Dagur - Tíminn Reykjavík - 05.03.1997, Blaðsíða 4

16 - Miðvikudagur 5. mars 1997
;fDagur-®mttrtn
lArnfhíðcxícuiðt
Nútíma þjóðsögur og álverið
Agnarsdóttir
"T
Islendingar hafa allltaf verið
miklir sagnamenn. Þeim
finnst ekkert jafn skemmti-
legt og segja sögur, helst þó
hrakfallasögur af náunganum.
Á þessum árstúna rís sagna-
skemmtun íslendinga hæst á
árshátíðum og þorrablótum, en
líka í fjölmiðlum, meira að
segja í greinum eftir málsmet-
andi og valdamikla menn í
samfélaginu. Það er alkunna að
kjaftasögur um fólk í samtím-
anum geta auðveldlega breyst í
þjóðsögur. Sumar sagnanna
verða svo þrálátar og stækar,
að þeir sem verða fórnarlömb
þeirra, verða stundum að gefa
út yfirlýsingar um að þeir séu
ekki dauðir, hommar, teknir
saman við ráðherra, hættir í
dópi, varúlfar á fullu tungli
o.s.frv. Öll höfum við hlustað á
þvílíkar sögur, tekið þátt í þeim,
fleytt þeim áfram til næsta
manns. í hverjum og einum
blundar dulin smjattkennd sem
fær útrás og fullnægingu við að
hlusta á og segja slíkar sögur.
Hluti af mannlegu eðli eða
óeðli.
Nýrnastuldur og aids
Sænski þjóðfræðingurinn Bengt
af Klintberg hefur gefið út bæk-
ur um nútíma farandsögur. Ein
þeirra heitir „Stolna nýrað“ og
dregur nafn sitt af sögum um
ótrúlega líffærastuldi, sem
óþekkt mafía (sem enn hefur
ekki tekist að afhjúpa) á að
hafa stundað á undanförnum
árum. Sögurnar um líffæra-
stuldina eru bæði hrollvekjandi
og spennandi, en Uka fyndnar.
Blásaklaus maður fer á bar í
Þýskalandi og hittir þar
skemmtilegt fólk sem býður
honum í glas og vill skemmt sér
með honum. Næst þegar hann
veit af sér, vaknar hann upp á
afviknum stað með innvortis
verk. Hann fer að þreifa á lík-
ama sínum og finnur þá fyrir
stórum skurði, sem teygir sig
frá bringspölum aftur á hrygg-
inn. Hann kemst að því að hon-
um hefur verið rænt, skorinn
upp og hirt úr honum nýra.
Þessar sögur um líffærastuldi
hafa breiðst út um allan heim,
byrjuðu í Asíu, þar sem ríka
fólkið kaupir sér ný líffæri af fá-
tækum múgnum, sem selur
jafnvel allt úr börnunum sínum
til þess að hafa h'fsviðurværi.
Þær hafa síðan komið til Evr-
ópu og Ameríku.
Og þannig er líka farið með
sögurnar í kringum t.d. AIDS
sjúkdóminn. Hver man ekki eft-
ir öllum sögunum hér fyrir
nokkrum árum um blóðuga
glæpamenn sem lögreglan átti í
mesta basli með í bflum sínum.
Síðar kom í Ijós að þeir voru
allir með alnæmi og lögreglan
þurfti að spúla bflana að innan
með eitri til að aidsveiran færi
ekki í þá og fjölskyldur þeirra.
Já, já, svo eru það allar sög-
urnar um rottukjötið og annað
ógeð sem er á pizzunni okkar
og svo sagan um pabbann með
börnin tvö sem var að versla í
Ikea og ætlaði sér síðan heim.
Hann setti yngra barnið upp á
bflþakið í barnastól á meðan
hann var að festa eldra barnið í
bflstól í aftursætinu. Svo settist
hann undir stýri og ók af stað
og gleymdi alveg barninu á
toppnum. En sem betur fór dó
barnið ekki og yfirleitt enda
þessar þjóðsögur eins og ævin-
týrin.
Jón í Járnblendinu og
kvenkyns grunnskóla-
kennari
Svo eru það þjóðsögurnar sem
verða til í kringum umdeildar
framkvæmdir í þjóðfélaginu. Sú
nýjasta birtist í grein eftir Jón í
járnblendinu sl. miðvikudag í
Morgunblaðinu sem fjallaði um
baráttuliðið gegn álverinu og
heitir reyndar því skemmtilega
nafni „Um það, sem er logið og
hitt, sem er satt“. Þar segir
hann m.a. frá kvenkyns grunn-
skólakennara á Akranesi sem
kennir 10 ára börnum að „verði
álverið á Grundartanga byggt,
muni það menga umhverfið
þannig að þau (blessuð börnin)
muni fullorðin eignast vansköp-
uð börn.“
Nú vill svo til að þessi saga
er uppspuni eða nútíma farand-
saga, en Jón kýs samt að taka
hana sem dæmi um innrás
kennara í hugarheim lítilla
barna (án þess að kynna sér
uppruna hennar fyrst) og hefur
meiri áhyggjur af kennaraof-
beldi en öðru ofbeldi sem barist
er gegn í þjóðfélaginu. Þarna er
komin góð saga fyrir þjóðfræð-
inga á borð við Klintberg. Sag-
an á líklega uppruna sinn að
rekja til kennara sem sagði
börnum frá Chernobyl slysinu í
kennslustund um náttúru og
umhverfisvernd. Allir vita að
geislavirknin eftir Chernobyl
slysið er slík, að jafnvel börn
fæðast þar vansköpuð í marga
ættliði og það er engin lygi.
Hérna sést vel hvernig sagan
hefur breyst í meðförum. Jafn-
vel háttsettir forstjórarnir með
tíföld eða tuttuguföld kennara-
laun láta hafa hana eftir sér á
prenti í fúlustu alvöru. Stóriðj-
an er farin að rægja kennara-
stéttina og beina spjótum sínum
gegn henni, ekki síst konum,
sem eru meirihluti stéttarinnar.
Skilaboðin og undirtónninn hjá
fulltrúa karlakerfisins er aug-
ljós. Sjáiði hvað konur í kenn-
arastétt eru heimskar. Þær ættu
bara að þakka fyrir að stóriðjan
hafi veitt þeim vinnu um árabil.
Já, svona verða þjóðsögur í nú-
tímanum til. Ætli það sé nokkuð
mengun frá Járnblendinu sem
fær forstjórann til að skrifa
svona skemmtilegar lygasögur?
Harður og linur málflutningur
Garri sá sér til mikillar
gleði í Mogganum í gær
að sr. Flóki Kristinsson
töivupóstsprestur í livrópu-
sambandinu ritaði grein um
Langholtsmálið margiræga.
Tilefni greinar Flóka er viðtal
við sr. Karl Sigurbjörnsson í
einhverju glanstímariti og þar
mun Karl hafa verið spurður
út í áhrif Langholtskirkjudeil-
unnar á þjóðkirkjuna. Nú verð-
ur Garri að viðurkenna að
hann hefur ekki séð umrætt
tímaritsviðtal en af grein Flóka
að dæma hefur sr. Karl talað
um að í Langholtsdeilunni hafi
deiluaðilar notað ijölmiðlafárið
sér til fram-
dráttar og að
einhvers-
staðar hafi
orðið klúður
í málinu og
loks að betra
hefði verið
að unnið
hefði verið
að lausn deilumála „inn á við“.
Hvað ertu
að fara Karl?
Allt er þetta nú óttalega sak-
laust að virðist og satt að segja
hefði Garri ekki átt von á að
unnt væri að gera úr því slíkt
mál sem sr. Flóka tekst að
gera. Enda segir Flóki sjálfur
við Karl með svo dásamlega
bróðurlegum hætti: „Mér þykir
eftirtektarvert, sérstaklega í
ljósi þess hve fimlega þú ferð
undan í flæmingi, að þú skulir
þó þrisvar láta ijúka athuga-
semdir um svokallaða „Lang-
holtskirkjudeilu“. Það er hins
vegar mjög erfitt að henda
reiður á því hvað þú ert að
fara í þeim málum svo loðið og
lint er mál þitt.“ Og þ(!gar
Flóki er búinn að fara yfir
þessi ummæli öll og spyrja
hvassra spurninga er greini-
legt að Karl er hinn mesti sam-
særismaður sem gerir hvað
hann getur til að koma höggi á
sóknarprestinn fyrrverandi í
Langholti. Svo ekki sé talað um
hugsanleg tengsl Karls við
samsæri Ólafs Skúlasonar
biskups sem „var með sínum
hætti búinn að tengja saman
„Langholtskirkjudeiluna” og
kvennamál sín?“ Hafi menn
verið í efa um að skýrar línur
kæmu í biskupskjörið þá þurfa
þeir ekki að efast lengur.
Átakamál í bisk-
upskjöri
Til að gera langa sögu stutta
þá hefur það gerst með þessari
grein sr. Flóka að Langholts-
deilan sem allir héldu að væri
löngu gleymd og grafin grætur
nú í annað sinnni í þjóðkirkj-
unni. Land-
festunum í
Langholtinu
hefur að vfsu
verið sleppt,
en Evrópu-
presturinn
hefur tekið
málið með
sér á breið-
ari vettvang inn á svið umræð-
unnar fyrir biskupskjörið og er
ófeiminn við að blanda inn í
hana á opinberum vettvangi
hinum og þessum prestum.
Þessi leikur Flóka er augljós-
lega til þess gerður að gera
„LangholtsdeiIuna“ í útfærðri
merkingu að átakamáli í bisk-
upskjöri. Flóki segir: „Ég neit-
aði öllum beiðnum um að
koma fram í sjónvarpsþáttum
og blaðagreinum, sem þér
þóknast nú að nota þegar
stefnir í biskupskjör." Skýrara
getur þetta varla orðið og úr
þvx' sem komið er munu verð-
andi biskupskandídatar þui'fa
að gera annað en að lofa að
setja klósett í kirkjur landsins.
Biskupskjörið verður heitara
en svo að landsmenn sætti sig
við umræður um salernisað-
stöðu í kirkjum. Eftir kjarnyrt
fúkyrðin í Mogganum f gær
munu menn vilja mergjaðan
biskupsslag.
Garri.
Opið bréf til séra Karls
Sigrirbjörnssonar
HT í<; <íFyr OúM