Dagblaðið Vísir - DV - 20.08.1983, Blaðsíða 3

DV. LAUGARDAGUR 20. AGUST1983.
3
Sveinn undirbýr sig afl hefja tœknifrjóvgunina. Hann heldur hór á hitabrúsa
en í honum er stungið djúpfrystum sæðisskammti áður en hann hefur náö
þvi hitastigi sem kvígan vill meðtaka. Bóndinn og ungur sonur hans fylgj-
ast með.
ekki þekkja til sveitaverka. Það er því
kannski ekkert óeðlilegt að mönnum
verði aðeins hverft við þegar fr jótækn-
ar segja til starfs síns. Það er í raun-
inni ekkert við slík viöbrögð að athuga
þegar miðaö er við það uppeldi sem
fólk fær, og þá er ég aðallega aö tala
um borgarbúa sem eiga ekki að venj-
ast öllum þeim verkum sem þarf að
gegna til sveita, hvort sem mönnum
h'kar betur eða ver.”
Hlýtt á hendinni
—Kanntu vel við starfann ?
„Já, ágætlega. Mér finnst þetta við-
kunnanlegt starf, reyndar mjög þægi-
leg vinna. Að minnsta kosti er mér allt-
af hlýtt á annarri hendinni,” segir
Sveinn og glottir.
„Beljurnar taka mér yfirleitt vel,
blessaðar, þó oft gangi náttúrlega á
ýmsu. Þær geta stundum verið stygg-
ar, eru vissulega viðkvæmar í eðli
sinu. Og þvi vill stundum bregða við að
þær renni með allar lappir upp í loft
þegar maður er að aðhafast við þær.
Það er allur gangur á þessu.”
— Laumast aldrei að þér, Sveinn, sá
grunur að þetta sé ónáttúriegur starfi
sem þú gegnir, ef svo má orða?
„Jú, jú. Augljóslega er þetta vélræn
og aö sumu leyti ómanneskjuleg aö-
ferð.tæknifrjóvgunin.Auðvitað er hún
líka langt frá því að vera sambærileg
við hina eðlu tímgunaraðferð naut-
gripa og þar af leiöandi ónáttúrleg.
Ég efast reyndar aldrei um það að
kvígunum finnist gamla aðferðin betri
og eðlilegri, það er að segja að notast
sé við tudda.
En tækninni fleygir fram á öllum
sviðum og framþróun hennar verður
ekki stöðvuö i nautgriparækt frekar en
annars staðar. Og þar eð bændur vilja
nýta sér tækniframfarir í búgreinum
sínum þá er í sjálfu sér ekkert við
tæknifrjóvgun að athuga. Hún er að-
eins einn lítill angi af tæknibyltingu
síðustuára.”
Tuddagreyin
— Ekki er það samt alveg úr sög-
unni að kúm sé haldið í sveitum lands-
ins?
„Neiee það kemur sennilega aldrei
til. 1 hverju nútímafjósi er iöulega
haföur einn tuddi til taks þó svo lang-
mestur hluti kvíganna sé tæknifrjóvg-
aður. Ef notkun tuddanna yrði aflögð
meö öUu kæmi upp sú hætta að kyneðli
kviganna brenglaðist að einhverju
leyti og stofninn yrði smám saman
náttúrulaus. Þannig má segja að tudd-
inn sé enn í f uUu fjöri.”
— Þetta viðtal við Svein er tekið í
fjósinu við bæinn Arakot í Skeiða-
hreppi þar sem búa hjónin Sigmar
Guðbjömsson og Theodóra Svein-
björnsdóttir ásamt þremur börnum
sínum. Þau hjónin reka þrjátíu og
tveggja kúa myndarlegt bú í nýtísku-
legu og fullkomnu f jósi sem þau reistu
fyrir hálfu öðru ári. Sveinn er í starfs-
erindum í fjósi þeirra Sigmars og
Theodóru í þetta skiptið. Hans bíða
tvær kvígur í fjósinu. Þær eru báðar
greinUega yxna og virðast bíða óþolin-
móðar eftir að eitthvað gerist. Sveinn
býr sig undir að tæknifrjógva þær meö
sæði aöfengnu f rá Hvanneyri.
,3em dæmi um það hversu þetta
starf mitt er í sjálfu sér ónáttúrlegt,”
segir Sveinn,” get ég sagt þér að þetta
sæði, sem ég er að koma fyrir í legi
kvíganna, er fengið úr tveimur bolum
frá Hvanneyri sem báðir eru fyrir
löngu horfnir úr landi. Annar var send-
ur tU Svíþjóöar, að ég held, fyrir
tveimur mánuðum, en hinn drapst fyr-
ir réttum fimm vikum eða svo. En sæði
þeirra lifir engu að síður enn hérlendis
— og bíður þess nú að komast í kvíg-
urnarhéma.”
Tæknihliðin
— Hvemig má þetta vera?
„Jú, sjáðu tU”, segir frjótæknirinn.
„Þetta sæði, sem ég er að vinna með
núna, er fengið úr bolunum fyrir lið-
lega þremur mánuöum. Það er svo
djúpfryst og sett í fljótandi köfnunar-
efni. Þannig er það varðveitt í mínus
hundrað níutíu og sex gráöu kulda
þangaðtilþessþarf nieð.
Það er kallað strá sem hver sæðis-
skammtur er geymdur í inni í köfnim-
arefnisdunkunum. Eitt slíkt strá —
sem er vandlega merkt viðkomandi
sæðisgjafa — tek ég svo úr dunknum
mínum þegar að frjóvgun kemur. Strá-
ið er því næst þítt í heitu vatni í um
þrjátíu og fjögurra gráðu hita, þá er
því komið fyrir í eins konar sprautu
sem ég síðan þræði inn í leggöng kvíg-
unnar. Með ákveönu handtaki losnar
sæðið úr stráinu svo og sprautunni —
og þar með er sjálfri frjóvguninni
lokið.”
Þá ar fijóvgunin hafln.
sprautunni er komifl fyrir á sinum
stafl. . .
Heilmikil kúnst
— Er ekki nokkurt vandaverk að
koma sæðinu fyrir svo það haldist i
skepnunni?
„Jú. Það er reyndar heilmikil kúnst,
mikið handverk og reyndar miklu
vandameira en margur heldur.
Kúnstin er að koma sæðimu á réttan
stað í leggöngunum og það getur oft
verið ansi erfitt. Ég þarf nefnilega að
þræða endaþarmsgöng skepnunnar
með annarri hendinni og þar eru mikl-
ir hringvöðvar fyrir sem erfitt er að
komast um. Það undrast það margir
að frjótæknar þurfi að fara inn í gamir
skepnunnar, en það þarf að gerc þar eð
ógjömingur er að fara með höndina
inn í leggöngin því þar þarf að vera
rúm fyrir sjálfa sæðissprautuna að
fara um. Þessvegna þarf að þreifa sig
áfram eftir görnum skepnunnar þar til
fundið er fyrir mótum leghálsins og
legpípanna fyrir neðan, en þangaö þarf
sæðiö að komast svo það haldist. Eftir
að þessi staður er fundinn, er svo
sæðissprautunni stungið inn i leggöng-
in þar til endi hennar nær fyrrgreind-
um mótum. Þar er sæðið loks losað úr
sprautunni.
Það er svo vissulega misjafnt
hversu langur vegur þetta er, það fer
vitanlega eftir byggingu hverrar
skepnu fyrir sig. I erfiðustu tilfellunum
þarf ég aö nota allan handlegginn, upp
að öxl, í verkið. En vanalega dugar
samt rúmur framhandleggur í þær
flestar.”
Hjátrúin
— Að lokum Sveinn. Fylgir þessu
starfi þínu ekki einhver hjátrú, svo
sem hin aldna athöfn bænda að banka í
bakiö á beljunum aö lokinni sæöingu og
segja: Kálfuríkúoghaltunú!?
„Nei, ég leiði alla hjátrú hjá mér í
þessu verki mínu. Mér finnst hún ein-
hvem veginn ekki hæfa þessari nú-
tímaaðferð við að kelfa kýr.
En ég get sagt þér eina ágæta sögu
af bónda nokkmm sem hafði þá trú að
ef hann biti í bakið á kvígum sínum,
eftir að þær vom sæddar, þá héldu þær
fremur en ella. Þetta gekk lengi vel
með ágætum árangri, að minnsta kosti
missti engin kvíga hjá honum sæði um
langan tíma. En smám saman, eftir að
aldurinn færðist yfir karlinn, fór samt
að bera á því að ein og ein kviga missti.
Og svo fór undir lokin að það hélst ekki
sæði í einni einustu kvígu aumingja
karlsins. Enginn átti skýringu á þessu
háttalagi kvíganna, nema einn sem
var vinnumaður karls. Hann benti á
það að karlinn hefði með aldrinum
misst æ fleiri tennur og væri nú orðinn
vita tannlaus. Því hefðu áhrifin af biti
hans í bak kvíganna alltaf farið
þverrandi með árunum uns það urðu
engin undir lokin. Og þess vegna
misstuþær.”
-SER.
. . . og innan fárra sakúndna hafur hún þjónað hlutverki sinu og frjóvg-
uninni þar mefi lokifl.
Kvigurnar búnar afl fá sitt og ekki er annafl afl sjá en þær kunni hlutskipti
sínu ágætlega.