Dagur - Tíminn Akureyri - 18.03.1997, Qupperneq 4

16 - Þriðjudagur 18. mars 1997
(3btgurJ3Brraim
UmBúdaíauót
Hlutverk unglinga II.
Asíðustu áratugran hefra
vígsla unglinga inn í ver-
öld fullorðinna, ferming-
in, orðið æ þýðingarminni og
merkingarsnauðari. Fermingin
var áður fyrr stórt og mikilvægt
innra skref sem ytri þættir at-
hafnarinnar voru táknmyndir
fyrir, svo og þær gjafir sem
táknuðu líf hins fullorðna ein-
staklings. Þannig er það ekki
lengur. Tvítugsaldurinn og
stúdentsprófið var einnig mikil-
væg vígsla, en nú er það einnig
orðið hjóm eitt frá því sem var.
Að ná tvítugsaldrinum þýðir í
dag aðeins það eitt að þú getur
farið á löglegt fyllerí. í stað
hinna stóru tímamóta, ferming-
ar og stúdentsprófs, höfum við
bflprófið og fyrsta bankareikn-
inginn. Bflprófið er orðin mun
stærri vígsla inn í veröld full-
orðinna heldur en fermingin.
Fermingin í dag segir barninu
ekki að það sé fullorðið heldur
En á meðan fermingin
er aðeins innganga
inní móðurlíf samfé-
lagsins, þá eru engin
líkindi til aðfullorðinn
einstaklingur líti dags-
ins Ijós þegar þeirri
meðgöngu lýkur.
að það sé orðið unglingur. Og
gjafirnar í dag sýna það svo
ekki verður um villst: leikjatölv-
ur, hljómflutningstæki, sjónvarp
x herbergið osvfr. Með öðrum
orðum markar fermingin upp-
haf unglingsáranna en ekki lok
þeirra. Við tekur stikkfrítt líf
unglingsins þar sem hann
hangir í lausu lofti, unglinga-
menningin tekur við honum,
það er togaði í hann úr öllum
áttum og hann hefur ekki hug-
mynd um hver hann er eða til
hvers samfélagið ætlast af hon-
um. Enda ætlast samfélagið
ekki til annars en að hann
hangi í lausu lofti, það treystir
honum ekki til neins, leggur
honum enga ábyrgð eða skyld-
ur á herðar aðrar en þær að
hann standi sig í skólanum og
þegi nema að hann sé spurður.
Unglingur ævilangt
Þegar raiglingrainn fær svo
loksins bílprófið, að maður tali
nú ekki um fyrsta bankareikn-
inginn sinn, eru þá nokkur lík-
indi til að hann fari að haga sér
eins og fullorðinn einstaklingur
uppúr þurru, aki bflnum eins
og maður og fari skynsamlega
með peningana sína? Nei, þess
er lítil von. Það eru mun stærri
líkur á því að hann haldi ein-
faldlega áfram að vera ungl-
ingur næstu ár og áratugi því
það er jú það hlutverk sem
samfélagið hefur haldið honum
í svo lengi, það er eina hlut-
verkið sem hann kann. Að axla
ábyrgð á sjálfum sér og gerðum
sínum er það síðasta sem hon-
um dettur í hug, nema að hann
komi frá þeim mun vandaðra
heimili og eigi foreldra sem
hættu ekki að vera uppalendur
eftir að fermingarveislunni
lauk. Raunaldur fólks er sá
mælikvarði sem við notum oft-
ast til að flokka fólk í þroska.
Því miður er sú aðferð engan
vegin nógu góð. Það er flöldinn
allur af 30-40 ára fólki sem eru
vanþroska og á sama hátt er
íjöldinn af 12 ára manneskjum
sem eru mjög þroskaðar. Svo
árafjöldi segir í raun ekkert um
þroska. Líkamlegur þroski segir
nokkuð til um hvort manneskja
er tilbúin til að axla ábyrgð á
við fullorðna og 14 ára aldurinn
er ágæt viðmiðun. 14 ára
manneskja er fullfær um að
taka að sér fjöldamörg verk-
efni, bæði á heimilinu og útí
samfélaginu; verkefni sem
þroska þá þætti sem hún þarf á
að halda nokkrum árum síðar
þegar hún kemur útí samfélag-
ið sem sjálfstæður einstakling-
ur.
Fullorðnir
óttast unglinga
Foreldrum hættir mjög oft til að
líta á fáfræði barna sem ástæðu
til að láta þau ekki takast á við
ábyrgð. Oft er hlegið að börn-
um og unglingum þegar þau
spyrja um eitthvað sem full-
orðnum er löngu orðið vel ljóst.
Þetta sýnir vanþroska fullorð-
inna einstaklinga sem taka
þannig á málum; í stað þess að
taka unglinginn við hönd sér og
leiða hann inní veröld og
„visku“ fullorðinna er hlegið
eða þagað. Foreldrum og full-
orðnum einstaklingum stendur
líka oft beygur af unglinum sem
vita of mikið, sem beita hugsun
sinni markvisst. Það er vegna
þess að fullorðnu fólki finnst
það eigi að ráða yfir unglingum
og hann má helst ekki vita
meira en það sjálft, annars
missir hinn fullorðni valdið yfir
unglingnum. Þess vegna reyna
foreldrarnir og samfélagið í
lengstu lög að halda unglingum
rnðri, halda þeim frá ábyrgð,
halda þeim fáfróðum.
Fullorðin ungabörn
í dag sjáum við að hin mikla
sköpunargleði og starfsorka
unglinga, sem ekki fær útrás í
samfélaginu, blómstrar í skóla-
lífinu og í „heimi“ unglinganna
sjálfra. En unglingamenningin
er lokaður stikkfrír heimur sem
aðeins nærir sjálfan sig og á sitt
upphaf og endi í sjálfum sér, því
miðra. Ef samfélagið og foreldr-
arnir myndu taka þá „áhættu"
að vígja unglinginn inn í heim
fullorðinna við ferminguna, í
stað þess að vígja hann inn í
lokaðan unglingaheim, þá
myndi ekki aðeins samfélagið
allt njóta góðs af heldur ekki
síst unglingurinn sjálfur. En á
meðan fermingin er aðeins
innganga inn í móðurlíf samfé-
lagsins, þar sem unglingurinn
lifir uppá eigin spýtur og hangir
í lausu lofti eins og barn í móð-
urkviði, þá eru engin líkindi til meðgöngu lýkur, heldur mun
að fullorðinn einstaklingur líti frekar andlegt ungabarn í full-
dagsins ljós þegar þeirri orðnum líkama.
Að vera samkeppnisfær
Það eru breyttir tímar í land-
inu frá því þegar verkföll voru
verkfoll og ekkert múður. Jak-
inn haslaði sér völl í Dagsbrún
og tryggði forustuhlutverk sitt
með vaskri framgöngu í verk-
falli. Það var á sjötta áratugn-
um. Nú á þeim tíunda eru
menn að reyna að fara í verk-
föll eftir margra ára skeið og
árangurinn er sá að það tekur
nánast enginn eftir því að
verkfall er skollið á. Þetta eft-
irtektarleysi er þó ekki neyt-
endum að kenna eða þeim sem
ættu að taka
eftir því að
vöruskortur og
erfiðleikar
steðjuðu að í
hinu hefð-
bundna neyslu-
mynstri. Sann-
leikurinn er ein-
faldlega sá að
stéttbræður
verkfallsmanna
eru að maka
krókinn með
uppgripum í eft-
irvinnu til að
fylla í það
neysluskarð sem verkfallið
annars hefði framkallað. Þetta
er í stíl við þann þjóðaranda
sem undanfarin ár hefur
markvisst verið að leysa gamla
ungmennafélagsandann af
hólmi. f staðinn fyrir slagorðið
„íslandi allt“, sem stóð fyrir
samhjálp og samstöðu til að
bæta lífsgæði og möguleika
allra í landinu eru nú komið
slagorðið „samkeppninni allt“.
Allir í samkeppni
Allt þjóðfélagið snýst um að
verða samkeppnisfært, jafnt
fyrirtæki, einstaklingar og
verkalýðsleiðtogar. Því er það
að aukin vinna við mjólkur-
framleiðslu á Sell'ossi gerir
menn einfaldlega samkeppnis-
hæfari en ella á meðan verk-
fallsmenn spilla fyrir sam-
keppnisstöðu sinni og sinna
fyrirtækja. Stéttarleg samstaða
er eitthvað sem menn lesa um
í sögubókum enda snýst þjóð-
félagsandinn um að sérhver
borgari standi sig betur í sam-
keppninni um lífgæðin. Enda
er gæðunum orðið misskipt því
ekki geta allir orðið ofan á í
samkeppninni og ekki byrjuðu
allir á sama stað. Þess vegna
þurftu Dagsbrúnarmenn að
fara í sérstaka rútuferð á Sel-
foss í gær og reyna að tala um
fyrir kollegum sínum þar að
framleiða ekki alla þessa mjólk
til að flytja inn á verkfalls-
svæðið. En í samkeppnisþjóð-
félaginu geta Selfyssingar auð-
vitað ekki borið ábyrgð á því
sem Reykvíkingarnir eru að
kalla yfir sig með því að fara í
verkfall.
Sam-
keppni
Dags-
brúnar '
0g nýju Dags-
brúnarforust-
unni er mikið í
mun að sanna
sig enda í mik-
illi samkeppni
við aðrar hugs-
anlegar forust-
ur í félaginu.
Því spilar hún töff og heldur
verkfallsmálum til streitu og
hefur raunar til þess meiri-
hluta félagsmanna. Hins vegar
er spurning hvort þeir Dags-
brúnarmenn fóru ekki fyrir
bæjarlækinn að sækja vatn
þegar þeir fóru á Selfoss í gær.
Bensínstöðvarnar sem áttu að
vera harðlokaðar í gær voru
meira og minna opnar enda
engin þurrð á fólki sem vildi
standa sig í samkeppninni í
þjóðfélaginu. Sumt vildi ein-
faldlega ekki hlýta tilmælum
Halldórs Dagsbrúnarformanns
um verkfall, en aðrir höfu
passað sig á að vera í VR hjá
Magnúsi sem aldrei fer í verk-
fall.
Niðurstaða síðustu daga er
því sú að verkföll passa ekki
inn í þann samkeppnissam-
tíma sem nú ríkir í landinu,
þau eru einfaldlega ekki sam-
keppnisfær við aðrar aðferðir
til að auka kaupið, s.s. eins og
að vinna yfirvinnu til að eyða
áhrifum verkfallsaðgerða
hinna. Garri