Dagur - 31.03.1999, Síða 4

20-M IDVIKUDAGU R 31. MARS 1999
íyagtur
LÍFIÐ í LANDINU
Það sem er að gerast
í Kósóvó nú er af~
leiðing af löngu
gerðum mistökum,
sem ekki er hægt að
breiða yfir með
sprengjum.
Hætta
á ferðum
Árásir Nato á Júgóslavíu eru
uppgjöf. Valdbeiting af
þessu tagi mun hefna sín
þegar til lengri tíma er litið,
ýta undir óstöðugleika í
heiminum, koma samstarfi
ríkja í mikilvægum málum
sem snerta mannkyn í upp-
nám og skerpa andstæður
milli ólíkra menningar-
heima.
En hvað átti að gera?
Eftir því sem líður á árása-
hrinu Atlantshafsbandalags-
ins á Júgóslavíu kemur betur í Ijós hve eftir-
leikurinn verður erfiður í Kósóvó. Ekki virð-
ist hægt að leiða þessar aðgerðir til neinna
rökréttra lykta. Það sem meira er: það var
ljóst frá upphafi að um slíkt yrði ekki að
ræða. Ennfremur er ljóst að árásirnar gera
ekkert fyrir albanska fólkið í Kósóvó, þótt
þær séu gerðar því til verndar; þvert á móti:
Serbar herða ofsóknir sínar og hatursað-
gerðir undir sprenjuregninu og ekki verður
betur séð en þeir ætli að reka flestalla
heimamenn burt: hálf milljón er á vergangi
og leiðtogar myrtir; þeir eru að „fullkomna"
eign sína á héraðinu með því að reka „öðru-
vísi“ fólkið burt.
Kalt mat á aðgerðunum er að þær séu
misheppnaðar, hafi verið dæmdar til þess frá
upphafi, og muni hugsanlega leiða meira illt
af sér en þau illvirki sem þær í orði eiga að
refsa fyrir.
Ur því að árásirnar virðast ekki Ieiða til
röklegra lykta, úr því að þær virðast ekki
munu koma í veg fyrir illvirki, úr því að þær
koma alþjóðastjórnmálum í hættulegt upp-
nám, hvers vegna eru þær gerðar?
Af máli leiðtoga árásarliðanna hér heima
og erlendis má ráða það eitt að þeir hafi ekki
verið tilbúnir að horfa aðgerðalausir upp á
enn eina herleiðingu saklauss fólks á
Balkanskaga. Jafnvel þótt árásirnar leiddu
ekki til neins nema sýna það eitt. Þess vegna
er rökrétt að álykta sem svo að þær séu frið-
þæging fyrir þá sem heima sitja. Þær eru
sáluhjálparatriði vestrænna leiðtoga, íjöl-
miðla og áhorfenda blóðbaðsins.
Með eða á móti?
Það er hins vegar nánast ómögulegt að segja
á móti: ekki átti að grípa til aðgerða nú. Til-
finningarnar eru svo miklar. Eftir að hafa
horft upp á hildarleikinn á Balkanskaga síð-
ustu ár geta fáir sagt með góðri samvisku:
látum þetta blóðbað hafa sinn gang, við get-
um hvort sem er ekkert gert í því. Fáir hafa
taugar í að segja: Úr því við bárum ekki
gæfu til að stöðva upplausnina á skaganum
fyrr, úr því við misstum tökin á þessum
hefndarþyrstu hópum, úr því við getum ekki
skipt þessum heimshluta upp í sjálfbær og
eðlileg ríki, þá verður þetta bara að fara alla
leið til helvítis.
Það sem er að gerast í Kósóvó nú er af-
leiðing af löngu gerðum mistökum sem ekki
er hægt að breiða yfir með sprengjum. Fyrir
Vesturlönd er staðan einfaldlega óverjandi
og ósigur löngu ljós, hvernig svo sem menn
seQa sjálfa sig nú til að trúa því að þeir séu
að „gera eitthvað".
Þetta er mjög hættuleg hugsun í stríði og
friði. Sjálfsblekking er það alltaf.
Hver er hættan nú?
Ef reynt er að horfa fram fyrir atburði þess-
ara daga og velta fyrir sér til hvers þessar að-
gerðir geta leitt, þá eru hugsanlegar afleið-
ingar skelfilegar:
1) Fólkið sem bjó í Kósóvó þjáist jafnvel enn
meira nú en áður en árásirnar hófust, til
skamms tíma eru þær ekki að gera því
neitt gott, til lengri tíma litið er ávinning-
ur fólksins í hæsta máta vafasamur.
2) Leiðtogar okkar virðast hafa vanmetið
viðbrögð Rússa algjörlega. Rússar eru
ekki ríkir af neinu nema vandamálum,
vopnum og stolti. Við þurfum ekki á þeim
að halda nema til að eyðileggja gjöreyðing-
arvopn, minnka geigvænlega ógn við um-
hverfið, koma í veg fyrir alþjóðíega glæpa-
starfsemi og straum efnahagslegra flótta-
manna, fyrir utan það aðkallandi verkefni
að stilla til friðar austur að Úralfjöllum og
suður að Tyrklandi. Hvort sem okkur Iíkar
betur eða verr er framtíð okkar háð friði í
Rússlandi og góðu samstarfi við þau
stjórnvöld sem örlögin munu setja við rás-
hnapp kjarnorkjuherjanna.
3) Það getur ekki verið framtíðarlausn á
vettvangi alþjóðastjórnmála að Nató gerist
sjálfskipaður lögreglustjóri í heiminum. I
tvígang á örfáum mánuðum hafa Banda-
ríkjamenn hóað saman árásariiði til að
kasta sprengjum á sjálfstæð ríki:
Júgóslavíu og Irak. Of margt neikvætt er
sameiginlegt þessum aðgerðum: a) Sam-
einuðu þjóðirnar hafa verið lítilsvirtar, b)
tilgangur aðgerða verið illa ígrundaður og
árangur í besta falli umdeilanlegur, ef
nokkur fyrir árásarliðið, c) Vesturlönd
skapað úlfúð og tortryggni og oft beinan
fjandskap ríkja og hópa sem við verðum að
friðmælast við.
4) Aðgerðinar eru ekki byggðar á siðferðis-
legum né lagalegum grunni sem hefur
Ieiðsagnargildi síðar fyrir einræðisherra
eða Ijöldamorðingja; fælingarmáttur
árásanna er enginn, þvert á móti:
Sprengjukast á Irak og Júgóslavíu hefur
sýnt óþverrum heimsins að þeir geta stað-
ið af sér eld og brennistein, þeir geta
styrkt stöðu sína og þjappað fólki til fylgis
við illvirki; á sama tíma fer það ekki fram-
hjá glæpamönnum að óhæfu- og voðaverk
annars staðar í heiminum eru látin óátalin
ef það „hentar" Nato og Bandaríkjunum.
Um það geta vitnað slátrarar vfða í Afríku
og þeir sem herleiða Kúrda innan vébanda
Nato.
5) Á Balkanskaga er fyrirsjáanlegt ófriðar-
og hörmungarástand næstu ár og áratugi,
eldar haturs munu brenna og hernaðarleg
gjörgæsla verður óhjákvæmileg.
6) Heimurinn er því almennt séð verri stað-
ur en áður til að leysa vandmál mannkyns
og leiða vandasöm samskipti til farsælla
lykta, því vegið hefur verið að siðferði, al-
þjóðalögum og þeim veiku stofnunum sem
til voru og gátu hugsanlega einhvern tím-
an gagnast mannkyni á villuráfandi leit
sinni að friði og hamingju.
Þessi er árangurinn af árásum sem gerðar
eru til að leiðtogum okkar líði betur. Þeir
hafa þá „gert eitthvað". Gagn?
UMBUÐA-
LAUST
Stelán Jón
Hafstein
skrifar
IMENNINGAR
LÍFIÐ
Gudrún Helga
Sigurðardóttir
Cirkus Sirkör
Sænsku og
finnsku fjöl-
listamenn-
irnir í
Cirkus Sir-
kör slógu í
gegn í Loft-
kastalanum
á mánu-
dagskvöld-
ið með
brögðum
sfnum og
listum
sem sann-
arlega voru á heimsmæli-
kvarða. Þar eru á ferðinni fjöl-
hæfir og flinkir listamenn,
sem geta jafnt brugðið fyrir sig
leik sem brögðum af ýmsu
tagi, jafnvægislistum og hefð-
bundnum göldrum.
Fakíriim bestur
Hnellin skúringakona og lang-
ur húsvörður tóku á móti gest-
um og vísuðu þeim til sætis
með glæsibrag. Út úr þeim
stóð bunan af finnskunni svo
að enginn skildi en með brosi,
blöndu af sænsku og ensku af
og til og handapati komu þau
áhorfendum í gott skap. Finn-
arnir minntu undirritaða á það
hversu stórgóð finnsk leiklist
getur verið og hversu blómleg
„underground“-Ieikhús eru í
Finnlandi. Parið er dæmi um
finnska leikara eins og þeir
geta bestir orðið og þeir geta
svo sannarlega verið langbest-
ir.
Fjöllistirnar á sviðinu voru
fjölbreytilegar þegar hin eigin-
lega sýning hófst. Níu ára
stúlka hreifst mjög af stóru,
rauðu blöðrunni og fakírnum
sem stakk göflum í nefið og
gleypti sverð. Eftir sýninguna
kvartaði hún yfir þvf að hafa
ekki skilið talið en það hefði
þó ekki átt að koma að sök því
að listamennirnir notfærðu sér
tungumálin eins og best gat
orðið. Brögðin/listirnar stóðu
fyllilega fyrir sínu.
Sýning Cirkus Sirkör í Loft-
kastalanum var bara kynning.
Hinn eiginlegi sirkus kemur í
júní og þá verður gaman að
Iifa því að sýningin, ef dæma
má af forsmekknum, er stór-
kostleg skemmtun, vönduð og
skemmtileg. Ég mæli með
Cirkus Sirkör.
Pepsídósir fljúga við Nóatún
Eins og kom fram á Menningar-
vaktinni fyrir skömmu vekur það
furðu mína að þetta sómafólk
sem nú stjórnar borginni skuli
ekki gera sitt til að auðvelda borg-
arbúurh sorpflokkun og um Ieið
friða græna samvisku þeirra sem
hefur dafnað með hjálp yfirvalda
á undanfömum árum.
Þar sem ég stóð við skottið á
bílnum á bflastæðinu fyrir aftan
Nóatún um daginn í hávaðaroki
og reyndi af alefli að halda dósa-
pokunum í skeljum án árangurs,
dósirnar og blöðin flugu upp úr
skottinu, dönsuðu í hviðunum og fuku
út í buskann varð ég aftur heltekin pirr-
ingi (samkynja þeim er ég fann við að
skipuleggja skápapláss heimilisins til að
birgja okkur upp af endurvinnanlegu
drasli). Oskraði eitthvað um déskotans
fíflin út í vindinn áður en við
mæðginin réðumst á pokana
með mjólkurfernunum, dósun-
um, flöskunum og dagblöðunum
og létum fyrirberast með vindin-
um að græna gáminum sem
stendur á miðju bílastæðinu.
Bilar á 2ja manna fresti
Eftir að hafa troðið blöðunum í
þar til gerðar rifur á gáminum
örkuðum við að biðröðinni við
dósavélina og tók þá frekari pirr-
ingur við. Því ekki er nóg með
að R-listinn hafi ekki komið
fram með nokkrar tillögur, hvað þá
framkvæmt eitthvað, í þá veru að auð-
velda fólki að flokka sitt sorp - heldur
hefur ekkert verið gert innan hverfanna
til að auðvelda fólki losunina. Ónei.
Þegar fólk hefur druslast með bílfarm af
MENNIN6AR
VAKTIN
Ég trúiþví að
öðlingsfólkið
sem stjórnar
borginni taki
sig rétt bráð-
um til og auð-
veldi borgar-
búum sorp-
flokkun.
endurnýtanlegu rusli í hverfisruslagleyp-
ana tekur ekki betra við. Og í vesturbæ
Reykjavíkur hefur þeim m.a.s. fækkað.
Fyrir fáum árum voru þó 3 dósavélar við
Nóatún en nú er hún ein. Og hefur
blessunin tilhneigingu til að bila - á ca.
tveggja skyldurækinna borgarbúa fresti.
Smíðið ykkur grænt orðspor
Fyrir rösku ári buðust 22 fjölskyidur á Eg-
ilsstöðum til að taka þátt í verkefni um að
flokka sorp og búa til lífrænan úrgang og
er áætlað að á einu ári hafi þau minnkað
lífrænan úrgang til urðunar um tvö tonn.
Rannsókn sem gerð var fyrir Evrópuráðið
fyrir um tveimur árum leiddi í Ijós að það
er mun ódýrara að endurvinna sorp held-
ur en að brenna það eða urða. Endur-
vinnsluhlutfall t.d. pappírs og pappa er
mjög lágt hér miðað við önnur Evrópu-
lönd, var á árinu 1996 aðeins 31% miðað
við 77% á Ítalíu og 69% í Hollandi.
Annars er mér nokk sama hvort aðrir
eru duglegri eða latari en við í þessu
efni. Eilífur samanburður við útlendinga
til að rakka niður eða bakka upp rök-
semdir er leiðinlegur. Við erum vel stæð
þjóð og ágætlega mett og R-Iistinn hefur
nóg af hugsandi fólki innanborðs (er var
þó æði lengi að átta sig á því að orðið
strætóskýli er merkingarlega skylt no.
skjól) sem hlýtur að sjá það í hendi sér
hve glimrandi grænt orðspor og um-
hverfisvæna ímynd listinn fengi ef sorp-
hirðing væri útfærð á þann veg að sorp-
flokkun yrði einfaldari og þægilegri fyrir
borgarbúa. Ioa@ff.is