Dagur - Tíminn Akureyri - 17.09.1997, Qupperneq 6

18 - Miðvikudagur 17. september 1997
J[)agur-®mrám
N ATTURU LIFIÐ I LANDINU
Hverju á að sökkva?
Virkjanaframkvæmdir á
Austurlandi hafa verið
mikið ræddar að undan-
förnu vegna hugmynda um
byggingu álvers við Reyðar-
fjörð. Hugmyndir um virkjanir
á hálendi Austurlands eru ekki
nýjar af nálinni, þær hafa verið
hitamál lengi og menn ýmist
barist hatrammri baráttu fyrir
því að þær verði að veruleika,
eða fyrir verndun þess lands
sem færi undir vatn.
Sl. laugardag stóðu Áhuga-
hópur um verndun hálendisins
og Ferðafélag Fljótsdalshéraðs
fyrir ferð á umræddar virkjana-
slóðir og var Qölmiðlafólki boð-
ið að slást í för. Leiðsögumaður
var Skarphéðinn Þórisson, sem
þekkir þetta svæði mjög vel, en
hann hefur um árabil stundað
rannsóknir á hreindýrastofnin-
um á Austurlandi sem og heiða-
gæsastofninum þar.
í framkvæmd og leiði af sér
mun hærra orkuverð. Einhvers-
staðar verði að virkja og í hans
huga er Eyjabakkasvæðið best
til þess fallið.
Virkjun Jökulsár á Brú er
annar kostur sem hefur verið
skoðaður. Þá yrði byggð stífla í
ofanverðum Hafrahvamma-
gljúfrum, við Fremri Kára-
hnjúk, og yrði lónið sem þar
myndaðist vatnsmest þeirra
þriggja sem um ræðir. Skarp-
héðinn segir hluta þess svæðis
sem fer undir þetta lón, Háls-
lón, vera burðar- og beitisvæði
hreindýra, mikilvægt varpsvæði
heiðagæsa og álfta. Auk þess só
þetta svæði skjól hreindýra í
nor ðanáhlaupum.
Arnardalslón er þriðja hugs-
anlega miðlunarlónið, miðað er
við að veita Kreppu, Sauðá og
Kringilsá í það. Með því þarf
ekki að stífla Jökulsá á Fjöllum,
enda er Dettifoss í henni og
fæstir hlynntir því að minnka
vatnsmagn í honum. Svæðið
sem færi undir Arnardalslón er
gróið að 1/3 hluta og varpsvæði
fyrir heiðagæsir.
Miðað er við að veita vatn-
inu úr öllum þessum lónum
Fyrirhuguð stífla á Eyjabökkum er rétt fyrir ofan fossinn, 24 m að hæð og
4,2 km að lengd.
Vatnsmagn myndi minnka verulega í Hafrahvammagljúfrum, en í eina tíð voru uppi hugmyndir um að stífla mun utar og sökkva þ.m. gljúfrunum. Fyrir-
hugað stíflustæði við Kárahnjúka er hins vegar nokkru innar.
í Arnardal. Hér er staðið á 35 m dýpi ef af fyrirhugaðri stíflugerð verður.
Myndir: sbb
Vænlegt stíflustæði
eða skemmdarverk?
Barátta verndunarsinna hefur
fyrst og fremst beinst gegn fyr-
irhuguðum miðlunarlónum, á
Eyjabökkum, Hálslóni fyrir ofan
Hafrahvamma og í Arnardal.
Mest hefur borið á baráttu
gegn Eyjabakkalóni, en Eyja-
bakkar eru austan Snæfells og
þykja einstök náttúruperla. Þá
er það griðasvæði stærsta geld-
fuglahóps heiðagæsastofnsins í
heimi; allt að 13.000 fuglar
halda þar til á þeim tíma sem
þeir eru í sárum. Árið 1991 var
geflð út leyfi fyrir Fljótsdals-
virkjun, en Náttúruverndarráð
hafði samþykkt þá virkjun
1981, gegn því að Þjórsárverum
yrði hlíft. Verndunarsinnar
segja ýmislegt hafa breyst síðan
þá og krefjast þess að umhverf-
ismat sé látið fara fram svæð-
inu. Þeir segja að ekkert standi
í veginum fyrir því annað en
samþykki Landsvirkjunar, sem
vantar, og það só afskaplega
undarlegt að samþykki þess
fyrirtækis þurfi til að fram-
kvæma þetta mat.
Ágúst Guðmundsson, jarð-
fræðingur, sem hefur unnið að
rannsóknum á virkjanakostum
svæðisins frá því fyrir 1980,
fyrst fyrir Orkustofnun og síðan
Landsvirkjun var með í för.
Ágúst tók það fram að hann
væri ekki þarna sem fulltrúi
Landsvirkjunar, heldur af ein-
skærum áhuga. Hann segir
Eyjabakkasvæðið vera sérstak-
lega vel lagað fyrir miðlunarlón
og aðrar hugmyndir, sem byggj-
ast á viðamiklu gangnakerfi um
Fljótsdalsheiði, séu mun dýrari
með jarðgöngum niður í Fljóts-
dal, með mikil fallhæð á vatn-
inu, sem er mjög eftirsóknar-
vert.
Skammsýni varðandi
virkjanamál
Það kom fram í máli manna í
ferðinni að þeir telja skamm-
sýni ríkja þegar virkjanamál á
hálendi Austurlands eru rædd.
Líftími virkjananna sé til þess
að gera stuttur. Framburður
jökulsánna sé gríðarlegur og
miðlunarlónin fyllist á 100 ár-
um, en Ágúst Guðmundsson
segir reyndar að talið sé að t.d.
Hálslón fyllist á 300 árum. Þeg-
ar einu sinni sé búið að virkja
verði það ekki aftur tekið, stífl-
urnar og lónin standi. Tekjur af
ferðamönnum hafa aukist veru-
lega hin síðari ár og spurningin
sé hvort hálendi íslands missi
aðdráttarafl sitt ef þar eru
komin mikil miðlunarlón. Þór-
hallur Þorsteinsson, einn forsp-
rakka Áhugahóps um verndun
hálendisins, sagði t.d að útlend-
ingar kæmu ekki hingað til að
sjá manngerða náttúru, og hef-
ur eflaust nokkuð til síns máls.
Skarphéðinn sagði náttúru-
verndarsinna telja skorta á að
virkjunarmái séu sett í sam-
hengi við hugsanleg áhrif á um-
hverfið. T.a.m. sé lítið vitað um
hvort minnkandi framburður
Jökulsár á Dal og í Fljótsdal
hafi áhrif á fiskimiðin austur af
landinu. sbb
Skarphéðinn Þórisson. Svæðið bak við hann færi allt á kaf ef af stíflu-
gerð á Eyjabökkum verður.