Dagur - 04.12.1999, Blaðsíða 6

VI-LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1999
MINNINGARGREINAR
Anna og Halldór Kárason
Anna Kristjana Jónsdóttir Kára-
son var fædd 22. júlí 1914 í
Vancouver B.C. í Kanada. Hún
lést 19. júlí 1999. Foreldrar
hennar voru Asrún Jónsdóttir
fædd á Mýri í Bárðardal 20.
apríl 1893, dáin 8. mai 1981,
ogjón Frímann Jónsson fæddur
í Pembina Norður-Dakóta 24.
október 1882, dáinn 14. ágúst
1952. Bræður Onnu voru:
Baldur Theodor Johnson, fædd-
ur 12. október 1912, dáinn 20.
september 1933 og Karl Frank-
lín Johnson, fæddur 18. mars
1919, dáinn 1971.
Halldór Carl Kárason var
fæddur 13. janúar 1914 í
Blaine Washingtoníylki. Hann
lést 8. október 1998. Foreldar
hans voru Guðbjartur Kárason,
fæddur á Geirmundarstöðum í
Strandasýslu 22. maí 1879, dá-
inn 12. september 1962, og
Ingibjörg Dórothea Erlends-
dóttir, fædd í Reykjavík 14.
mars 1876, dáinn 19.júlí 1948.
Bræður Halldórs voru Maríus
Agúst Kárason, fæddur í Blaine
8. ágúst 1909, dáinn 21. sept-
ember 1937 og Erlendur Helgi
Kárason, fæddur í Blaine 4.
febrúar 1916. Látinn.
Anna og Halldór eignuðust
ekki börn, en kjörsonur þeirra
er Paul Halldór Kárson. Anna
og Halldór voru jarðsett í
Blaine í Washingtonfylki.
Það var eins og allir litir dofn-
uðu við andlátsfregnir þeirra
Önnu og Halldórs Kárason, en
þau létust með stuttu millibili á
heimili sínu í Bellingham í
Wasingtonfylki í Bandaríkjunum.
Þó kynni okkar hæfust ekki fýrr
en liðið var á ævina, urðu þau
náin og dýrmæt. Við Anna vorum
systradætur. Mæður okkar voru
dætur Jóns Jónssonar bónda á
Mýri í Bárðardal og konu hans,
Kristjönu Helgu Jónsdóttur frá
Leifsstöðum í Eyjafirði. Kristjana
amma okkar lést eftir að hafa alið
13 börn og misst 2. Jón afi fór þá
með börn sín 10 til Ameríku í Ieit
að nýju Iífi. Asrún, móðir Önnu,
var ein af þeim hópi, þá 12 ára
gömul, en móðir mín, Aðalbjörg,
varð ein eftir af hinni stóru fjöl-
skyldu sem hún sá aldrei eftir
það.
Ásrún giftist árið 1912 Jóni Frí-
manni Jónssyni, ættuðum frá
Munkaþverá í Eyjafirði. Þau eign-
uðust þijú börn, Baldur Thedór,
Önnu Kristjönu, og Carl Frank-
Iín. Þau Ásrún og Jón bjuggu
lengst af í Blaine, sem er lítill bær
á vesturströnd Bandaríkjanna við
landamæri Kanada. Þar stunduðu
þau búskap, verslunarstörf og
fleira. Þau tóku mikinn þátt í fé-
lagsstörfum Islendinga, sem voru
margir á þessum slóðum. Verald-
arauði söfnuðu þau ekki, en voru
vinsæl og gestrisin. Þarna ólust
börn þeirra upp, en Baldur misstu
þau þegar hann var um tvítugt.
í Blaine bjuggu líka foreldrar
Halldórs og þar ólust þeir bræður
upp og gengu í skóla. Allt mun
þetta fólk hafa þurft að hafa
nokkuð fyrir lífinu. Það var bók-
hneigt og vildi veg íslenskunnar
sem mestan og talaði hana á
heimilum sínum.
Leiðir þeirra Önnu og Halldórs
lágu því snemma saman. Þau
giftu sig árið 1936 og stofnuðu
heimili í Blaine. Halldór lærði
rakaraiðn og rak eigin stofu um
skeið. Um skólagöngu Önnu veit
ég ekki mikið, en hún hlýtur að
hafa verið stopul því hún veiktist
af berklum í baki á unglingsárum
og lá rúmföst langtímum saman
og náði sér aldrei að fullu. Ekki
1 virtist þetta þó -komá að sök, því
Anna var víðlesin og fróð og hafði
afar gott minni.
Halldór gengdi herþjónustu
árin 1943-46. EÍtir að henni lauk
hóf hann nám við Western Was-
hington State Collage í Bellinga-
ham og Iauk þaðan prófi í sálar-
fræði og heimsspeki. Síðar lauk
hann doktorsprófi frá háskóla í
Seattle, og kenndi svo við sinn
gamla skóla í Bellingham alla sína
starfsævi. Bellingham er allstór
bær ekki Iangt frá Blaine, og þar
settust þau að eftir að Halldór
Iauk námi og bjuggu þar til
dauðadags.
Frá því að ég man eftir mér
hafði ég vitað af frændfólki mínu
í Vesturheimi og séð myndir af því
flestu. Sumar myndirnar voru
slitnar eins og gamlir spilastokkar
af snertingu lítilla handa og
stórra. En að sjá þetta fólk augliti
til auglitis var svo fjarlægur
draumur að það var ekki talað um
hann upphátt fyrr en á árunum
upp úr 1960. Þá var eins og opn-
uðust dyr milli þessara heims-
hluta, íslands og Norður-Amer-
íku. Ferðir á milli fóru að verða
viðráðanlegar venjulegu fólki og
langþráð kynni gátu hafist milli
frændfólks og vina. Ásrún móðir
Önnu kom í heimsókn til íslands
ásamt systur sinni árið 1962. Ás-
rún hafði forðum farið sárnauðug
að heiman á viðkvæmum aldri og
þjáðst af heimþrá fyrstu árin í
hinum nýju heimkynnum. Þessi
ferð var henni því ákaflega kær-
komin en vakti jafnframt upp
endurnýjaða þrá eftir gamla land-
inu. Eftir þessa ferð var hugur
hennar stöðugt bundinn við ís-
land og æskustöðvarnar, og fjór-
um sinnum kom hún aftur heim
eftir þetta.
Það fór ekki hjá því, að börn
fólks, sem þannig var ástatt um,
fengju brennandi löngun til að
kynnast landinu og fólkinu sem
þar bjó. Anna frænka var svo
sannarlega með Íslandsbakterí-
una í blóðinu og hún kom í sfna
fyrstu heimsókn sumarið 1965.
Það var mér mikil gleði að geta
tekið á móti frændfólkinu að vest-
an og öll fjölskylda mín stóð sam-
an um það.
Fyrstu fundir okkar Önnu voru
einstaklega skemmtilegir og oft
var hún búin að skemmta sér og
öðrum með frásögum af þeim.
Hún hafði boðað komu sína til
Akureyrar með flugi kl. 3. Með
henni í för var vinkona hennar,
Lovísa að nafni. Hún var líka ís-
lensk í báðar ættir og alin upp í
Blaine. Við hjón mættum á flug-
völlinn á tilteknum tíma, en eitt-
hvað höfðu tfmaáætlanir skolast
til, því farþegar voru flestir farnir
og engar konur sjáanlegar sem
gátu verið gestir okkar. Við feng-
um þær upplýsingar, að vestur-ís-
lenskar konur hefðu komið, en
þar sem engin var til að taka á
móti þeim, hefðu þær ætlað að
fara með rútu í bæinn. Við snér-
um heim við svo búið. En ekki
höfðum við farið langt þegar við
sáum tvær konur á gangi og héldu
í suðurátt. Þær voru ekki klæddar
hinum hefðbundna ferðabúningi
landans og auk þess hlaðnar
pökkum og pinklum svo þetta
hlutu að vera okkar konur. Við
hröðuðum okkur til þeirra og
kynntum okkur. Þá hrópaði sú
sem ég vissi strax að var Anna:
„Hvað, ert þú Kristjana frænka
mín? Eg hélt þú værir allt öðru-
vísi!“ Þá heyrði ég í fyrsta sinn
þennan smitandi hlátur sem ein-
kenndi hana og hreif alla með sér
svo áhyggjur hurfu eins og dögg
fyrir sólu. Þó þær væru báðar
ágætar í íslensku vinkonurnar.
voru þær ekki vissar á áttunum
eða vegakerfinu hér við Eyjafjörð
og engin von að þær vissu að rút-
an sem þær ætluðu upp í og nálg-
aðist nú óðum var að fara bein-
ustu leið í Mývatnssveit.
Það var glatt á hjalla og mikið
hlegið heima hjá okkur í Rauðu-
mýri þetta síðdegi. Margir komu
til að sjá þessa nýju frænku og all-
ir hrifust af glaðværð hennar og
hispurslausri framkomu. Ekki
spillti Lovísa. Hún var ættuð af
Melrakkasléttu og ætlaði þangað.
Tíminn var fljótur að líða. Það var
svo margt sem Anna frænka varð
að sjá og heyra á stuttum tíma. Ég
var ekki til í hvað sem er þetta
sumar, því sá Ijóður var á ráði
mínu, að ég átti von á barni með
haustinu. Anna frænka var ákaf-
lega spennt fyrir þessu nýja skyld-
menni sínu, en tímasetningin
fannst henni alveg fráleit, og hló
mikið. Ekki kom þetta ástand þó í
veg fyrir að margt væri gert sér til
skemmtunar. Það voru stöðug
heimboð og heimsóknir til ætt-
ingja sem hún átti marga og hafði
langan lista yfir þá sem ekki
máttu gleymast. Ættaróðul for-
eldra sinna, Mýri og Munkaþverá
heimsótti hún og gisti og undi sér
vel. Við áttum þá þægindasnauð-
an Land- Rover-jeppa, og hvorug
okkar átti hægt með að troðast
upp í hann, hún vegna bakveiki
sinnar, en ég af eðlilegum ástæð-
um. Við vorum stundum að afsaka
þennan farkost, en Anna sagði:
„Allt er þetta samfellt æfintýri.“
Svo var „úti ævintýri" fýrr en
varði og þær vinkonurnar yfirgáfu
Iandið glaðar og ánægðar og
höfðu báðar upplifað það sem
þær langaði mest til. Ég veit, að
ferðasaga Önnu þegar heim kom
hefur verið skemmtileg, því hún
hafði einstaka frásagnargáfu. Við
Anna bundumst sterkum böndum
strax við þessi fyrstu kynni og
kvöddumst með söknuði og fyrir-
heitum um endurfundi beggja
vegna hafsins. Það varð að veru-
leika. Ég fór mína fýrstu ferð vest-
ur um haf strax næsta sumar
ásamt tveimur frænkum mínum.
Ungbarnið varð eftir heima. Þetta
var einskonar pílagrímsferð til að
hitta frændfólk og kynnast því,
bæði í Kanada og Bandaríkjun-
um.
Ég heillaðist af öllu sem fýrir
augu bar þarna vestur við Kyrra-
hafið. Allt hjálpaðist að, náttúru-
fegurðin, veðrið og móttökur
Önnu frænku og Halldórs manns
hennar, sem ég vissi þá Iítið um,
annað en það sem tengdamóðir
hans hafði sagt, að hann reyndist
sér sem besti sonur.
Að koma á heimili þeirra var
eins og að detta inn í ævintýri á
bók. Húsið þeirra stóð á undur-
fögrum stað í skógivaxinni hæð
með útsýni bæði til hafs og fjalla.
Það var umkringt stórum garði
þar sem uxu suðræn blóm og tré
sem maður hafði aðeins séð á
myndum. Innanhúss vart rúm-
gott, hlýlegt og smekklegt, en án
alls prjáls. Þau áttu allmikið af
bókum, og þar á meðal nokkuð af
gömlum íslenskum bókum.
Þau voru glæsileg hjón, Anna
og Halldór, en ákaflega ólík. Hún
var ijós yfirlitum en hann dökkur.
Hún var ör í lund, fljót að hugsa
og fljót að álykta. Hún hafði
ákvfcðnár sJéoðátílfúóg várælhrædd'
við að láta þær í Ijósi. Hann var
hógvær maður og gætinn í orðum.
Þrátt fyrir góðar gáfur, menntun
og hæfileika, hélt hann sig ávallt
frekar til hlés. Frá honum stafaði
góðvild og hlýja. Aldrei heyrði ég
hann hallmæla nokkrum manni.
Þegar við frænkur létum gamm-
inn geysa og spöruðum ekki stóru
orðin um menn og málefni, brosti
Halldór góðlátlega og sagði með
hægðinni: „Jæja, er það svona
slæmt?“ Bæði kunnu þau ís-
lensku mjög vel en höfðu ekki tal-
að hana að staðaldri til margra
ára. Þeim fór eins og mörgum
Vestur-íslendingum, að ýmislegt í
okkar nútímamáli lét þeim kunn-
uglega í eyrum fýrst í stað, en þau
voru fljót að læra. Og þau fóru að
líta í íslenskar bækur, sem þau
höfðu ekki gert Iengi. Ásrún móð-
ursysir mín dvaldi bjá þeim og nú
fór íslenskan að bergmála frá
morgni til kvölds svo þeim fannst
þau vera að upplifa æsku sína.
Bæði voru þau söngelsk og höfðu
sungið í kórum frá unglingsárum.
Halldór hafði sungið einsöng með
kórum og kvartettum, enda hafði
hann óvenjufallega söngrödd.
Þau tóku stundum lagið þegar við
vorum á ferðalögum og sungu
dúetta af ýmsum toga. Þau kunnu
mikið af lögum.
Anna vann í mörg ár á ljós-
myndastofu í Blaine. Þar stækk-
aði hún myndir og litaði, þar sem
það átti við. Líklega hefur það
verið kveikjan að þvf að hún fór
að mála í frístundum og lærði dá-
lítið til þess. Þetta veitti henni
mikla ánægju, einkum á efri
árum. Hún málaði allskonar
myndir, mest þó landslag og
blóm, en einnig sá ég eftir hana
skemmtilegar myndir, málaðar í
augnabliksstemmningu, aðeins
með litum án sérstakra forma.
Anna vann mikið að félagsmál-
um. Hún vann að uppbyggingu
elliheimilisins Stafholts í Blaine,
þar sem margir Islendingar end-
uðu ævina, enda var það fyrst og
fremst byggt af þeim og fyrir þá.
Anna var í stjórn Stafholts til
margra ára og lét sig mikið varða
hag fólksins sem þar dvaldi. Þar
andaðist Ásrún móðir hennar og
Guðbjartur faðir Halldórs, en þau
önnuðust sína nánustu af miklum
kærleika, svo lengi sem þess var
kostur.
Þeim Önnu og Halldóri auðn-
aðist að koma þrisvar sinnum
saman til íslands. Þær ferðir
breyttu lífi þeirra því þau bundust
landinu svo mjög, að það varð
þeim sem annað föðurland.
Heimsóknir þeirra voru mikið til-
hlökkunarefni og þær urðu að
einskonar þjóðhátíðum sem end-
uðu svo með ættarmótum. Ef
maður fýllist einhverntíma ætt-
jarðarást þá er það þegar slíka
gesti ber að garði. Islenskur mat-
ur er borinn á borð og allt það
besta tínt til, íslenkar sagnir rifj-
aðar upp og mikið skoðað af
myndum. Oft voru þau svo leyst
út með smágjöfum til minningar
um landið og heimsóknina. Dag-
arnir voru notaðir til hins ýtrasta
og lítið sofið. Við hjónin ferðuð-
umst víða um landið með þeim.
Það var gaman að sýna þeim Iand-
ið og gaman að sjá það með aug-
um ókunnugra. En það var nú
svo, að lengi vel voru flestar heim-
sóknir gerðar til frændfólks okkar
Önnu og það var okkar skyldulið
sem kom saman til að hitta þau.
Halldór hafði ekkert samband
haft við ættingja sína og vissi í
fyrstu lítið hvar þeirra var að leita.
Hann sagði að foreldrar sínir
hefðu sjaldan talað um Island við
börn sín og æskuminningum sfn-
úni héfdú þáú ekki á loftr. íslánd
var því harla fjarlægt Halldóri er
hann kom hingað fýrst og hann
viðurkenndi að sig hefði ekkert
langað sérstaklega til að koma.
Og hvað frændfólkið snerti, sagði
hann oft að Anna ætti svo mildð
af því, að það dygði þeim báðum.
En þetta var ekki svona. I raun og
veru þráði hann að finna rætur
sínar og hitta frændfólk sitt og
kynnast því. En það var ekki hans
háttur að tala mikið um eigin hag.
Hann vissi um erfiða æsku föður
síns og hvar hann hafði dvalið. í
annað skiptið sem þau komu fór-
um við með þeím norður í
Strandasýslu og komum á marga
þá staði sem hann kannaðist við
af takmörkuðum frásögnum föður
síns, meðal annars að Geirmund-
arstöðum. En ekki hitti hann
neitt frændfólk. Það var ekki fýrr
en þau komu í þriðja sinn að búið
var að varða leiðina milli þessa
fólks og Halldór varð allt í einu
ríkur maður af skyldfólki sem allt
tók honum sem týndum syni og
fagnaði vel. I þeirri ferð var þeim
boðið til Hólmavíkur að heim-
sækja einn af frændum Halldórs
og fjöiskyldu hans. Við fórum
með þeim í þessa ferð og nutum
öll frábærrar gestrisni og leið-
sagnar þessa ágæta fólks. Halldór
fékk nú tækifæri til að þræða
slóðir forfeðra sinna undir grein-
argóðri leiðsögn frænda síns, og
að sjá með eigin augum þá hrika-
legu og ægifögru náttúru sem fólk
þeirra hafði barist við og þeir voru
sprottnir úr. Komið var að grafreit
við ysta haf þar sem margt af
frændum þeirra og formæðrum
hvíldu, og á þann örlagaþrungna
reit þar sem amma Halldórs hafði
orðið úti um Jónsmessuna við að
reyna að bjarga búsmala sínum úr
hríðarbyl. Ekkert okkar kom
ósnortið úr þessari ferð. Þó
drukkið væri kaffi í blómskrýddri
brekku þar sem yl lagði úr jörðu,
var erfitt að losna undan áhrifum
þessa skelfingaratburðar. Halldór
hafði svo sannarlega fundið rætur
sínar og sitt fólk, og hann var
bæði glaður og hrærður í senn.
Þegar þau hjónin yfirgáfu landið í
þetta sinn var það hans fólk sem
hélt þeim kveðjuhófið og kvaddi
þau með söknuði.
Við hjónin fórum tvisvar sinn-
um um slóðir Islendinga f Vestur-
heimi og áttum þá nokkra dýrðar-
daga í Bellingham hjá þeim Önnu
og Halldóri. Þau léku við okkur á
alla lund og endurguldu nú í rík-
um mæli ferðir olíkar með þeim
um Island. Þau fóru víða með
okkur um hina unaðslegu Kyrr-
hafsströnd og einnig upp til Iands
og til fjalla. Við komum úr þess-
um ferðum rík af minningum og
fróðleik um Iand og þjóð.
Frá íýrstu kynnum höfðum við
Anna skrifast á og flest bréfin
enduðu á orðunum: ,/4itlið þið nú
ekki að fara að korna?" Ég kom
síðast til þeirra í stutta heimsókn
árið 1989. Þá var heilsa þeirra
farin að bila, en andinn var sá
sami, og þau töluðu um Islands-
ferð á næsta sumri. Sú ferð varð
aldrei farin. Síðustu árin urðu
þeim erfið, hann bundinn við
hjólastól og hún við göngugrind.
Vinir og samstarfsfólk horfið á
braut og frændfólkið víðs Ijærri.
Sonur þeirra annaðist þau eftir
megni síðustu árin. En cyjan þeir-
ra, sem vakti í eilífðar útsæ, kall-
aði stöðugt á þau, allt fram til
þess síðasta, en þau skorti afl til
þess að hlýða kallinu. Nú eru þau
farin í aðra ferð lengri. Við sem
þekktum þau þökkum þeim kynn-
in og samverustundirnar. Við
söknum þeirra og gleymum þeim
aldrei.
Kristjaná Nnnntrjénsdúliir,