Skjöldur - 16.06.1924, Blaðsíða 1

I. árg.
ðits;
Vestmannaeyium, mánudaginn 16. júní 1924.
38. tbl.
Sveinn Björnsson
seridiherra
var a heimleift til Reykjavikur
með Gullt’ossi. Hann hetir nú
gegnt sendiherrasföðunn í 4 ár,
var skipaður, ef jeg man rjett
1920.
það var alment át tið, er hr.
Sveinn Björnsson hlaut þessa
stöðu, að þar hefði tekist vel til
með valið, enda hefir sú reyndin
orÖi-*', hann hefir verið þjóð
sinni mjög þarfur í þessari stöðu
og verður gagn það, sem hann
hefir unnið íslandi ekki metið
til tjár. \
Að þetta embætti hefir nú ver-
i.Ö lagt niður í bili, var ein af
sparnaðarráðstöfunum síðasta At-
þingis, ein af þeim sparnaðarráð-
stöfunum, sem jeg verð að telja
vafasamar. Reyndar veröurskrif-
stofan áfram í Kaupmannahöfn,
og á hún að annast þau stör",
sem nauðsynlega þurfa afgreiðslu
vegna verslunarsambands þjóð-
anna og þ. h.
En not þau, sem islenska þjöð-
in hefir haft af starfsemi hr.
Sveins Björnssonar í þessari
stöðu, hafa fært oss heim sann-
inn um að þessu embætti sje
ekki ofaukið, heldur þvert á móti,
að það er nauðsynlegt. það er
nauðsynlegt fyrir íslenska ríkið
að hafa erindreka í því ríki, sem
það hefir mest verslunar-, fjár-
mála- og stjórnmálaskifti við, og
þar að auki hefir það sýnt sig
hversu gagnlegt það er ríkis-
stjórninni að hafa þarna mann,
sem hún getur látíð mæta fyrir
sína hönd gagnvart öðrum þjóð-
um, þegar vandræðamál bera að
höndum, svo sem Spánarmálið
og nú síðast en ekki síst kjöt-
tollsmálið, sem var komið í hið
mesta óefni, en honum tökst að
ráða svo hehlavænlega til lykta,
eins og alþjóð er nú kunnugt
orðið.
það má sjá á nýjustu dönsk-
um blöðum að hr Sveinn Biörns-
son hefir meðal Dana ekki síður
en landa sinna verið einkar vel
látinn og þeir o; Danir, fengið
miklar mætur á honum fyrir
starfsemi hans í þarfir þjóðanna
beggja, og telja hann hafa unnið
drengilega að því að treysta vin-
áttu Ug" samúð þjóðanna gagn-
kvæmt.
Sendíherrann kveðst í viðtali
við dönsk blöð upphaflega ekki
hafa ætlað sjer að dvelja nema 2
ár niðri þar, en vegna velviídar
þeirrar og sívaxandi samúðar og
trausts hafi hann ekki getað
slitið sig þaðan fyrri en nú, en
sjer sje nauðsynlegt, til þess að
fylgjast með stjórnmáium þjóðar
sinnar, að hverfa heim,
Sendiherranum voru haldnar
skilnaðarveisiur áður en hann
fór frá Kaupmannahöfn og var á
allan hátc leystur þaðan út á
höíðingja visu.
„Fátt er svo með öllu ílt, að
ekki boði nokkuð gott“. þótt
leitt sje að missa hr. Svein Björns-
son úr þessari stöðu, þá er þó
gleðilegt til þess að vita að hann
muni nú aftur taka þátt í stjórn-
málalifi voru, en það er í því
öngþveiti nú að oss er síst van-
þörf á duglegum og hæfum
mönnum í þann hóp.
V. Hersir.
Eyja-báik ur
eftir
Jes A. Gíslason.
VIII.
Kirkjan.
Frh.
í handriti Nikulásar sem er rit-
að 1633, stendur svo: „1573
var bygð Landakirkja í Vest-
mannaeyjum, þar scm hún nú
stendur". í fljótu bragði lítur
svo út af þessu að dæma að
kirkjan sem Tyrkir brendu 1627
og sem talið er víst að hafi stað-
ið á Löndum, hafi staðið þar sem
hún var bygð upp 1631 n. 1. I
gamla kirkjugarðinum. Eða öllu
heldur að kirkjan sem bygð var
upp 1631 hafi verið bygð upp á
sama stað, sem hún var bygð
1573 og brend 1627, en auðsjeð
er að skekkjan stafar af því, að
Nikulás hefir haft fyrir sjer eldra
handrit, sem ekki lietír náð fram
að 1627 og skrifað það upp. því
sem gerst hefir þar á eftir hefir
hann tekið eftir öðrum heimild-
um, en annað hvort ekki athug-
að að bæta því /ið að kirkjan
hafi verið flutt, eða ekki vitað af
því, að hún var flutt frá Lönd-
um. það skal engum getum að
því leitt hvers vegna kirkjan var
ekki bygð upp á Löndum, þar
sem hún var brend, heldur flutt
þetía ofar á Eyjuna, en vel get-
ur það hafa siafað af því, aðhinn
vígði staður hafi þótt saurgaður
af Tyrkjum eða að einhverju
staðið í sambandi við „vaktina"
sem svo var kölluð á Heigafel i
eftir Tyrkjaránið. Um það far-
ast síra Gissuri Pjeturssyni svo
orð í sóknar ýsingu sinni sbr.
§ 1 : „Uppi á þvi (o: Helgafellí)
er haidin vakt hverja nótt frá
Krossmessu á vorin (o: 3. maí)
og til Krossmessu á haustin (o:
14. sept). Umboðsmaður lætur
kalla frá Skansinum á hverju
kvöidi tvo menn, sinn frá hverju
býli eftir boðburði. Verða það
með húsmönnum 3 umferðir á
sumri, með svolátandi orðum, að
ef vökumenn sjá nokkur ófíiðar-
líkindi, stykkjum skotið af skip-
um, eða báta frá þeim að, landi
róa, þá skal sá eini strax hlaupa
að Landakirkju, sem er rjett í
veginum og hringja xiukkunum,
og síðan á Skansinn, en hinn
annar geri vart við á þeim næstu
bæjum og svo hver af sjer. Eina
vörðu plaga þeif að hiaða hverja
nótt, nær þurt er, til eins vitn-
isburðar að þeir hafi verið þar
trúir vakandi, en ei sofandi". —
þetta er einnig í samræmi við
vökudóm Odds lögsagnara Magn-
ússonar í Vestmannaeyjum —
Dómur þessi var glataður um
1700, en efni hans, sem ritað er
1704 eftir Vestmannaeyjingum er
þetta:
„Að hver búandi skal vera
skyidugur að láta vaka uppi á
Helgafelli einn fulitíða mann, tvo
frá hverjum jarðarvelli, ei konur
nje ungmenni nje óráðvanda
drengi. þeir sem vaka skulu
vera komnir upp á feilið fyrir
sólarlag, og þar vera til morg-
uns, og kunni nokkurt skip að
koma, eður þeir sjái útlenska báta
á ferð vera, þá skulu þeir sem
vaka, annar hlaupa strax í skanz-
inn og segja þarr til, en annar
skal hringja klukkunrii við Landa-
kirkju.
Skal vakan uppbyrjast kross-
messu á vorin og haldast alt svo
iengí sem umboðsmaðurinn til-
segir eptir hentugieikum . . .
Sú kirkja, sem bygð var 1631
var bygð upp aftur á sama stað,
árið 1722. Um þá kirkjubygg-
ingu segir svo: „Anno 1722
var ölí Landakirkja af nýjum við-
um bygð í tið umboðsmannsins
E,saiæ Munk". Árið 1780, (aðr-
tr t. d. Brynj. á Mínna-Núpi i
Árb. Fornlf., 1783 4), var byrj-
að að byggja steinkirkjuna, sem
enn stendur óhögguð, og mun
hafa verið lokið vlð þá kirkju-
byggingu 1786, eftir þvi sen ráða
má af brjefabokum þiskups. En
munnmæli segja að miklu leng-
ur hafi bygging sú staðið yfir.
Á meðan á þeirri byggingu stóð
hefir gamla kirkjan staðið i kirkju-
garðinum og verið notuð. Kírkj-
an, sem stendur á • sljettri flöt
fyrir vestan kirkjugarðinn er bygð
að mestu úr höggnu hraungrjóti,
mjög vönduð bygging og er sagt
að einn útiendingur með ttng-
lingi sem bjálparmanni hafi bygt
hana, sn Eyjabúar hatí flutt að
efni og höggið að mestu K'rkj-
an er að vísu nokkuð öðru vísi
útlitum nú en þá, er hún var
bygð í fyrstu, og getur verið að
einhver hafi gaman af að heyra
mismuninn, með því að sú breyt-
ing er nú orðin flestum ókunn
og fáir á lífi hjer nú, sem sáu
kirkjuna í hinu fyrsta gerfi henn-
ar. Kirkjan er óbreytt að veggj-
um að öðru en því að niMrfPÖ
hefir verið upp í dyr, sem voru
á norðurhlið kórsins og einnig
hefir verið múrað upp í inn-
skot undir hverjum glugga, sem
upphaflega var ætlast til að smelt
væri í marmaraplötum, einnig
hefir glugginn á austurgaflinum
verið færður ofar. þaklögunin
var þannig, að sneitt var af báð-
um göflum, eins og t. d. var á
gömlu Nöjsomhed (Stafhoiti nú),
sem flestir rnuna. Turn vareng-
inn á kirkjunni, en klukknaport
skamt fyrir vestan hana og sjer
enn voíta fyrir gróf' oða laut í
vellinum þar. Forkirkja var þá
engin. Að innan leit kirkjan
þannig út, að loft var yfir þvera
kirkju og endilanga t jafnri hæð
við vegginn eða þar um sem við
nu nefnum efsta loftið ogvarþar
geymsla uppi, jafnvel geymdir
þorskhausar fyrir betri bændur.
þverloft var að eins í vestur enda
kirkjunnar, þar sem hljóðfærið
stendur nú, og var það loit kall-
að haustmannaloft. Voru hjer þá
oft úti, einkum úr Landeyjunum,
baustmenn ti! róðra, sem aðal-
lega tóku sjer stöðu þar, þvi að
sætí eða bekkir voru þar engir.
Tvær stúkur voru á því lofti norð-
anmegin, önnur fyrir betri bænd-
ur, en hin fyrir sk'pstjóra af
hjerlendum hákariaskipum.
í bændastúkunní átti t. d. sæti
Bjarni Stefánsson bóndi á Búa-
úrvalið mest og
smekklegast í
Yerslun Gr. J. Johnsen.