Dagur - Tíminn Reykjavík - 15.02.1997, Síða 17

íhxgur-© nráut
Laugardagur 15. febrúar 1997 - 29
L I F O G LAND
Land og þjóð
Sigurður
Bogi
Sævarsson
skrifar
1. í landi hvaða kaupstaðar er
Leifsstöð við Keflavíkurflugvöll
byggð?
2. Borgarfjarðarbrúin, sem tek-
in var í notkun fyrir bráðum 20
árum, þótti mikil samgöngubót.
Hvaða ráðherra átti manna
stærstan þátt í og tók af skarið
um að brúin yrði byggð?
3. f hvaða kauptúni á Vestfjörð-
um dvaldist Sigfús Halldórsson
tónskáld snemma vetrar 1952
þegar hann samdi lagið um
Litlu fluguna?
4. Myndin sem hér sést til hlið-
ar var tekin við messu í Abæ í
Austurdal í Skagaílrði um versl-
unarmannahelgina á sl. sumri.
Fyrir hvað komst kirkja þessi
og viðburður þar í fréttir nú ný-
lega?
5. Bólu-Hjálmar var best þekkt-
ur sem Skagfirðingur. En á
hvaða bæ við Eyjafjörð var
hann fæddur árið 1807?
6. Spurt er um 1833 metra hátt
íjall í Austurlandskjördæmi,
sem er hið hæsta á landinu ut-
an Hvannadalshnjúks. Hvert er
þetta fjall?
7. Undir Ingólfsfjalli, skammt
frá Selfossi, sat Ingólfur Arnar-
son landnámsmaður fyrsta vet-
ur sinn á íslandi. Sunnan undir
íjallinu er einstök hólstýta, og
liggur Suðurlandsvegur milli
hennar og fjallsins. Hvað heitir
hólstýtan?
8. Spurt er um kaupstað á
Norðurlandi eystra, sem forð-
um gekk undir nafninu Bögg-
visstaðasandur. Núverandi nafn
fékk staðurinn þegar vegur
hans sem þéttbýlisstaðar efld-
ist. Hvað heitir þessi staður nú?
PS.
í þætti þessum fyrir hálfum
mánuði var ranglega sagt að
Hallgrímur Pétursson hefði
samið sálminn Allt eins og
blómstrið eina í minningu
Steinunnar, dóttur sinnar.
Pennan sálm orti Hallgrímur
um Ragnheiði biskupsfrú í Skál-
holti, sem stundum er nefnd
„fimmþúsundkonan". Á þessari
missögn biðst ég velvirðingar.
’IIAIHCI '8
I|oqjBun8o>| 'l
HOjæus 9
puojjss()Jnq|EAS b tpuB|HBH y c
•qbSubc} suBq jbjioi jBjjsau
-QJBf Bl]A[| QB QIA BUUBUI |3|i(JQJBII
Ujjníf So - æqy b iunujQjBSnf5(j!>|
i jnjjaSQjBf jba uubjj iiiSiqjoj^
B ipuoq uossupp iSian 'uqpsjBfæqy
i QiujBqjBuqps Buia jspi uuuojsA|S jy 'p
'pupjjSBQjBg b uinipipiiíaij y g
[iqBuijjjpfji jjia Bjjaq
-QpjnSuoSuiBS ijjæquia ipuSaS ‘jbuui
-junjq nSuiSSXq uin QUBqs jb qoj uos
-SQjnSis '3 JQpiibh uuunSuisauSjoa Z
•SjQjoSpuBS ipuB[ i ja Qpjssjiaq • [
Það bólar á halastjömu
Ari Trausti
Guðmundsson
skrifar
I.
Halastjörnur eru sérkenni-
leg fyrirbæri. Pegar
þekktasta halastjarnan,
Halley, kom síðast í nánd jarðar
1987, gátu menn bæði ljós-
myndað hana vel og rannsakað
með ýmsu móti. llalley, sem
kemur að okkur á rúmlega 70
ára festi gengur hring um sólu
eins og reikistjörnurnar og er
sýnileg héðan og allbjört meðan
hún er næst sólinni. Nú er vitað
að hver halastjörnukjarni er
risastór snjóbolti eða ísflikki, úr
frystum lofttegundum og ryki. í
sólnánd gufar upp af honum,
lýsandi lofthjúpur umlykur
kjarnann og Iýsandi hala leggur
aftur af hjúpnum meðan fyrir-
bærið þýtur um lofttómið útí
geimnum að sólinni, og síðan
frá henni að nýju á hringferli
sínum. Stór halastjörnukjarni
getur verið 10-50 km í þvermál
en þunnur halinn nær milljónir
kílómetra frá kjarnanum. Talið
er að kjarnarnir séu ættaðir úr
ystu hlutum sólkerfisins, úr
fimbulkulda og myrkri langt ut-
an við Plútó, en þar sýnist vera
belti úr svona „íssmástirnum".
Einkum Júpíter og Satúrnus ná
að skekkja brautir einstakra
slíkra stirna með þyngdartogi
sínu (aðdráttarafli) og beina
þeim inn í sólkerfið.
II.
Halley-halastjarnan reyndist
ekki sérlega falleg að sjá 1987
en 11 árum árum hafði West-
halastjarnan þó glatt augu fólks
og æ síðan hafa bæði lærðir og
leikir verið á „útkikki" eftir
þessum gestum utan úr jörðum
sólkerfisins. Skemmst er að
minnast Schumacher-Levy sem
brotnaði fyrst í mörg stykki sem
rákust svo á Júpíter. f júlí 1995
uppgötvuðu tveir áhuga-
stjörnuskoðendur nær samtímis
áður óþekkta halastjörnu sem
stefnir inn að sólu. Hana bar þá
í stjörnumerkið bogmanninn en
sólstjörnurnar sem það mynda
eru óralangt utan sólkerfis okk-
ar. Halastjarnan hlaut heitið
Hale-Bopp eftir mönnunum
tveimur sem tókst að greina
liana í sjónaukum þótt hún væri
þá enn utan við Júpíter, í um
1100 milljóna kílómetra íjar-
lægð (jörðin er 150 milljón kfló-
metra frá sólinni).
III.
Ilale-Bopp geysist nú æ nær
sólinni. Halinn vex að sama
skapi og fyrirbærið verður æ
bjartara. Halastjarnan hefur nú
þegar mælst um hríð 250 sinn-
um ljóssterkari en Halley var í
svipaðri ijarlægð. Kjarninn er
greinilega myndarlegur. Pað
stefnir því í fagra ljóssýn, eink-
um í sjónaukum, þegar hala-
stjarnan verður nálægt sólu í
vetur og vor. í febrúar, mars og
aprfl ætti hún að sjást vel með
berum augum í Mið- og Norður-
Evrópu, um 15-30 gráðum yfir
sjóndeildarhring, einna best
skömmu fyrir sólarupprás og
eftir sólsetur. Eftir þetta fjar-
lægist Ilale- Bopp sólu og gleð-
ur væntanlega augu síðari kyn-
slóða í næstu umferð.
Halastjörnur eru merkilegt fyrir-
bæri. í febrúar, mars og apríl ætti
haiastjarna Hale-Bopp að sjást
með berum augum í í Mið- og
Norður-Evrópu, um 15-30 gráðum
yfir sjóndeildarhring, einna best
skömmu fyrir sólarupprás og eftir
sólsetur.
Fluguveiðar að vetri (6)
Þunflugui' aftur
Stefán Jón
Hafstein
skrifar
*
g gleymi aldrei fyrsta
þurrflugukvöldinu mínu.
Mig hafði lengi langað til
að „lenda í“ þurrfluguveiði eins
og ég hafði heyrt karlana tala
um í Ármönnum. En aldrei
hafði gefið fyrr. Þetta var í Laxá
í Mývatnssveit, ég fór niður
með eyjum þar sem lygn
breiða er milli hólma og áin
fellur síðan af broti niður
streng. Ég kastaði nobbler,
enda ein veiðnasta straumflug-
an að mínu fáfengilega mati.
Ég lét fluguna
reka rólega...
svona eins og
maður gerir
þegar maður á
ekki von á
neinu. Allra
síst að draum-
ur draumanna
rætist. Ég
hafði ekki séð
fisk. Þá kom
allt í einu
dökkur skuggi
upp undir slútandi trjágrein
rétt hjá mér, bakuggi og svo
sporður, hálfur, og svo blakaði
hann sporðinum makindalega.
Þetta var of gott til að vera satt.
Ég kastaði, ofan við og þvert út
frá þar sem fiskurinn var að
gæða sér á einhverju í vatns-
skorpunni. Þegar línan var
komin af stað með lygnum
straumnum og nálgaðist fisk-
inn dró ég hægt að mér og lét
fluguna koma syndandi rólega,
skáhallt niður undan fiskinum
og svo framfyrir hann. Þar
stoppaði hún, dillaði skottinu á
trjónuna á honum og hann...
tók rólega.
Meðan ég furðaði mig á því
að hann var bara með hálfan
neðri skolt en virtist hafa haft
það fínt samt í ánni gerðist
undrið. Ég leit út á breiðuna.
Þessi hafði bara verið fyrsti
fiskur upp. Uggar, bök, sporðar
- út um allt. Draumurinn! Titr-
andi leitaði ég að þessum
þremur þurrflugum sem ég átti,
setti flotlínuna undir meðan ég
bað vatnadísirnar að láta ekki
dásemdina hverfa, og flugan
var komin út. Bölvað klúðurs-
kast, en þarna flaut hún á
breiðunni og barst með
straumnum niður að brotinu.
Ég rýndi á rauðan vatnsflötinn,
fiskar og kvöldsól! En ekkert
gerðist. Flugan flaut niður
breiðuna og yfir ugga og bök.
Þegar flugan var komin niður
undir brotið dró ég hana hratt
að mér til að kasta upp fyrir
fiskana aftur - búmm! Um leið
og hún fór í kaf var fiskur á.
Svona tók ég 7 fiska í röð á
þurrflugu. Hún flaut yfir torf-
una þar til ég kippti henni nið-
ur undir vatnsskorpna, þá brást
ekki að hann tók. Alveg gegn
skólabókinni. Meðan ég sat og
jafnaði mig eftir þessi fágætu
undur sá ég að fiskarnir voru
horfnir. Engin bök, engir sporð-
ar. Ég beið, svo sem sáttur, en
hafði hugsað mér að veiða til að
sleppa síðasta hálftímann. Þá
kom fyrsti hringurinn. Svo ann-
ar. Svo margir. Þeir voru byrj-
aðir að reka trýnin upp og
súpa af yfirborðinu. Sama flug-
an fór út eftir að ég hafði
þurrkað af henni slím og blásið
hressilega upp á henni hárin.
Nú flaut hún tignarlega á
breiðunni, barst með straumn-
um og... húrra! Ekta þurrflugu-
taka, alveg eins og í amerískri
bíómynd, og fiskurinn brjálað-
ur, stökk og bylti sér.
Ég hef ekki hugmynd um
hve marga ég tók. Allir fengu
líf, flesta missti ég þar sem ég
tók hart á þeim, en þetta var
óstöðvandi ævintýri þar til
klukkan sló tíu.
í sumar var ég í öðrum flóa.
Allt steindautt og ekkert gekk.
Ekki var allan
daginn. Mundi
eftir gamalli
sögu sem Kol-
beinn Gríms-
son og banda-
rískur félagi
hans, Len,
sögðu mér,
þeir höfðu
„teasað" hann
upp (á máli
Lens). Hvern-
ig? Dregið
þurrflugur hratt inn á lygnum
vatnsfletinum.
Ég tók risastóra flugu sem
mér hafði áskotnast í útlendum
pakka, hnýtt eins og þurrfluga,
en vængirnir ári útstæðir og
langir, kraginn stór. Þurrfluga
númer 6 eða 8? Hún fór nú út
og ég dró hratt inn; fimm hring-
ir komu upp í kringum hana!
Það var fiskur undir, og hann
var til í tuskið. Ég setti mun
minni flugu undir, svarta með
gráum væng, dró aðeins hægar,
og fyrsti fiskur kvöldsins var á!
Svona klár er maður nú sjaldn-
ast.
Skömmu síðar vorum við að
veiða tveir, í sama flóa. Fiskar
uppi út um allt! Hver þurrflug-
an á fætur annarri út, alltaf
glefsað í, en engin festa. Félag-
inn var fransmaður, Bruno,
sem hafði óhemju gaman af, en
við skildum ekki hvernig stóð á
þessu. ENGINN fiskur tók al-
mennilega. Aldrei friður við
færið. Ég veit ekki hvernig mér
datt það í hug, en setti votflugu
undir, tvíkrækju sem myndi ör-
ugglega sökkva, en leit út alveg
eins og þurrflugurnar sem
hann var alltaf að höggva í. I
fyrsta kasti kom dúndurtaka
með hoppi og híi og rokum: 4
punda fiskur. Hann hafði kok-
gleypt. Ég bað Bruno að prófa
sömu flugu. Hann óð út. Þar
sem hann lengdi í til að kasta
datt flugan niður og fiskur var
á! Bruno reif úr honum af
undrun. Næsta kast var al-
mennilegt. Dúndurfiskur stökk
með það sama uppúr með flug-
una í kokinu. Eftir langa mæðu
var búið að þræla honum að
bakkanum, en þá hvarf hann
sjónum okkar, búinn að sarga
sundur fína fransmannstaum-
inn á tönnunum, enda flugan
bersýnilega niður í koki. Þar
með lauk þurrfluguveiðum okk-
ar það kvöldið.