Dagur - 18.02.1999, Blaðsíða 4

20-FIMMTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1999
LÍFIÐ í LANDINU
Kvótamálið tók nýja stefnu
um daginn þegar kvótalausir
Hrafnistumenn vestur á
Fjörðum réru til fiskjar og
brutu þarmeð Iög um fisk-
veiðar. Enda hlaut að koma
að því að skapmiklir menn
tækju kvóta Ijóta í sínar
hendur og reyndu að
hnekkja lögunum fyrir
dómi. Áhrif kvótans á þjóð-
lífið vaxa á hverjum degi og
hafa raskað bæði stöðu og
högum þjóðarinnar svo um
munar. Bera verður áhrif kvótans saman við
eignaumrót í náttúruhamförum og mann-
fellum til að finna hliðstæða röskun í hag-
sögu landsins. Frá því ljótur kvóti hvelfdist
yfir þjóðina hafa bögglarnir sem fylgja
skammrifunum komið hver á fætur öðrum
fram í dagsljósið. Stiklað á stóru:
Kvótiim vemdar útgerð frekar en fisk
í öndverðu samþykkti Alþingi lögin um
stjórnun fiskveiða til að vernda fiskinn fyrir
ofveiðimönnum í landhelgi en ekki öfugt.
Snemma rann hins vegar upp fyrir fólki að
kvótinn verndar útgerðina betur fyrir þóð-
inni en fiskimiðin fyrir ofveiði.
Kvótakerfið hefur lokað landhelginni fyrir
öðrum en kvótaeigendum og í dag eru fiski-
miðin orðin verndaður vinnustaður eins og
Reykjalundur. Fyrir bragðið fá ungir Hrafn-
istumenn ekki að gera út á fisk eins og for-
feður þeirra gerðu í þrjátíu ættliði nema
kaupa fisk þjóðar sinnar af sægreifum sem
fá hann gefins.
Útgerðin nær ekki að endurnýja sig með
eðlilegum hætti og heill atvinnuvegur staðn-
ar smám saman - reyrður fjölskylduböndum.
Á sama tíma og reynt er að selja ríkiseignir
til að einkavæða atvinnuvegina í landi eru
fiskveiðar áfram verndaðar eins og gömlu
samyrkjubúin í Sowjetríkjunum.
Kvótiiui er ættargripur
Kvóti Ijóti er færður eignamegin í bókhaldi
sægreifa eins og hver önnur skuldlaus eign
og án þess að jafnhá upphæð komi til skuld-
ar á móti. Við sölu skipa ræður ástand þeirra
og aldur ekki kaupverðinu lengur heldur
meðfylgjandi kvóti. Hvað verður svo um
kaupendurna þegar þjóðin heimtir aftur
fiskimiðin sínr
Bókfært verð veiðiskipa skiptir heldur ekki
máli við veðsetningu þeirra heldur aðeins
verðmæti kvótans. Bankar og sjóðir sem lána
útgerðinni peninga taka því ekki lengur veð í
skipum sægreifanna heldur í fiskistofnum
þjóðarinnar. Hvað verður svo um þessar
stofnanir þegar þjóðin heimtir aftur fiski-
miðin sín?
Kvótinn er bókfærð eign sægreifa og kem-
ur því til skipta í dánarbúi þeirra við andlát -
gengur í arf til barna og barnabarna. Sama
máli gildir um hjúskap sægreifa og kvótinn
verður sameign hjóna nema um hann sé
gerður sérstakur kaupmáli. Fiskistofnar ís-
Iensku þjóðarinnar eru því orðnir ættargripir.
Kvótinn er lífeyris- og ffárfestinga-
sjóður
Kvóta ljóta er úthlutað til veiðiskipa eftir
áratuga gömlu meðaltali á veiðum skipanna
og því kerfi fæst ekki breytt. Kvótanum er
ekki úthlutað til áhafna veiðiskipa, fisk-
vinnslu í landi, sveitarfélaga eða þá fólksins í
Iandinu frekar en þeim komi fiskurinn í
sjónum ekki við.
Ljótur kvótinn er ekki bundinn við veiði-
skip eða útgerð. Sægreifum leyfist að selja
kvótann hæstbjóðanda og setjast með hann í
helgan stein til að leigja hverjum sem hafa
vill. Sægreifar þurfa ekki einu sinni að gera
út skip til að fá áfram úthlutað kvóta og ekk-
ert samhengi er því lengur á milli kvóta og
fiskveiða.
Verndun fiskimiðanna er ekki Iengur
markmið kvótans og hann er orðinn að sínu
eigin markmiði. Kvótinn er lífeyrissjóður og
Ijárfestingasjóður fyrir nokkra menn.
„Að brjóta fólk með lögum!“
Fyrir hálfum öðrum áratug eða svo deildu
menn um Iögmæti sláturhúss norður í Iandi
og fóru svo leikar að Eyjólfur Konráð Jóns-
son heitinn alþingismaður skaut sjálfur
fyrsta hrútinn án dóms og laga. Af því tilefni
sagði þingmaðurinn og eru orð hans í fullu
gildi í dag:
„Það er hart að brjóta lögin en harðara að
brjóta fólk með lögum!“
UMBUÐA-
LAUST
„Snemma rann hins
vegar upp fyrir fólki að
kvótinn verndar útgerð-
ina betur fyrir þóðinni
en fiskimiðin fyrir of-
veiði."
Aðbijótalögo
brj óta fólk me
lögum
■menningar]
LÍFIfi
Haraldur
Ingótfsson
Eg sá hluta úr þættinum
Mósaík í síðustu viku þar sem
rætt var um söng og meðal
þess sem þar var varpað fram
var að við værum hætt að
koma saman og syngja - svona
í góðra vina hópi. Það er
áreiðanlega rétt að við syngj-
um of lítið. Kórastarf mun að
vísu standa í blóma en svona
gamaldags heimilissöngur í
góðra vina hópi er nokkuð ör-
ugglega nánast horfinn.
Sjálfur syng ég ekki - dætur
mínar hafa meira að segja
mótmælt þegar ég hef reynt
að syngja þær í svefn. En það
er rétt, við þurfum að syngja
meira. Oftar en einu sinni og
oftar en tvisvar hefur mér ver-
ið sagt að allir geti lært að
syngja. Stundum hef ég trúað
þessu og séð sjálfan mig fyrir
mér á framabrautinni. En svo
hef ég komið aftur niður á
jörðina þegar ég hef reynt að
koma frá inér einhverjum
hljóðum.
Kveöuin ríinur
Þar sem söngurinn liggur ekki
beint vel við mér tók ég upp á
því um daginn að reyna að
kveða rímur, eftir að hafa
heyrt utanað mér eitthvað af
rímnakveðskap. Sú tilraun fór
á sömu Iund og söngurinn, ég
fékk kröftug mótmæli á heim-
ilinu. Síðan þá hef ég hugleitt
hve lítið ég kann í raun af ís-
lenskum kvæðum en það að
kveða rímur er áreiðanlega
annað og meira en bara góð
þjálfun raddarinnar og hin
besta
skemmtan,
nefnilega hin
besta hugar-
leikfimi og
minnisþjálf-
un að auki.
Ekki ætla
ég að hvetja
til þess að
erlendri
menningu
verði útskúfað en ég hvet
eindregið til þess að íslenskri
menningu verði hampað. Is-
lenskt, gamalt og nýtt, já takk.
v____________________________>
Sveinbjörn Bein-
teinsson var m/k-
iH kvæðamaður
Bölvuð rigningin!
Skemmtihúsið: Ótti og eymd
þriðja ríkisins - 3 einþáttungar
eftir Bertolt Brecht: Gyðinga-
konan, Spæjarinn, Krítarkross-
inn.
Leikstjóri: Erlingur Gíslason
Þýðandi: Þorsteinn Þor-
steinsson
Leikendur: Guðlaug María
Bjarnadóttir, Hjalti Rögnvalds-
son, Grímur Helgi Gíslason,
Steinunn Ólafsdóttir, Ingibjörg
Þórisdóttir, Eiríkur Guðmunds-
son og Þórir Steingrímsson.
Einhvers staðar stendur skrifað að
Brecht-þreyta hrjái leikhúsheiminn og
var það tengt almennri kenninga-þreytu
Vesturlandabúa. En það er svo með flest
af því skemmtilegra sem hugsað er og
skrifað að í því felst kenning, skoðun,
tilgáta um heiminn. Harðsoðnar, hrein-
lífar kenningar eiga hins vegar erfitt
með að fóta sig í hálfkæringi nútímans,
ef frá er talin kenningin um kapítal-
ismann. En Brecht er heldur ekki kenn-
ingin eintóm.
Hjalti eiturgóður
Skemmtihúsið frumsýndi á
þriðjudagskvöldið þrjá einþátt-
unga eftir Brecht. Fyrsti þáttur-
inn segir frá borgaralegri lækn-
isfrú, gyðingi, sem ákveður að
yfirgefa eiginmanninn vitandi að
sitji hún lengur á heimilinu þá
eyðileggi það frama hans. Guð-
laug María Bjarnadóttir kom
Iæknisfrúnni ágætlega til skila,
talandinn var óþægilega „borg-
ara“legur og blekkingarleikur
hjónanna var dreginn skýrum og
útúrdúralausum dráttum.
Annar þátturinn, Spæjarinn, íjallar um
skelfingu foreldra við að ungur sonur
þeirra leki til Hitlersæskunnar óviður-
kvæmilegum orðum þeirra í garð nasista.
Þótt allir þættirnir séu nátengdir upp-
gangi nasisma þá er paranojan sem fylgir
gegnsýrðu samfélagi, þar sem augu og
eyru eru í hverri rifu, auðvitað klassísk.
Og viðbrögð foreldranna (Hjalti Rögn-
valdsson og Steinunn Ólafsdóttir) verða
fyrst og fremst húmorísk í meðförum
MENNINGAR
VAKTIN
Hja/ti hefur afspyrnu gott vald á framsögn og var mjög
sannfærandi í hlutverkum sínum í tveimur síðari þáttun-
um.
Brechts, þau þjappa sér ekki
saman í óttanum, heldur íjarlægj-
ast og tala saman á ská. Á endan-
um kennir pabbinn helv. bölvaðri
rigningunni um þetta allt (þ.e.
um útsjónarsamt njósnakerfi
þriðja ríkisins). Reyndar er
spurning hvort leikstjórnin hefði
ekki mátt ganga enn lengra í að
absúrdera leikinn. Fjarlægjast
Þriðja ríkið og nálgast frekar fá-
ránleika aðstæðnanna og roluleg
viðbrögð manneskjunnar.
Þriðji þátturinn, Krítarkross-
inn, reis hæst enda flóknari að
innihaldi. Þátturinn gerist í eld-
húsi fíns fólks. Þórir Steingríms-
son (kærasti eldabuskunnar og
SA-maður) var yndislega arískur í
háttum og látbragði. Þangað kemur líka
óþjóðemislega sinnaður atvinnulaus
bróðir eldhússtúlkunnar og var Hjalti, eit-
urgóður í því hlutverki, hélt athyglinni
fullkomlega með hárréttum áherslum og
framsögn. Eini gallinn var að Steinunn
Ólafsdóttir var fremur ósannfærandi blá-
bjáni í hlutverki eldabuskunnar.
„Karakter er bara túnaspursmál“
Til allrar hamingju þurfum við ekki að
hafa augu í hnakkanum, á vöngum og
haft á tungu. Við erum blessunarlega
frjáls í fijálsu samfélagi þar sem útgerðar-
menn kvótalausra koppa geta gert blóð-
lausa uppreisn og jafrível vænst þess að
réttarkerfið lúti ekki vilja stjórnvalda.
En hvað getur Brecht þá gert fyrir
okkur? Þorvarður Helgason sagði í
kynningu Brecht lifir enn vegna lifandi
sýnar hans á samskipti manna. Og það
er einmitt þessi heiðskíra sýn á fárán-
Ieika manrdegra samskipta þar sem
„karakter er bara tímaspursmál“ sem
viðheldur neistanum í Brecht.