Dagur - 15.01.2000, Síða 3

LAVGARDAGVR 15. JANÚAR 2 0 0 0 -III
SÖGUR OG SAGNIR
Iramhald afforsiðu
Á Veghúsastíg 9, Bergshúsi, bjó
Bergur sútari, fyrsti Iærði sútari á
Islandi. Byggingu íbúðarhússins
var lokið árið 1910. Húsið er
reisulegt timburhús sem hefur
verið gert upp í sinni upphaflegu
mynd og líldega eina húsið í
Skuggahverfi sem Danakonung-
ur hefur heimsótt fyrir utan hús
Danska sendiráðsins við Hverfis-
götu. I Bergshús kom konungur
til þess að kaupa sútuð skinn af
Bergi. Baka til á lóðinni eru hús
sem Bergur reisti yfir sútunina á
árunum 1910 til 1920. Sútunar-
húsið hefur verið gert að íbúð en
tvílyfta timburhúsið austan við
það er í mikilli niðurníðslu. Það
hús var notað undir söltun á gær-
um og einnig til geymslu á sútuð-
um gærum svo eitthvað sé nefnt.
Sælgætisgerðin Freyja var við
Lindargötu 12, í þrílyftu stein-
húsi sem byggt var yfir starfsem-
ina 1943. Lóðin sem húsið
stendur á er úr Lindargötu 10,
Ebenesarbæ. Ebeneser Helga-
son, tómthúsmaður, byggði sér
steinbæ á lóðinni árið 1889. Ein-
lyft timburhús var reist á lóðinni
árið 1913 sem enn stendur en
hefur því miður verið forskalað.
Líklega hefur steinbærinn sem
Ebeneser byggði verið rifinn þeg-
ar timburhúsið var byggt. Nokk-
ur ár eru frá því að sælgætisgerð-
in Freyja flutti og eru nú í húsinu
nokkrar íbúðir.
A baklóðum húsa í hverfinu
risu ýmiskonar byggingar sem
notaðar voru undir fjölbreyttan
iðnað, og má af þeim nefna að á
Lindargötu 26 var blikksmiðja og
vélsmiðja á Lindargötu 50.
Að Lindargötu 52, á Eyjólfs-
staðabletti, var Franski spítalinn
reistur árið 1902. Frönsku húsin
sem voru á lóð við Austurstræti
voru flutt þangað og byggð upp
að nýju. Franska spítalafélagið
rak spítalann og hingað komu
franskir Iæknar og hjúkrunar-
konur. Spítalinn var ætlaður
frönskum sjómönnum sem voru
við veiðar á íslandsmiðum. Is-
lendingar höfðu afnot af spítal-
anum sérstaldega á sumrin þegar
vertíð frönsku sjómannanna lauk
og þeir fóru heim. Spítalinn kom
sér vel fyrir borgarbúa þegar
Hér sér niður Smiðjustíginn eins og þar var umhorfs undir lok 19. aldar. Timburhús hafa tekið við afstein- og torfbæjum, en bárujárnið var enn ekki
komið til sögu.
taugaveikifaraldur geisaöi sem
rakinn var til Móakotslindar.
Einnig þegar spænska veikin
gekk 1918 en þá gerði Reykjavík-
urbær leigusamning við franska
félagið um rekstur spítalans og
tveimur árum síðar keypti
Reykjavíkurbær húsin.
Frönsku húsin við Lindargötu
hafa verið notuð undir ýmis kon-
ar starfsemi. Arið 1935 var þar
gagnfræðaskóli og síðan hefur
verið þar skólahald. Núna er
starfræktur þar tónlistarskóli.
Franski spítalinn er þrjú hús,
miðhús, austur- og vesturhús
sem snúa göflum í norður og
suður. Húsin eru byggð úr
timbri, klædd járni á hliðum,
stöfnum á þaki og standa á
hlöðnum steinkjallara. Fyrir tæp-
um fimmtíu árum voru gerðir
kvistir á rishæðina og inngangur
á suðurhlið.
A móti Eyjólfsstaðabletti var
tómthúsbýlið Móakot, timbur-
hús sem var byggt 1902. Móakot
var áður við Vatnsstíg og dró
Móakotslind nafnið af býiinu.
Fyrsti eigandi var Jóhannes Sig-
urðsson sjómaður. Þegar torf-
hærinn var rifinn og þáverandi
eigandi byggði timburhúsið
nokkru austar í hverfinu hélt
hann nafninu Móakot.
A svipuðum tíma og timbur-
húsin norðan við Lindargötu
voru hyggð, sem nú eru flest
horfin, voru reistar glæsilegar
timburhallir við Hverfisgötu.
Onnur þeirra var reist að Hverf-

Lúllabúð við Hverfisgötu er eina matvöruverslunin sem enn heldur velli í Skuggahverfinu.
isgötu 50 af Sveini Sigfússyni út-
gerðarmanni. Hin að Hverfsigötu
18, hús Péturs Brynjólfssonar
ljósmyndara var byggt 1906.
Þessi hús eru sérkennileg vegna
Neðsti hluti Klapparstígs í aldabyrjun. Völundarhúsin eru til hægri. Verið er að afferma skip sem liggur þar sem
síðar var nefnt Ytri höfn. Uppskipunarbátur er á leið til lands og verkamenn bíða tilbúnir með handvagna til að
taka við vörunni við Vöiundarbryggju. í baksýn gnæfir Skarðsheiðin yfir Engey.
turna á þaki og hera keim af
byggingarstíl iðnskólahússins við
Lækjargötu. Nokkur steinhús
eru við götuna sem reist voru á
öðrum tug aldarinnar. Jón Magn-
ússon, síðar forsætisráðherra,
hyggði sér hús á Hverfisgötu 21.
Danska sendiráðið er í húsinu
Hverfisgata 29, það hús er byggt
þar sem tómthúsbýlið Steina-
staðir var. Sturlubræður by'ggðu
húsið eftir að timburhús þeirra
sem var byggt 1903 brann. A
Hverfisgötu 45 var tómthúsbýlið
Hlíð, á þeirri lóð var byggt stein-
hús árið 1914. Þar var lengi
norska sendiráðið, núna er það
Söngskólinn í Reykjavík. Þjóð-
leikhúsið er á Hverfisgötu 19,
bygging þess hófst 1928 og er
það mun yngra en þau hús sem
fjallað hefur veriö urn í þessari
grein. Húsið var reist eftir teikn-
ingum Guðjóns Samúelssonar en
bygging þess tók á þriðja áratug
og það var ekki tekið í notkun
fyrir árið 1950.
Um 1920 fjölgaði matvöru-
verslunum í hverfinu. Flestar
þeirra voru við Hverfisgötu. Að-
eins ein þeirra heldur enn velli,
Lúllabúð á Hverfisgötu 61.
Núna er Skuggahverfið aðeins
húsabyggð lyrir neðan Lindar-
götu var eyðilögð. Þessi hús áttu
flest mikla sögu og það samcigin-
legt að vera vinaleg og falleg.
Mörg af þeim voru með útskornu
skrauti og er hin mesta skömm
fyrir Reykjavíkurborg að hafa
tekið þá afstöðu að leyfa niðurrif
og flutning þessara húsa. Eins og
að framan er greint frá hafa sum
af þessum húsum verið endur-
hyggð annars staðar í borginni en
nokkuð mörg hús voru eyðilögð.
Eftir standa óbyggðar lóðir sem
eru óhirtar og verka á fólk sem
stórt svöðusár. I þessum tveimur
greinum um Skuggahverfið hef.i;
verið leitast við að bregða ljósi á
uppbyggingu hverfisins og har-
áttu þeirra fyrir lífsbjörginni, sen;
fyrstir tóku sér þar bólfestu. Þat
er von mín eins og margra ann-
arra sem þykir vænt um borgina
sfna og sögu hennar, að þeir sem
málum ráða sjái sér fært að láta
byggja á auöu Ióðunum milli
Lindargötu og Skúlagötu. Ekki
háhýsi, heldur snotur timburhús
sem líkjast húsunum sem þar
stóðu áður.
Helstu heimildir eru frd húsa-
deild Árbæjarsafns, Landsbóka-