Austanfari - 28.10.1922, Page 1

AUSTANFARI
RITSTJÓRI OE EIGANDI: GUÐI1. G. HAGALlN
19. tbl.
Seyöisfiröi, 28. október 1922
1. árg.
Verzlunarólagið
eftir Björn Kristjánsson fyrrum bankastjóra.
(Birt með leyfi höfundarins.)
Frh. ,
Kaupendur „Austanfara“!
Munið að blaðið kostar að eins 5,00 kr. ef það
er borgað í þessum mánuði. — Sparið peninga!
Kaupmenn!
Munið að auglýsa í ,Austanfara‘.
Sá, sem ekki auglýsir, gleymist fljótt í meðvitund
fólksins. Það hefur og ekki tíma til að ganga búð
úr búð og spyrja hvort þetta fáist þarna eða þarna.
Það vill geta gengið beint að verki. Tímarnir breytast.
Samkepnin heimtar að fylgst sé með tímanum.
Eftir lögum „Hovedstadens
Brugsforening,“ sem áöur er
minst, hefðuábyrgðarskuldir þessar
mátt vera hæst 200 þús. kr. Lengra
nær þar ekki sjálfskuldarábyrgð-
in. Og alt þetta, að kalla má
hvílir á landbúnaðinum. En svo
hvíla einnig á landbúnaðinum
skuldir bænda við kaupmenn og
má gera ráð fyrir, að þpir hafi
þó hálfa landbúnaðarverzlunina.
Eignir sambandsins liggja vitan-
lega í skuldum hjá kaupfélögunum
(og einhverju af óseldum vörum,)
sem nota nú vörubúð Sambands-
ins fyrir banka, alveg eins og
einstaklingarnir gerðu í gamla
daga, er þeir verzluðu við sel-
stöðuverzlunina. Og aðalsökina
á Sambandið sjálft, sem átti að
styðja kaupfélögin í því, að halda
sinni upphaflegu stefnu. En það
var nú öðru nær en að sú ráð-
andi stjórn í Sambandinu hefði
þá stefnu, eins og sést bezt á
dæminu hér á undan.
Hitt mun hafa verið meira, að
ná sem mestri verzlun undan
kaupmönnum, og tryggja sér með
því aukin áhrif og yfirráð í land-
inu. Og alstaðar gægðist hin
dulklædda „sósíalista" stefna (jafn-
aðarmenskíistefna?) fram í athöfn-
um Sambandsins. Það lýsir sér
meðal annars í því, hversu mikið
kapp er á það lagt, að minsta
kosti í umræðunum, stundum í
reyndinni, að komast fram hjá
hinum svonefndu milliliðum, en
þetta orð er nú eins og kunnugt
er mjög notað sem slagorð. En
með því móti er verið að ganga
fram hjá þeim, sem þekkinguna og
reynsluna hafa.
Þetta mun hafa verið aðalor-
sökin til þess, að ullin í fyrra-
sumar var send til Danzig, til.
þess að komast hjá milliliðunum
dönsku. En þessir dönsku milli-
liðir, sem þektu og áttu góð
sambönd, byrjuðu þó með því
að kaupa ull af Sambandinu fyrir
hæsta verðið, er Sambandið fékk
á árinu, eða fyrir kr. 2,50 kg. Senni-
lega hefði Sambandið þá getað
selt alla ullina fyrir svipað
verð til þessa „mílliliðs" eða fyrir
ívið lægra verð, ef „sósialista“-
stefnan, að komast fram hjá milli-
liðunum, hefði eigi vegið meira.
Ull og aðrar vörur voru þá lækk-
andi og því reið á að vera fljótur
til að selja. Hver hygginn kaup-
maður mundi, eiris og á stóð,
hafa þegar selt fyrir hæsta boð.
Þeir einir geta beðið eftir óviss-
um síðasta eyri, sem eru mil-
jónamenn og þola tap af slíkum
tilraunum og áhættu.
Þá byggir Sambandið viðskifti
sín á annari sosíalista-stefnu, þeg-
ar það ætlar sér að láta öll kaup-
félögin í Sambandinu njóta sama
verðs fyrir innlendar afurðir.
Þetta hljómar nógu vel i eyrum
sósialista og sýtingssamra manna,
en í framkvæmdinni er þessi stefna
beint hættuleg, og gerir viðskiftin
svo stirð, að þau má tefja ófram-
kvæmanleg. Aðferð þessi hlýtur
að verða orsök til þess, að skuldir
safnist, einkum ef vörur eru í
fallandi verði. Regla Sambands-
ins mun hafa verið sú, aðgefa kaup-
félögunum ekki sölureiknipg fyrir
seldar útfluttar vörur, fyr en hver
vörugrein allra félaganna var seld
á hverju ári. Af þessu hefur leitt
að kaupfélögin hafa alls ekki get-
að vitað hag sinn við Samband-
ið né aðra, fyr en ef til vill ári
síðar en ársviðskiftin hófust, eða
enn síðar, og þá fyrst gátu kaup-
félögin farið að gefa viðskifta-
mönnum sínum heima fyrir full-
naðar ársreikning þeirra fyrir um-
liðiö ár. Kaupfélögin og viðskifta-
mennirnir vissu þá ekki fyr en
reikningurinn kom, að þeir voru
komnir í skuld, sem þeir gátu
ekki borgað.
Staðhættir hér á landi eru líka
svo mismunandi, að ólík-
legt er, að þorri kaupfélaganna
geti unað við, að bíða eftir sölu-
reikningnum yfir vörur, er þau
flytja út t. d. í októbermánuði,
langt fram á næsta ár, af því eitt
kaupfélag hefur ekki, t. d. vegna
hafnleysis, getað sent þá sömu
vöiu út, fyr en löngu eftir nýjár.
Og mikið umburðarlyndi þurfa
kaupfélögin á góðu höfnunum að
sýna, að eiga svo í ofanálag að
bera hlutfallslega tapið, sem félagið
á slæmu höfninni bíður vegna
haínleysisins, o. s. frv.
Samkvæmt gildandi lögum er
kaupmönnum uppálagt, sem hafa
reikningsviðskifti, að gefa hverj-
um manni jafnharðan reikning
yfir það, sem hann tekur út, og
það sem hann leggur inn, með
viðsettu verði. Þetta er gert til
þess að gera viðskifti kaupmanna
sem hreinust við almenning,
og til þess að viðskiftamað-
urinn geti jafnan vitað um, hvern-
ig hagur hans stendur við verzl-
unina. Þéssi mikla vernd almenn-
ings í viðskiftunum, hverfur alveg
er kaupfélaga- og Sambands-við-
skiftin taka við. Og minni vernd
má það ekki vera, er almenningur
nýtur, þegar menn ekki fá afurðir
sínar greiddar í peningum, sem
er sú eina heilbrigða verzlunar-
aðferð, og sem landsmenn verða
að stefna að. En því takmarki
verður'aldrei ná ðmeð kaupfélags-
skapnum eins og hann nú er rek-
inn, því aldrei hefur viðskifta- og
láns-verzlunin verið betur trygð,
en í höndum kaupfélaganna,
eins og þau reka nú við-
viðskifti sín. Sjálfsögð regla Sam-
bandsins hefði þurft að vera að
starfa fyrir kaupfélögin sem um-
boðsverzlun gegn ákveðnum pro-
sentum af viðskiftunum, eins og
hér hagar til, og selja jafnharðan
helzt innanlands, fyrir hvert kaup-
félag, og að gefa þeim sölureikn-
ing, hverju fyrir sig, undireins og
vörurnar voru seldar. Og það
hlaut að veranindir markaðsverö-
inu komið, hvaða verðs hvert
félag naut í þann og þann svip-
inn, eins og gerist í allri verzlun.
Og vitanlega mátti eins skifta arð-
inum fyrir því í árslok, samkvæmt
lögum Sambandsins.
Þá er að minnast á innkaupin
í þessu Sambandsbákni. Þau
hljóta að verða að sama skapi
stirðari og óheppilegri, sem það
verður að kaupa fyrir fleiri félög
og hefur meiru að sinna. Hver
staður á landinu hefur sínar sér-
stöku þarfir og venjur. Einn stað-
urinn þarfnast þess, sem hinn vill
ekki nota. Nú eru svo margvís-
legar vörur aðfluttar, að ómögu-
legt er fyrir eitt og sama firma
að kaupa hentugar vörur og vel
innkeyptar, handa öllum stöðun-
um, því það brestur alla þekkingu
til þess. Pantanir koma oft ó-
greinilegar, hlutirnir ekki nefndir
með sínum réttu nöfnum o. s. frv.
Þessvegna getur enginn keypt
inn allskonar vörur handa slík-
um stöðum, nema hann hafi
beint starfað í verzlun á hverjum
stað. Þessvegna er kaupfélagi
betra að kaupa slíkar vörur hjá
stórkaupmanni i Reykjavik, enda
mundu þær verða ódýrari, og
geta valið vöruna sjálft með eigin
augum. Og eg hefi heyrt kaup-
félagsstjóra kvarta sáran undan
því, að þeir fengju stundum alt
aðrar vörur en þeir hefðu beðið
um, og óseljanlegar. Vera má að
gömul félög geti látið Sambandið
kaupa vörur, sem hafa ákveðið
vörunúmer, samkvæmt fyrri ára
pöntunum, En bæði er það,
að vörunúmer breytast, jafnvel
á sömu vörunni, og sumar vörur
hverfa alveg. Verzlunin yrði líka
æði einhæf með því móti, ef hún
yrði að binda sig við sömu vör-
una ár eftir ár, og svo færi hún
á mis við alla nýbreytni til bóta,
sem heimsmarkaðurinn hefur ár-
lega upp á að bjóða. Það mundi
þá fara líkt um innkaupin fyrir
félögin, eins og sagt er að sé
keypt inn handa Grænlendingum,
að sama varan sé stundum keypt
handa þeim í mannsaldra, án
þess breytt sé um vörutegund.