Dagur - Tíminn Reykjavík - 01.10.1997, Blaðsíða 3

íDagur-tEínrám
Miðvikudagur 1. október 1997 -15
LIFIÐ I LANDINU
Tóbakssala er
siðlaus og ó verj andi
Nei, það eru ekki
sígaretturnar sem
menn vildu banna
sökum krabba-
meinshœttu, heldur
rauða lakið.
Dauðsföll af völdum reyk-
inga eru a.m.k. tuttugu
sinnum tíðari en af
nokkru öðru sem koma má í
veg fyrir, að áfengi einu undan-
skyldu.
„Það er siðlaust og óverjandi
að flytja inn og selja tóbak, og
enginn á að gera sig sekan um
það, hvorki ríki né einstakling-
ar. Raunar illskást að hafa
þetta hjá ríkinu", sagði Þor-
steinn Blöndal, lungnasérfræð-
ingur og stjórnarmaður í ÁTVR.
Eftir ítekað bann á sölu á
MM-kúlum, pistasíuhnetum frá
íran og síðast en ekki síst inn-
flutningsbann á rauðum fKEA-
lökum, sökum krabbameins-
valdandi efna, þótti biaðinu
ástæða að leita áhts Þorsteins á
tóbakssöiu, sem ekki hefur
heyrst að neinn haf! fagt til að
banna innflutning á.
Gildi forvarna
Þorsteinn segir löngu vitað um
fjölmargar orsakir krabba-
meina sem hægt væri að hindra
með forvörnum. Reykingar or-
saki 19-20% þessara dauðs-
falla, alkóhólið sé í öðru sæti
með 5-6%, en alit annað valdi
hvert um sig minna en 1% svo-
kallaðra hindranlegu dauðs-
falla. Má því Ijóst vera að reyk-
ingar eru a.m.k. 20 sinnum
hættulegri en rauð lök - auk
þess sem lökin eru einungis
hættuleg þeim sem þau nota,
öfugt við tóbakið.
Ríkið stærsti
eiturlyfjasalinn
Um 30% Islendinga á aldrinum
átján ára til sjötugs reykja dag-
fega segir Þorsteinn. Meðan svo
er treystu stjórnmáfamenn sér
tæpast til að leggja til innflutn-
Þorsteinn Blóndal
lungnasérfrœðing-
ur: Ríkið er stcersti
eiturlyfjasalinn af
þeim öllum.
ingsbann. Væri þetta hlutfall
komið niður í 20% færi slíkt
kannski að verða póhtískt fram-
kvæmanlegt.
Ríkið, sem Þorsteinn segir
stærsta eiturlyfjasalann af þeim
öllum, mætti að hans mati sýna
meiri fit í reykingavörnum. Það
heyrist t.d. ekki múkk í einum
né neinum vegna nýlegrar
verðhækkana á sígarettum. Síð-
an væri eftir að sjá, í sölutölum
ÁTVR, hvort þetta muni hafa
einhver áhrif th að draga úr
reykingum, eins og meiningin
var.
Spjótin beinast að
tóbaksinnflytjendum
„Það sem er nýtt í umræðunni
er, að það er í meira og meira
mæli verið að kafla tóbaksfram-
leiðslufyrirtækin og þá sem
dreifa og selja tóbak til ábyrgð-
ar, sem mér flnnst ágætis þró-
un“, segir Þorsteinn. Hann seg-
ist t.d. hafa orðið þess var, m.a.
á nýlegri ráðstefnu í Peking, að
menn beini spjótum sínum í
vaxandi mæfi gegn tóbaksinn-
flytjendum og seljendum í stað
þess að amast við reykinga-
mönnunum, eins og tilhneiging
hafi verið th, eins og vandinn
væri þeim að kenna. - HEI
Lúsin í skólanum!
Aðeins nokkrar vik-
ur eru liðnarfrá því
kennsla hófst í skól-
um landsins og hef-
ur lús þegar fundist
í tveimur grunn-
skólum á höfuð-
borgarsvœðinu.
Einnig hefur orðið
vart við hana á
Akureyri.
Lúsin, lítið og vængjalaust
gulgrátt kvikindi, er
martröð íjölskyldunnar í
dag svo furðulegt sem það kann
að virðast.
Lúsin eignast
börn og buru
Margir tengja lúsina
við fátækt, óþrifnað og
gamla tíma en það er
mesti misskilningur. Lús-
in unir sér vel í mannshári
og lætur vatn og venjulega hár-
sápu ekkert á sig fá. Lúsin er 2-
3 millimetrar að stærð, grípur í
hárið og heldur sér fastri með
klónum. Ilún sýgur blóð úr hár-
sverðinum, verpir eggjum og
eignast börn og buru. Hún
„smitast" hratt og labbar á
milli, frá húfu til húfu í skólan-
um.
Lús á
hverju hausti
Kristjana Ólafsdóttir, hjúkrun-
arfræðingur í Síðuskóla, segir
að lús greinist á hverju hausti í
grunnskólum og það þyki ekk-
ert tiltök
umál þó að vissulega verði
Lúsin getur lifað í stuttan tíma
utan líkamans en hún lifir í hár-
sverðinum og sýgur þar blóð. Hún
lætur vatn og venjulega hársápu
ekkert á sig fá, mikill þrifnaður
getur jafnvel haldið niðri einkenn-
unum. Hún getur lifað góðu lífi í
hárinu ef ekkert er að gert og
„smitast" hratt, labbað frá húfu til
húfu í skólanum.
Ekkert tiltökumál
Hárlús hefur komið upp í að
minnsta kosti tveimur grunn-
skólum á höfuðborgarsvæðinu
nú þegar aðeins nokkrar vikur
eru liðnar frá því skólinn hófst
og einnig hefur orðið vart við
hana á Akureyri. Þetta er þó
engin sérstök tíðindi því að lús
greinist venjulega í skólum á
haustin. Strax fóru í gang að-
gerðir í skólunum, börnin
voru send heim með miða
og upplýsingar um hvernig
skyldi bregðast við og for-
eldrar drógu fram lúsa-
kamba til að kemba börn sín -
allt er þetta gert til að
koma í veg fyrir far-
aldur.
ina ekki strax og því eru for-
eldrar beðnir um að halda
börnunum heima í sólarhring,"
segir hún.
Hvað á að gera?
Ef lús greinist í íjölskyldunni
þarf að draga fram þvottaefni
og þvo klæðnað, til dæmis húf-
ur, trefla, peysur með háum
kraga og rúmföt allra í íjöl-
skyldunni svo nokkuðs é nefnt.
Einnig er gott að kemba dag-
lega hárið, sem lúsin finnst í, og
jafnvel að þvo aftur með
lúsasjampói eftir viku eða hálf-
an mánuð. Ekki er víst að öll
nitin drepist við fyrstu með-
ferð.
Lúsin labbar á milli
Kristjana segir að lús berist við
snertingu eða þegar krakkar
skiptast á fötum í skólanum.
„Börnin skiptast á húfum og
lána burstana sína eftir
íþróttir,“ segir hún. Þá
eru snagar barnanna í
flestum tilfellum ansi þétt
og því auðvell fyrir lúsina að
labba á milli. Hún getur
nefnilega lifað í smátíma
utan líkamans. -GHS
stundum vart við gamla for-
dóma. Foreldrum og börnum sé
haldið vel upplýstum og gefnar
séu út leiðbeiningar, til dæmis í
fréttabréfum skólanna. Foreldr-
ar sóu hvattir til að vera á varð-
bergi, skoða hár barna
sinna ef þau kvarti
undan
kláða og láti skólann strax vita
ef lús finnist til að hægt sé að
grípa til viðeigandi ráðstafana.
„Ef lús finnst er ráðlagt að
fara í lúsameðferð, þvo hár
allra í fjölskyldunni með
lúsasjampói og kemba
hárið. Kamburinn
er th að ná lúsinni en
sjampóið drepur
nit-