Dagur - 17.03.2000, Side 7

FÖSTUDAGUR 17. MARS 2000 - 7
X^MT'.
ÞJÓÐMÁL
Kæri Stefán.
Eg þakka þér fyrir umbúða-
Iaust bréf þitt og spurningar til
mín í Degi 23. febrúar sl.
I fyrri spurningunni spyrð þú
hvort ég muni beita mér fyrir því
að umhverfiskostnaður verði
tekinn með við mat á arðsemi
Fljótsdalsvirkjunar.
Það hlýtur auðvitað að vera
markmið okkar að Iíta til allra
þátta þegar við metum arðsemi
framkvæmda, þar með talin áhrif
á hið náttúrulega umhverfi, at-
vinnu, byggð o.s.frv. Suma þætti
er tiltölulega auðvelt að meta til
fjár, meðan við þurfum að gefa
okkur margar forsendur til að
meta aðra þætti eins og hvers
virði tiltekin gróðurvin eða mel-
ur er svo dæmi séu tekin. Ekki er
heldur auðvelt að meta hvers
virði það er okkur annars vegar
að geta greitt „lokka við Galtará"
eða hins vegar að veita nýju afli
inn í fremur einhæft atvinnulíf á
landsbyggðinni. Það koma einn-
ig upp mörg álitamál. Líklegt er
t.d. að framkvæmdir Landsvirkj-
unar á Þjórsár-Tungnaár svæð-
inu hafi gert fjölmörgum Islend-
ingum og erlendum ferðamönn-
um kleift að njóta ýmissa nátt-
úruperla. Raunar má fullyrða að
framkvæmdir Landsvirkjunar til
undirbúnings Fljótsdalsvirkjunar
hafi opnað okkur leið inn undir
Eyjabakka. Hvers virði er þetta
og hvernig tökum við það með í
reikninginn?
Heildarsýn
Þegar ákveðið er hvort ráðast
eigi í framkvæmdir sem lúta að
því að nýta endurnýjanlegar
orkulindir okkar þarf einnig að
líta á málið í alþjóðlegu sam-
hengi. Á ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna um umhverfi og þróun
sem haldin var í Río árið 1992
var m.a. samþykkt Agenda 21,
sem er einskonar dagskrá 21.
aldar. I henni er mælst til þess
að þjóðir heims nýti endurnýjan-
legar orkulindir sínar til þess að
draga úr losun gróðurhúsaloft-
tegunda. Sama er gert í Kyoto-
bókuninni. Við höfum lagt okkar
að mörkum með að nýta orku-
lindirnar til að framleiða létt-
málminn ál, en vaxandi notkun
léttmálma í farartækjum minnk-
ar olíunotkun og losun gróður-
húsalofttegunda. Raunar er ál
forsenda þess að unnt er að
halda uppi flugsamgöngum og
undirstaða ferðamennskunnar í
heiminum. Eigum \áð að taka
allt þetta með í arðsemisreikn-
ipgana? Væntanlega. Hvaða að-
ferðir höfum við til þess?
Fyrir nokkrum áratugum var
fyrst og fremst leitast við að afla
orku til að veita birtu og yl í hí-
býli landsmanna. Þá var á stund-
um ekki spurt um hvað fram-
kvæmdin kostaði. Síðar kom
„Raunar má fullyrða að framkvæmdir Landsvirkjunar til undirbúnings Fljótsdalsvirkjunar hafi opnað okkur leið inn undir Eyjabakka. Hvers virði er þetta og
hvernig tökum við það með í reikninginn?" spyr iðnaðar- og viðskiptaráðherra ígrein sinni. - mynd: gva
fram krafa um að framkæmdir
þyrftu að vera arðsamar. Á síð-
asta aldarfjórðungi eða svo hafa
umhverfisjónarmið fengið sífellt
aukið vægi við mat á því hvort
fara eigi í tilteknar orkufram-
kvæmdir. Vegna aukins atvinnu-
leysis víða um lönd hefur á síð-
ustu árum verið lögð aukin
áhersla á að atvinnumál séu
hluti af þeirri heildarsýn sem
stjórnvöld þurfa að hafa þegar
orkuframkvæmdir eru leyfðar.
Stundum er talað um E-in fjög-
ur, þ.e. orka (energy), efnahagur
(economy), umhverfi (environ-
ment) og atvinnu (employmcnt).
Við megum ekki líta á þessa
þætti einangraða heldur í sam-
hengi. Það er unnið að því að
þróa aðferðir til þess að líta á
alla þessa þætti saman til þess að
við getum skapað okkur þá
heildstæðu mynd sem viljum
hafa þegar ákvarðanir eru tekn-
ar. Ég er reiðubúinn til að leggja
mitt á vogarskálina til að stuðla
að því að það verði unnt. Slíkum
aðferðum verður þó væntanlega
ekki beitt vegna Fljótsdalsvirkj-
ana, heldur ekki þeirri aðferð
sem þú nefnir, enda tekur hún
ekki á málinu í heild.
EkM airnað hvort eða,
heldur hæði og
I seinni spurningunni spyrð þú
hvort ég muni „leggja hagrænt
og umhverfislegt mat á þann val-
kost annars vegar að selja orku
til álversins í Reyðarfirði, eða
hins vegar að nota hana til að
vetnisvæða ísland - ÁÐUR en
samið verður um orkusölu til ál-
versins?"
I spurningunni gefur þú þér að
við höfum um þessa tvo kosti að
velja. Svo er því miður ekki. Við
vitum að tæknilega er ekkert því
til fyrirstöðu að reisa og reka ál-
ver við Reyðarfjörð, en mikið
skortir enn á að við sjáum þann
draum rætast að við getum nýtt
tilbúið eldsneyti, framleitt með
orkulindum þjóðarinnar, á farar-
tækin og fiskveiðiflotann. Ég tel
raunar ekki heldur rétt að stilla
þessum málum upp sem and-
„Við getiun bæði reist
álver á Reyðarfirði og
vetnisvætt ísland, ef
þessi verkefni eru
þjóðhagslega arðbær
og uppfylla kröfur
sem við gerum til
slikra verkefna.“
stæðum. Þetta er ekki spurning
um annað hvort eða heldur bæði
og. Við getum bæði reist álver á
Reyðarfirði og vetnisvætt Island,
ef þessi verkefni eru þjóðhags-
lega arðbær og uppfylla kröfur
sem við gerum til slíkra verk-
efna.
Við höfum einungis nýtt lítinn
hluta jarðvarmans og vatns-
orkunnar. Nánast allt rafmagn
sem við notum til þess að reka
þjóðfélagið er framleitt með
vatnsaflinu og jarðhitanum. I að-
alatriðum eru því þrjár leiðir sem
geta komið til álita til að auka
nýtingu orkulindanna - aðra
helstu náttúruauðlind þjóðar-
innar - til að bæta lífskjör okkar.
í fyrsta lagi aukinn orkufrekur
iðnaður. Á því sviði hefur okkur
orðið vel ágengt á síðustu árum.
í öðru lagi hefur útflutningur
raforku um sæstreng til annarra
Evrópuríkja verið í umræðunni.
Og í þriðja lagi eru hugmyndir
um framleiðslu eldsneytis t.d.
vetnis til að knýja farartæki og
fiskiveiðiflotann.
Höfiun engu að tapa
Því miður er staða þessara verk-
efna ólík. Við höfum Ianga og
góða reynslu af orkufrekum iðn-
aði og vitum að þar eru raunhæf
tækifæri í framtíð ef við viljum
og vel er haldið á málunum.
Tæknilega virðist ekkert því til
fyrirstöðu að unnt sé að flytja
raforku út um sæstreng, en
kostnaður við strenginn yrði það
hár að ólíklegt er að verkefnið
yrði arðbært svo ekki sé tekið til-
lit til annarra hliða málsins.
Tæknilega er ekkert því til fyrir-
stöðu að unnt sé að framleiða
eldsneyti hér á landi og vissulega
hefur á síðustu árum orðið mikil
þróun í búnaði og vélum til að
nýta tilbúið eldsneyti. Því miður
er þó enn nokkuð í land og ekki
hægt að spá fyrir um hvenær
vetni eða annað tilbúið eldsneyti
getur tekið við því hlutverki sem
olían gegnir í dag. Við eigum að
fylgjast með þeirri þróun og taka
þátt í henni eftir því sem tilefni
er til, en við verðum að gera okk-
ur fulla grein fyrir því að við stýr-
um ekki þróuninni.
Ef vetni kæmi í stað allrar olíu
sem við notum á bíla og skip og
notaðir yrðu efnarafalar þyrfti til
þess um 4.800 GWst af raforku
á ári, eða sem svarar til um ríf-
lega þriggja Fljótsdalsvirkjana.
Ætla má að eftir að tækni hefur
verið þróuð og efnahagslegar
forsendur fyrir notkun tilbúins
eldsneytis eru fyrir hendi muni
a.m.k. 1 til 2 áratugir líða áður
en búið verður að ryðja olíunni
af markaðinum. Því er líklegt að
minni virkjanir, t.d. jarðgufu-
virkjanir, yrðu heppilegri til þess
að mæta orkuþörfinni sem
dreifðist á nokkuð Iangt tímabil.
Á þessum tíma yrðu einnig þau
stóriðjuver sem nú eru í rekstri
komin til ára sinna og samning-
ar lausir. Ef eldsneytisfram-
leiðsla væri talin arðsamari þá
kæmi væntanlega til greina að
nota virkjanirnar sem beisla end-
urnýjanlegar orkulindir okkar til
framleiðslu eldsneytis. Við höf-
um því engu tapað. Við megum
heldur ekki gleyma því að vel
kunna aðrir kostir en rafmagn að
vera hagkvæmari til að framleiða
eldsneytið.
Ágæti Stefán. Ég er tilbúin til
að beita þeim nýja vendi sem
mér hefur verið fenginn um
stund til að bæta lífskjör í Iand-
inu og stuðla að sjálfbærri nýt-
ingu náttúrulegra auðlinda þjóð-
arinnar okkur og komandi kyn-
slóðum til efnahagslegs og fé-
lagslegs ábata, án þess að skerða
lífsskilyrði komandi kynslóða.
Um það snýst sjálfbær þróun í
orku- og atvinnumálum. Um það
erum við vonandi sammála.
Bestu kveðjur E.s. Ég hef nú
opnað harða iðnaðar- og orku-
pakkann. Innihald hans olli mér
ekki vonbrigðum, það er bæði
mjúkt og spennandi. Ég hvet þig
eindregið til að kynna þér þann
pakka betur.
(Milltfyrirsagnir eru blaðsins).
Innitaaldið er taæði
miúkt og speimandi

VALGERÐUR
SVERRIS-
DOTTIR
rAðherra
SKRiFAR