Dagur - Tíminn Akureyri - 10.01.1997, Síða 9

ÍOagur-Œímmrt

Föstudagur 10. janúar 1997 - 9
Umhverfi og byggð
fórnað íV ri r stóriðju
Hjörleifur
Guttormsson
alþingismaður
skrifar
að er mikið alvörumál
hvernig ríkisstjórnin held-
ur á málum sem varða at-
vinnuþróun og umhverfi. Öll
áhersla er nú lögð á stóriðju án
tillits til afleiðinga fyrir þróun á
öðrum sviðum. Þar eru áhrif á
umhverfið og ímynd landsins
stórt áhyggjuefni en einnig af-
leiðingar fyrir þróun byggðar í
landinu. Fjárfesting vegna ráð-
gerðrar álbræðslu og stækkun-
ar járnblendiverksmiðju á
Grundartanga er ásamt orku-
Með stóriðjustefnunni
sendir ríkisstjórnin
dapurleg skilaboð til
landsbyggðarinnar. Á
sama tíma og opinber-
ar hagtölur sýna að
fólki fcekkar í öllum
kjördœmum landsins
utan Reykjavíkur er
lagt í hverja stórjjár-
festinguna á fœtur
annarri á höfuðborg-
arsvœðinu.
mannvirkjum talin nema 38
þúsund milljónum krónum og
munar um minna. Með vísan til
þessara stórframkvæmda skar
ríkisstjórnin og meirihluti
hennar við fjárlagagerð 1997
niður opinber framlög til bygg-
ingar vega, hafna og skóla-
mannvirkja víða um land.
Með stóriðjustefnunni sendir
ríkisstjórnin dapurleg skilaboð
til landsbyggðarinnar. Á sama
ti'ma og opinberar hagtölur
sýna að fólki fækkar í öllum
kjördæmum landsins utan
Reykjavíkur er lagt í hverja
stórfjárfestinguna á fætur ann-
arri á höfuðborgarsvæðinu.
Unnið er nú að jarðgangagerð
undir Hvalijörð og stækkun ál-
bræðslu í Straumsvík. f beinu
framhaldi eiga svo að bætast
við framkvæmdir fyrir millj-
arðatugi á Grundartanga og
margháttaðar orkuframkvæmd-
ir sunnanlands. Þessar fram-
kvæmdir munu setja svip sinn á
athafnalíf í landinu næstu árin
og verða óhjákvæmilega til þess
að enn herðir á fólksflutningum
suður nái stefna ríkisstjórnar-
innar fram að ganga. Það er
kaldhæðnislegt að Framsóknar-
flokkurinn skuli öðrum flokkum
fremur bera ábyrgð á þessari
þróun með iðnaðarráðherra
sinn í fararbroddi.
Öll egg í sömu körfu
Við endurskoðun raforkusamn-
ings við ÍSAL 1984 var sú
stefna upp tekin að tengja raf-
orkuverð til stóriðju við verð á
áli á heimsmarkaði. Þessu hef-
ur verið fylgt síðan í samning-
um við íslenska járnblendifé-
lagið og við gerð rafmagns-
samnings vegna stækkunar ál-
bræðslu í Straumsvík 1995. Hið
sama er uppi á tenginum í raf-
magnssamningnum við Colum-
bia álfyrirtækið. Slík stefna er
hagstæð fyrir viðkomandi orku-
kaupanda, en hún er að sama
skapi tvísýn fyrir landsvirkjun
og um leið þjóðarbúið sem
verður háð gífurlegum sveiflum
sem mega teljast regla í mark-
aðsverði stóriðjuafurða. Eftir
því sem álbræðslum fjölgar
vega slík ákvæði þyngra og hætt
er við að sveiflur í verði á öðr-
um stóriðjuafurðum falli í svip-
aðan farveg.
Oft er mikið úr því gert að
útflutningur okkar á sjávar-
fangi sem um langt skeið hefur
numið um 3/4 hlutum gjaldeyr-
istekna sé einhæfur og áhættu-
samur. í því sambandi er vert
að minnast að útfluttar sjávar-
afurðir eru mjög margbreyti-
legar og sjaldan er verðfall á
mörgum tegundum sjávaraf-
urða samtímis. í afurðum orku-
freks iðnaðar er einhæfnin
langtum meiri eins og hér er
staðið að málum. Minna má á
að enn standa yfir á vegum ís-
lenskra stjórnvalda samnin-
gaumleitanir við Atlantal- sam-
steypuna um risaálbræðslu á
Keilisnesi eð allt að 330 þúsund
tonna ársframleiðslu, þ.e. nær
tvöfalt meira en ráðgert er að
Með framgöngu sinni í
stóriðjumálum er rík-
isstjórnin að setja
stefnu sína og skuld-
bindingar í umhverfis-
málum í uppnám, Þar
ganga þeir saman og í
takt, umhverfisráð-
herrann og iðnaðar-
ráðherrann.
framleiða á grundartanga.
Þegar samið var um ál-
bræðsluna í Straumsvík á sjö-
unda tug aldarinnar var mikið
gert úr möguleikum á úrvinnslu
úr áli hérlendis. Sáralítið hefur
gengið eftir af þeim áformum í
reynd. Samkvæmt áætlunum
um álbræðslu á Grundartanga
er slíkt ekki einu sinni á dag-
skrá, heldur þar aðeins stefnt
að einföldustu frumframleiðslu
á áli.
Menn spyrja að vonum hvort
íslenskum stjórnvöldum sé fyr-
irmunað að móta skynsamlega
stefnu um þróun atvinnulífs
hérlendis og að spyrja spurn-
inga í því sambandi. Með ál-
bræðslunni á Grundartanga er í
fyrsta sinn verið að flytja hing-
að gamalt stóriðjufyrirtæki að
stofni til og flest áhuldu um
hvernig slík verksmiðja muni
standast kröfur um umhverfis-
vernd og alþjóðlega samkeppni.
Umhverfismál í
uppnámi
Með framgöngu sinni í stóriðju-
málum er ríkisstjórnin að setja
stefnu sína og skuldbindingar í
umhverfismálum í uppnám. Þar
ganga þeir saman í takt, um-
hverfisráðherrann og iðnaðar-
ráðherrann. Ekki er hikað við
að gefa alþjóðlegum skuldbind-
ingum í umhverfismálum langt
nef eins og loftslagssáttmála
Sameiðnu þjóðanna. Áður en
framkvæmdir við álbræðslu á
Grundartanga og stækkun járn-
blendiverksmiðju komu á dag-
skrá var ljóst að verulega vant-
ar á að af íslands hálfu verði
staðið við það markmið að losa
ekki meira af „gróðurhúsaloft-
tegundum" árið 2000 en reynd-
in var 1990. Breytir þar htlu
viðbótarijármagn til land-
græðslu og skógræktar sem
mjög hefur verið auglýst að
undanförnu. Með þessum stór-
iðjuframkvæmdum Qarlægj-
umst við því enn meir en áður
þjóðréttarlegar skuldbindingar.
Það er nöturleg staðreynd að
enn skuli eiga að reisa hér stór-
iðjuver eins og álbræðslu á
Grundartanga án þess að miðað
sé við bestu fáanlegar mengun-
arvarnir og slíkar kröfur séu
bundnar í starfsleyfi. Þegar
ákvarðanir og leyfi voru veitt
fyrir stækkun ÍSAL á árinu
1995 skorti mikið á þetta og því
var þá borið við að verið væri
að prjóna við gamla verk-
smiðju. Þeirri spurningu er
ósvarað, hvers vegna íslensk
stjórnvöld telja sig ekki geta
gert hliðstæðar kröfur um
mengunarvarnir og slíkar kröf-
ur séu bundnar í starfsleyfi.
Þegar ákvarðanir og leyfi voru
veitt fyrir stækkun ÍSAL á árinu
1995 skorti mikið á þetta og því
var þá borið við að verið væri
að prjóna við gamla verk-
smiðju. Þeirri spurningu er
ósvarað, hvers vegna íslensk
stjórnvöld telja sig ekki geta
gert hliðstæðar kröfur um
mengunarvarnir og Norðmenn.
í drögum að starfsleyfi fyrir ál-
bræðslu á Grundartanga er t.d.
ekki gert ráð fyrir neinni
hreinsun á brennisteinssam-
böndum í útblæstri. Norðmenn
setja mörkin um losun SO2 við 2
kg á hvert áltonn og ná þeim
árangri með vothreinsun en hér
að nafninu til að miða við 21
Til viðbótar við röskun
af verksmiðjurekstri
koma svo virkjunar-
Jramkvœmdir, sem
margar hverjar rista
djúpt í ásýnd landsins.
Mikið óheillaspor er
t.d. stigið með því að
heimila Hágöngumiðl-
un sem troðið er inn á
áður ósnortnar auðnir
sunnan Vonarskarðs.
kg! Með vothreinsun næst líka
betri árangur við hreinsun á
flúoríði. Þar setja Norðmenn
mörkin við 0k4 kg per tonn af
áli í nýjum starfsleyfum en í ál-
bræðslu á Grundartanga er tal-
að um 50% hærra mark eða 0,6
kg-
Til viðbótar við röskun af
verksmiðjurekstri koma svo
virkjunarframkvœmdir, sem
margar hverjar rista djúpt í
ásýnd landsins. Mikið óheilla-
spor er t.d. stigið með því að
heimila Hágöngumiðlun sem
troðið er inn á áður ósnortnar
auðnir sunnan Vonarskarðs.
Hér eru öfl fortíðarinnar að
verki, sem reyna að draga hing-
að íjárfesta á kostnað umhverf-
isgæða. Það er mál til komið að
shkri óhæfu linni.