Dagur - 12.11.1997, Side 4

20-MIÐVIKUDAGUR 12. NÓVEMBER 1997
rD^r
UMBÚÐ ALAUST
Sælir draumar um
Þúsundum manna fylgja alltaf einhver vandamál, og það hvort sem þe/r menn eru allir á einum stað eða dreift á marga,
segir Einar Kárason.
Það þekkja allir sem hafa ferðast
út fyrir sitt heimahérað að sumir
bæir virðast á einhvern hátt vera
sneyddir öllu Iífi; þótt fólk búi
og starfi inni í húsunum þá er
eins og einhver dauð hönd svífi
yfir vötnunum og að íbúunum
sé um megn að fara út undir
bert loft nema þá í allra brýn-
ustu erindagjörðum. Þetta verð-
ur sérstaklega raunalegt þegar
húsin virðast falleg og glæsileg
og í fljótu bragði ekkert útá
borgarskipulagið að setja, - ann-
að en að ekkert líf bærist á milli
húsanna. Þetta þekkja arkitektar
og skipulagsfræðingar, og vita
jafnframt að það virðist engin
formúla til sem gildir um þessi
mál: til eru miðbæjarkjarnar og
jafnvel heilu borgirnar sem eru
hannaðar með það í huga að þar
eigi fólk að geta ráfað um götur
og torg og notið útilífs og sam-
neytis við annað fólk, en samt er
þar aldrei hræðu að sjá. Arum
og áratugum saman sést þar
aldrei neitt kvikt nema fólk sem
hraðar sér á milli húsa eins og
það búist við að Ieyniskyttur
liggi á húsþökunum, og annars
hreyfist ekkert nema kannski
einstaka sinnum vesælt
bréfarusl sem fýkur eftir gang-
stéttunum.
Eins og áður sagði virðist ekk-
ert algilt í þessu efni. Þumal-
fingursregla gæti virst að miklir
klasar nútímaháhýsa úr stáli
gleri og steypu hafi frekar til-
hneigingu til að verða dálítið
gerilsneytt umhverfi - frægt er
dæmið um borgina Brasilíu í
samnefndu landi sem var hönn-
uð frá grunni sem hið mesta fyr-
irmyndarbyggðarlag og hefur allt
sem slíkir staðir eiga að bjóða,
nema hvað lífsmarkið vantar -
þar kvað mannlíf á götum vera
álíka fjörlegt og á tilraunastofu í
kjarnorkuveri. Steypa, gler og
háhýsi útiloka samt ekkert í
þessu efni: á síðkvöldum iðar
allt af mannlífi á Times Square
á miðri Manhattan, og væri sú
borg óiíkt hryssingslegri ef þess
nyti ekki.
Útgðngubaim eftir að
skyggja tekur?
Vilji menn upplifa hinn algera
hrylling í þessu efni ættu þeir að
reyna að eyða notalegu kvöldi í
„Nýja miðbænum" í Reykjavík,
svæðinu í kringum Kringluna.
Sjaldan held ég að verr hafi tekist
til með miðbæjaskipulag, það er
að segja hafi meining þeirra sem
hönnuðu svæðið ekki verið sú að
í Reykjavík skyldi að eilífu ríkja
útgöngubann utan opnunartíma
verslana. Hinsvegar hefur það
gerst nokkumveginn samhliða
uppbyggingu „Nýja miðbæjarins"
að sá gamli hefur kviknað til lífs-
ins, svo rækilega að þar er fólk
gjarnan þúsundum saman á helg-
arkvöldum, og enn fleiri þegar vel
viðrar. Og það er tími til kominn
að menn hætti að tala um þá
gleðilegu þróun að bærinn skuli
ekki vera dauður sem einhverja
hræðilega plágu sem helst verði
að uppræta strax með kylfum,
táragasi og óeirðalögreglu.
Að leysa þjóðfélagsvandann
Þúsundum manna fylgja alltaf
einhver vandamál, og það hvort
sem þeir menn eru allir á einum
stað eða dreift á marga. Það að
allur þessi mannfjöldi í bænum
ráfi um í samfelldu vitfirrtu
drykkjukófi er að sjálfsögðu
hrein lygi, þótt það sé orðið að
klisju sem allir endurtaka hugs-
unarlaust sem um þessi mál tala
eða skrifa. Það er hinsvegar
drukkið í Reykjavík um helgar,
og þarf ekki annað en að líta á
sölutölur úr Ríkinu til að fá
upplýsingar um það, og ber vitni
um heimsku manna að halda að
það yrði eitthvað minna drukkið
þótt mannfjöldanum í bænum
yrði tvístrað með hálffasískum
lögregluaðgerðum einsog nú er
mest í tísku að biðja um. Sumir
þeirra sem drekka verða sjálfum
sér til skammar og öðrum til
ama, slást, æla og skandalísera,
og fáránlegt að ímynda sér að
það ráðist af því hvort þeir séu
staddir niðri í miðbæ eða heima
í sínu úthverfi; persónuleg og
þjóðfélagsleg vandamál af því
tagi verða einfaldlega ekki leyst
með þvf að beita táragasi og
kylfum gegn öllum almenningi.
Það er kominn tími til að
menn fari sjá við það kostina að
fólk vilji lifa borgarlífi í Reykja-
vík, að hún skuli ekki hafa
breyst í ömurlegan og grámyglu-
legan svefnbæ eins og vel hefði
getað gerst. Hinsvegar þarf að
bæta kjör og hagi mannfjöldans,
til þess og raunar einskis annars
eru yfirvöld. Það mætti láta
strætó ganga þær nætur sem
fólk er í bænum, efla gæslu og
öryggi svo að slagsmálahundar,
dópsalar og ofbeldismenn fái
þar ekki frítt spil frekar en ann-
arsstaðar, koma upp almenni-
legri hreinlætisaðstöðu og hafa
opna góða veitingastaði fyrir þá
sem kjósa að vera á stjái alla
nóttina.
Mennmgarvaktin
Hangikj ötssambönd
STEFAN
JON
HAFSTEIN
SKRIFAR
Það er eitthvað við klíkuskap
sem gerir hann sérlega heill-
andi. Sú tilfinning að maður sé
„sérstakur". IVIaður gleymir
aldrei því óafmáanlega sælu-
brosi sem félaginn kom með á
smettinu þegar hann Iandaði
fyrsta smyglaða bjórkassanum í
den. Eða því léttstíga göngulagi
sem einkenndi þann sem hafði
náð sér í danska skinku og
stungið inn á sig. Við erum svo
heppin hér í fámennissamfélag-
inu að „allir eru sérstakir" að
þessu Ieyti eins og segir í sjón-
varpsauglýsingunni; Island er
stéttlaust samfélag að þessu
leyti: allir eru í klíku.
Um tíma leit út fyrir að mark-
aðsvæðing og viðskiptafrelsi
myndu eyða þörfinni fyrir klíku-
skap. Nú fær hvaða skunkur
'sem er bjór. Hann er orðinn
ódrekkandi. Hins vegar fylgir því
sérstök tilfinning að kaupa ódýrt
Iéttvín í ríkinu sem fáir vita að
hefur gæðavottun fagurkera.
„Vöruþekking" er orðin dýrmæt
skiptivara í íslenska markaðsfé-
laginu, frekar en varan sjálf.
Fyrir þessu er mikilvæg út-
skýring. Við erum á leið inn í
sama staðal-markaðsþjóðfélagið
og gerir nánast allt óætt í Amer-
íku. Nema það sem er „sér“
merkt. Kleinur og brauð tapa
náttúru og krafti; drykkir, ostar,
súkkulaði - allt er þetta á leið
inn á miðju
markaðarins þar
sem heiðarlegir
sælkerar og
smeklunenn vilja
alls ekki láta
mata sig. Á móti
kemur svo útspil
þeirra sem halda
sig utan við
meginstrauminn
með framleiðslu
sína. Þeir fram-
leiða lítið, selja stundum og
stundum ekki dýrar, auglýsa
ekkert og hafa lítla yfirbyggingu,
láta klíku ráða kasti og græða
nóg. Fyrir sig og sína. Nú er
það merki um yfirburðastöðu í
samfélaginu að vita um „gæða-
vöru“ utan hins almenna mark-
aðar. Þetta er
dæmi um það
að upplýsingar
verða verðmæt-
ari en varan
sjálf!
Dæmi um ör-
læti þessa blaðs
var þegar við
slógum upp því
mikilvæga
leyndarmáli að
bestu flatkökur
í heimí fengjust í Vík. Og dæmi
um að þekkingu vorri eru tak-
mörk sett er að við vitum ekki
hvar besta hangikjöt í heimi
fæst. En eitt er víst. Það er utan
alfaraleiðar. Nú þegar jólin nálg-
ast fer maður að hafa áhyggjur
af hangikjötssambandinu. Reyk-
hús um allt Iand senda ilm um
byggðir manna og álfa, en hver
er með besta hangikjötið? Hið
almenna markaðshangikjöt er á
leið til helvítis. Bragðlaust,
daufreykt, illa magurt. Ohangið
hangikjöt! Nú er það tákn um
menningarlega yfirburði og sam-
félagslega stöðu að koma sér í
góða hangikjötsklíku. Rétt eins
og áður fengu aðeins yfirburða-
menn gjaldeyri, bjór og skinku.
Eg segi: látið það berast bræður,
segið það engum systur — nema
mér!
Nú þegarjólin nálgast
fermaðuraðhafa
áhyggjur afhangi-
kjötssambandinu.