Alþýðublaðið - 01.12.1966, Síða 8

1966 JólablaS ALÞYÐUBLAÐSINS
Ðr. Finnbogi Guömundsson,
NOKKURAR SOGUR....
í HJÁVERKUM UPPSKRIFAÐAR
* ' ‘ -.V.W ..

‘úfi
s J»n ;<»(«,V,
'*■$#**■$•*** 5^.,-;V-a.4
mdr$tofch!téjí' 4
|||ͧ|§1§§|;
MeSal þeirra handrita, sem Landsbóka-
safn eignaðist árið 1965, voru tvö stór
bindi íslendinga saigna og þátta, er bræð-
ur tveir lá Fellsströnd vestur skrifuðu á
seinni hluta 19. aldar. Á titilsíðu eldra
bindisins iað því er virðist), sem var
aililla farin og frú Vigdís Björnsdóttir
liefur nú hresst við, stendur þetta (sjá
Kiynd);
Nokkrar/sögur ok þættir/af/Fornald-
ar-mönnum/Islending-/a,/í hjáverkum
uppskrifadar frá vordögum-1871 til vor-
daga 1873/af/Guðlaugi Magnússyni/
vinnumanni á Hafursstöðum/á Fells-
stl-önd.
Guðmundur Magnússon, bróðir Guð-
laugs, er ritað hefur umrætt bindi upp
þaðan, sem Guðlaugur hætti í 58. kap.
Egils sögu (neðst á 584 bls.), hefur seinna
bætt nafni sínu á titilsíðuna og breytt
Itenni til samræmis við það, svo að nið-
unlag hennar varð: (af Guðlauigi Magn-
ússyni) og/Guðmundi Magnussyni/ vinnu
mtinnum á Hafursstöðum/ á Fellsströnd
og Breiðabólstað/á Fellsströnd.
í bindinu eru alls 762 blaðsíður í stóru
broti <32,7x20,8 cm), og hefur Guðmund-
ur lokið því 20. marz 1875.
Þessar sögur og þættir eru í bindinu:
Njáls saga og sona hans, Svarfdæla,
Valla-Ljóts saga, Víga-Glúms saga, Þor-
valds þáttur tasalda. Reykdæla saga, Þor-
steins þáttur stangarhöggs, Brandkrossa
þáttur, Droplaugar sona saga, Egils saga
Skalla-Grímssonar, Gunnlaugs saga orms-
tungu og Skáld-Hrafns, Þáttur af Stúfi
skáldi, Þorsteins þáttur Síðu-Hallssonar,
Þorsteins þáttur tjaldstæðings, Egils jþatt-
ur Síðu-Hallssonar.
Guðlaugur er betri skrifari þeirra
bræðra. Hann hefur mikið skraut við upp-
haf sagna og þátta, og stundum kapitula,
og hann hefur teiknað margar myndir í lit
um og lífgað með þeim upp á sögurnar.
Hann gerir sér, sem vonlögt er, ekki
grein fyrir húsakosti og klæðaburði forn-
manna, setur því burstir á bæ Njáls og
klæðir þá Gizur hvíta og Hjalta Skeggja-
son i heldri manna búning samtíðar
sinnar.
Seinna bindið er í svipuðu broti
(33,3x20,5 cm), 638 blaðsíður, og hefur
Guðmundur Magnússon skrifað það allt
að undantekinni Flómanna sögu og Vatns-
dæla sögu, 585—648 bls., en þær eru með

hendi Guðlaugs. Hefur Guðmundur senni-
lega látið binda þær með þessu bindi til
að jafna milli bindanna.
Guðmundur kallar þetta bindi að vísu
No. 1, en í því þarf þó ekki að felast,
að það sé eldra, heldur var eins eðlilegt,
að hann kallaði svo það bindi, sem hann
átti bróðurpartinn í, þegar hann síðar
varð einn eigandi beggja bindanna. Þess
er og að geta, að bindi hans hefst á Land-
námu, og kann það jafnframt að valda
nokkru um tölusetningu hans.
í bindi þessu eru auk þeirra sagna, er
þegar hefur verið getið, þessar sögur og
þættir: Ölkofra þáttur, Bandamanna saga,
Bárðar saga Snæfellsáss, Gests saga Bárð
arsonar, Gunnars þáttur Þiðrandabana,
Finnboga saga ramma, Grautar-Halla þátt
ur, Harðar saga og Hólmverja, Þorgríms
saga prúða, Kjalnesinga saga, Jökuls
þáttur Búasonar, Ljósvetningasaga, Víga-
Styrs saga, Þórarins þáttur Nefjólfsson-
ar, Steins þáttur Skaptasonar, Þórodds
þáttur Snorrasonar, Gellis þáttur Þorkels-
sonar.
Hér verður ekki kannað, hverjar heim-
ildir þeir bræður hafa haft, að hve miklu
leyti þeir hafa ritað eftir prentuðum sög-
um eða stuðzt við handrit ein. í lok sög-
unnar af Þorgrími prúða og Víglundi, syni
hans, seigir Guðmundur svo í -sínu bindi
(402 bls.): Skrjfuð af G. Magnússyni á
Breiðabólstað eptir brotnum blöðum, og
sum orð varð ég að smíða.
Ljóst er, að Guðmundur hefur haft
nokkra minnimáttarkennd gagnvart Guð-
laugi, bróður sínum, fundið sem var, að
hann var honum miun síðri skrifari. En
Guðmundur segir í lok fyrri bókarinnar,1
að hún sé ,,enduð 20. marz 1875. . . og-
illa skrifuð“.
En hverjir voru þeir þessir bræður og
eljufræknu skrifarar? Þeir voru synir
Magnúsar Magnússonar (f. 22.2 1820) og
Guðrúnar Jónsdóttur (f. 28.5 1820) í Am-’
arbæli á Fellsströnd, en þau dóu bæði
sama úrið,. 1858, frá tíu bömum. Jón
Thoroddsen orti eftirmæli eftir þau, og'
eru þau prentuð í kvæðum hans 1871,
152. —54. .bls. í eftirmælunum er m.a
þetta erindi:
Ástsæl þau voru
og orð sér gátu
gott hjá guma mengi;
hnigu þau að hauðri
um hádag ævi,
og það góðir grétu.
Guðlaugur Magnússon var fæddur 21.
nóvember 1848 í Arnarbæli. Eftir lát for-
eldra -sinna fór hann að Hafursstöðum
á Fellsströnd til Kristínar Jónsdóttur,
móðursystur sinnar, og Eiríks Jónssonar,
manns hennar, og var hjá þeim, unz hann
fluttist vestur um haf síðla sumars 1874
ásamt Jóhannesi, bróður sínum. Þeir voru
um veturinn skammt frá bænum Kinmo-
unt í Ontario, en héldu Ihaustið 1875 i
fjölmennum hópi íslendinga vestur til
Manitoba og settust að í Árnessbyggð í
Nýja-íslandi. Þeir bræður bjuggu samtýn
is og kölluðu báðar jarðirnar einu nafni
Dögurðarnes, eftir Daigverðarnesi á
Skarðsströnd.
Þegar Guðlaugur nokkru eftir aldamót
gerðist póstafgreiðslumaður, nefndi Ihann
póst-húsið Nes, þóttist vita, að Dögurðar-
nes yrði nokkuð ótamt í munni enskra.
Guðlaugur sat um hríð í stjórn Gimli-
sveitar og lét jafnan málefni liennar til
sín taka, hélt t.a.m. stundum uppi vörn-
um fyrir Nýja ísland í Lögbergi, þegar
hallað var á það í Heimskrmglu.
Guðlaugur varð fyrstur til að fjalla
rækilega um nauðsyn þess, að rituð yrði
saga íslendiniga í Vesturheimi, samdi um
það efni grein í 7. tbl. Lögbergs 1889.
í greininni segir Guðlaugur m.a.:
„Ef farið verður að rita sögu íslend-
inga hér, þá þarf sú saga að geta ailra
þejrra íslenzkra manna, -sem stigið hafa
fæti á ameríska grund, síðan vestur-
flutningar hófust frti íslandi, þótt ekki
væri nema aðeins að nefna suma þeirra
■á nafn í sögunni. Sem nærri má geta,
yrði of umfangsmikið og -stórt, ef allra
væri getið að miklu. Það helzta og iík-
asta í hvers eins sögukafla verður þetta,
sem ég nú skal benda á.
Skírnarnafn og föðurnafn Lvenmanns