Dagur - 16.12.2000, Blaðsíða 1

Laugardagur 16. desember - 47. tölublað 2000
Nærmynd af
Nóbelsskáldl
Nóbelsverðlaun ársins 1955 fyrir bókmenntir voru afhent í Stokkhólmi þann 10. desember. Á myndinni má sjá
Halldór og Auði við það tækifæri.
í bókinni Nærmynd af
Nóbelsskáldi segja á
þriðja tug einstak-
linga frá kyimiim sín-
um af Halldóri Kiljan
Laxness.
Hér verður gripið niður í fjóra
þætti en meðal annarra sögu-
manna má nefna Maríu, elstu
dóttur Halldórs, Sigríði, eldri
dóttur hans ogAuðar Sveinsdótt-
ur, Þórhall Hermannsson á
Húsavík, Jón Guðmundsson á
Reykjum, Matthías Johannessen
ritstjóra og þær Jvtte Eiberg og
Auði Sveinsdóttur, ekkju skálds-
ins, sem eiga skemmtiiegt rabh
saman.
„Skrifaði ég þessa bölvaða
vitleysu?“
Guðrún Guðlaugsdóttir ræðir við
Gunnar Eyjólfsson leikarn:
Halldór gerði oft skemmtilegar
uppgötvanir. Einu sinni heim-
sóttu írskir meðlimir úr Maríu-
legíon Halldór upp í Gljúfra-
stein. Eftir þá heimsókn sagði-
Halldór við mig: „Gunnar, hefur
þú leitt hugann að því að Irar eru
eina þjóðin í heiminum sem hef-
ur tekist að gera kaþólskuna leið-
inlega." Hann ræddi oft trúmál
við mig en ég braut aldrei upp á
því efni við hann að fyrrabragði.
Það var eins og hann væri með
nokkrum hætti að prófa mig.
Þegar biskup kaþólskra dr.
Frehen var jarðaður vildi Halldór
íylgja honum til grafar og fara á
eftir í erfidrykkjuna sem haldin
var á Hótel Borg. Við Halldór
fórum saman í sálumessuna.
Hann sá þar Pétur Sigurgeirsson
biskup og hvíslaði að mér stund-
arhátt:
„Hvað er Pétnr lútherski að
gera hérna?"
„Hann er auðvitað í embættis-
erindum, það er verið að jarða
biskup," svaraði ég.
Þá sagði Halldór:
„Ég segi nú eins og páfinn
forðum við Martein Luther:
Heyrðu góði - hvað vilt þú annars
upp á dekk?“
„Hér um bil eins iyndnir og
sjálfur gnð almáttngur“
Við þessa útför var erkibiskup
Vatikansins á Norðurlöndum.
Þegar hann heyrði að Halldór
Laxness væri þarna þá vildi hann
endilega fá að hitta hann, hann
var mikill aðdáandi Halldórs.
Þegar þeir hittust þá ræddu þeir
saman á frönsku og flæmsku og
fór vel á með þeim. Karítas dótt-
ir mín var með okkur þarna. Þeg-
ar erkibiskupinn var farinn sagði
Halldór: „Já, þetta var flæmskur
maður, gaman að flæmskunni,
mér var einu sinni gefin bók með
Maríusögum á flæmsku. Ég fór
með hana til Kaupmannahafnar
og lét hana verða innlyksa hjá
Jóni Helgasyni, ég vona að hann
hafi haft eitthvað upp úr krafs-
inu.“Þegar við komum út af erfi-
dryldyjunni á Borginni sagði dótt-
ir mín við Halldór á leiðinni að
bílnum: „Halldór, fannst þér
hann ekki skemmtilegur, þessi
erkibiskup?" Þá stansaði Halldór
á miðri götunni og sagði:
„Ég skal segja þcr það Kaja að
það eru ekki til skemmtilegri
menn en erkibiskupar. Það er
ekki hægt að lenda í skemmti-
legri samkvæmum en með
nokkrum erkibiskupum, að ég
ekki tali um ef einum eða tveim-
ur kardinálum væri kastað inn í
selskapið. Þetta eru svo fyndnir
menn að þeir eru hér umbil eins
fyndnir og sjálfur guð almáttug-
ur.“
Ég tók þátt í að gera afmælis-
dagskrá um Halldór Laxness
ásamt Baldvini Halldórssyni í
Ríkisútvarpinu. Við völdum ýmsa
kafla úr verkum Halldórs sem
lesnir voru, leiknir og sungnir.
Meðal annars fór ég fram á það
við Halldór að hann læsi stuttan
kafla úr Vefaranum mikla. Hann
færðist undan. Ég sýndi honum
tiltekinn kafla og bað hann að
lesa hann. Hann leit yfir kaflann,
las í hljóði og sagði svo: „Skrifaði
ég þessa bölvaða vitleysu? En eitt
get ég sagt þér: Þýðingin á Mar-
íubæninni í lok bókarinnar er
kórrétt."
Heilajjvottur sendiherrans
Arni Bergmann segir af Halldóri:
Eitt sinn á dögum menningar-
byltingarinnar svonefndu í Kína
voru þau boðin til kvöldverðar í
sendiráð Kína í Reykjavfk Auður
og Halldór og Magnús Kjartans-
son og kona hans Kristrún. Að
lokinni máltíð voru herrarnir
teknir afsíðis og sendiherrann fór
að lesa yfir þeim um kínverska
utanríkisstefnu sem um þær
mundir gerði Sovétríkin sér að
höfuðóvini.
- llvað er nú þetta, Magnús?
sptirði Halldór.
- Það er verið að heilaþvo okk-
ur, sagði Magnús Kjartansson.
Og nú fór sem við mátti búast,
Halldór rcis öndverður gegn öli-
um "heilaþvotti" og var nú allt í
einu tilbúinn til að finna Sovét-
mönnum fleira til ágætis en
endranær. Hann spurði kín-
verska sendiherrann og vildi skýr
svör: Ef til styrjaldar kemur milli
Rússa og Ameríkana með hverj-
um ætlið þið þá að standa? Ætlið
þið að standa með Könum?
Sendiherrann fór undan í
flæmingi. Við, sagði hann, stönd-
um með alþýðunni í hverju landi
en ekki yfirstéttinni.
- Einmitt það, sagði Halldór.
Við erum nú ekkert gefnir f\'rir
það lengur að trúa stórveldum
frá degi til dags. Arurn saman
dembduð þið Kínverjar yfir
Bandaríkin öllum vönnnum og
skömmum - en svo eru Maó og
Nixon orðnir vinir á einum degi
og Rússar þá um leið orðnir gjör-
spilltir heimsvaldasinnar. Hvað á
þetta að þýða?
„Þessir hábölvuðu
revisjónistar“
Nú varð fátt um svör. Magnús
reyndi að taka að sér hlutverk
diplómatans og víkja talinu að
bókmenntum með þeim formála
að hér sitjum við undir mynd af-
merku skáldi, Maó Tsedong.
Sendiherrann vissi ekki hvern-
ig hann átti að bregðast við.
- Hver eru helstu skáld í Kína
m't? spurði Magnús.
- Við skulum láta fjöldann um
að svara því, sagði sendiherrann,
alla alþýðu manna, the masses.
- Uss, massana, sagði Halldór,
ekki skrifa þeir bækur, það gera
einstaklingar.
- Nú situr við hlið mér einn af
fremstu skáldsagnahöfundum
heims, sagði Magnús. Hefur
mikið verið þýtt eftir hann á kín-
versku? Enn varð fátt um svör
hjá sendiherranum en Halldór
var kominn á skrið og lét sig
hvergi:
- Það fer ekki mikið fyrir því.
En þessir hábölvuðu revisjónist-
ar, Rússarnir, þeir hafa þó þýtt
eftir mig á annan tug bóka!
Þetta er frásögn Magnúsar -
ég rifjaði hana upp sfðar fyrir
Halldóri sem hafði þá gleymt
þessu kinverska ævintýri og hon-
um var mikið skemmt.
Framhald á bls. 3