav. eðlil. nyð
arúrræði. Oft voru rjúpur það eina
sem fátækur maður gat skipt fyrir
þann ljtla munað, er hann leyfði
sér og sínum á jólahátíðinni. Og
að úthaliandi vetri var rjúpan nær
eina björgin í búinu með mjólkur
lögginni, ef hún var þá til. En þótt
rjúpnaveiðar væru af þessum á-
stæðum all almennt stundaðar, voru
það þreyttir menn í tímahraki, sem
að verki voru, og því stráfelldu
þeir aldrei stofninn, svo sem nú
er gert af stórum hersveitum með
fullkomin drápstæki. En fvrr á tím
um urðu þó miklar sveiflur í rjúpna
stofninum. Þegar fannkyngi og
svelialög huldu allt haglendi í flest
um landshlutum, stundum frá vet
urnóttum til fardaga að vori þá féll
rjúpan í hrönnum. Það eitt bjarg
aði frá gjöreyðingu, að ekki var
jafnhart f öllum landshlutum sam
tímis. Svo komu góðu árin, oft
mörg í rennu og stofninn óx fljótt,
því viðkoman er mikil. Þessar sveifl
ur voru ekki reglulega bundnar við
ár eða áratugi, heldur einvörðungu
við duttlunga íslenzkrar veðráttu
Vetrarharðindi eru óþekkt fyrirbæri
síðan 1920, og kann það eitthvað
rugla skoðanir leikra og lærða á
lifnaðarháttum rjúpunnar.
Þegar fjöllin bergmála skothvell
ina og valköstum er hlaðið af túg-
þúsundum rjúpna á öllum veiði-
svæðum landsins ,tekst þó alltaf
nokkrum höpum að flýja á náðir
landvættanna, er veita nauðleitar
fuglunum ásjá lengst inn á öræf-
um og í háfjöllum. Hraun og skóg
arkjarr geyma þeim og nolckuð
trygga felustaði. Á vorum dögum
bjargar þetta eitt rjúpunni frá gjör
eyðingu. Þegar lítil fengs von er i
veiðilöndunum gefast skytturnar
upp við eltingaleikinn, og meða"
vopnahléið stendur vex stofninn aft
Nú þarf enginn að veiða rjúpu
til að forða sér og sínum frá hung
urdauða. Á vorum dögum hafa
veiðigarparnir allsnægtir, og jafn-
vei meira af gæðum iífsins en
hollt er. Þá er svo mikii velborguð
atvinna í landinu, að vart gefa
riúpnaveiðar meiri tekjur. Og svo
er mikil mannekia í öllum starfs-
areinum þjóðfélagsins, að ætla
mætti að allir starfhæfir menn
væru svo önnum kafnir, að eng-
;nn gæfi sér tíma til að elta rjúp
ur um heiðar og háfjöll, að hætti
refa og ránfugla. Spyrja má: Teija
'•iúpnaskytturnar meiri þegnskap
að sálga riúpunum en fylla ein-
hver þau skörð, sem eru í starfs-
hóna framleiðslunnar tii sjávar og
sveita? Og enn spyr forvitinn:
|.Hvar og hvernig spretta upp allar
hessar hersveitir, er sækia rjúp-
una heim .daglega svo að segja,
frá haustí til áramóta? Nú bót er
nokkur að auðvitað koma tekjurn
ar með töiu á skattskrámar, svo
samféiagið allt nýtur af.
Að frátöldum sjávarfuglum, er
fuglalífið á landinu okkar fáskrúð
uet. sérstaklega vetrarmánuðina.
Við mennirnir eigum að samstilla
okkur um „að gefa fuglunum grið“
Sá fagri siður hefur nú almennt
verið upp tekinn, að gefa sól-
skríkium og þröstum, þegar harðn
ar að. Vegna þessa. hænast þessir
fuglar að mannabústöðum, öllum
til gleði og yndisauka, sem unna
fegurð lífsins og vinna því. í stað
bess að ofsækja riúpuná eigum við
að gefa þeim, ef jarðbönn varir
iengi. Þá mundi þessi fagri, sak-
lausi fugl ekki lengur forðast
mannabvggðir. Ofsækjendur á rjúp
an alltof marga, þó mennirnir fylii
ekkj þann flokk, og þá þeir skæð
ustu.
En þar sem vonlítið má telja að
mannúðarþroski okkar mannanna
vaxi ört næstu árin, hvað þá kom
ist í ,(hámark“ þá legg ég tii, a.m.
annars verði sú breyting gerð á
fuglafriðunarlögunum, sem nú eru
í endurskoðun. að rjúpur megi að’
eins veiða á tímabilínu frá 15. okt
óber til 15. désember, þó svo, að
ef fyrri dagurinn er sunnudagur,
þá skal færa byrjun veiðitímans
á næsta vitkan dag, eða til 16.
mánaðarins og beri 15. desember
upp á helgidag þá endi veiðitím-
inn þann 14.
í öðru lagi verði ákveðnar
þungar sektir fyrir að veiða rjúpur
sem og alla fugla á helgidögum
kirkjunnar. í þriðja lagi verði sett
ar strangar reglur um, að einungis
megi nota kúlubyssur við rjúpna-
veiðar og þeim einum leyft, er
þjáífað hafa skotfimi, svo nokkuð
verði tryggt að fugiinn sé dauðskot
in en ekki lamaður aðeins.
Til vara legg ég til, að veiði-
tfminn leyfist þó aidrej lengur en
til 2Ö. des. og með þeim frávik-
um, er áður greinir. Það er óhæfa
að aðfangadagar friðarhátíðarinn
ar miklu séu notaðir til að tortíma
’ífi sakleysingjanna.
Ég votaa að Dýraverndunarfélag
íslands geri þessar ofangreindu til
Iögur að sínum, og fylgi fast eftir,
er þær verði í lðg teknar.
24. október 1965.
Steingrímur Davíðsson