Dagblaðið Vísir - DV - 11.09.1986, Blaðsíða 15

FIMMTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1986.
15
Hvers konar fjölmiðlun?
Þessar vikumar eru hugsjónir
þeirra er vildu afnema einkarétt rík-
isins til útvarpsrekstrar að verða að
veruleika. Vissulega er ekki enn út-
séð um hvemig til tekst, því þróunin
er rétt nýhafin, en engu að síður
lofar byrjunin góðu. Nýja útvarps-
stöðin, Bylgjan, hefúr greinilega
farið mjög vel af stað. Um það er
glöggt vitni hin mikla hlustun, sem
staðfest hefúr verið í skoðanakönn-
un. Talsverðar hræringar em í
fjölmiðlaheiminum vegna undirbún-
ings nýrrar sjónvarpsstöðvar og lítill
vafi á að hún muni lokka til sín
marga áhorfendur þegar hún tekur
til starfa.
Líklega erum við íslendingar í
hópi heldur nýjungagjamra þjóða.
Það sýna viðbrögð okkar við ýmsu
nýjabrumi, svo sem litvæðingu sjón-
varps, myndbanda- og tölvutækni,
svo nýleg dæmi séu tekin. Þessi nýj-
ungagimi okkar kemur sér ábyggi-
lega vel fyrir nýju útvarps- og
sjónvarpsstöðvamar, enginn telst
maður með mönnum nema hann
fylgist með þeim fyrsta spölinn.
Eftir er svo að sjá hvemig þeim
gengur að „halda uppi dampi“ þegar
fi-á líður, hvort þær megna að verða
sífrískar og vakandi, eða verða
værukærar þegar komið er yfir
fyrsta og örðugasta hjallann og falla
í ónáð hjá neytendum þegar næsta
bylgja ríður yfir og enn nýjar stöðv-
ar líta dagsins ljós. Þetta má alls
ekki túlka sem neinar hrakspár, að-
eins er bent á einföld sannindi sem
öllu fjölmiðlafólki em ljós.
Hvernig fjölmiðlun?
Við þessi miklu tímamót í fjölmiðl-
un okkar íslendinga er ekki óeðlilegt
þótt við reynum að kryfja til mergj-
ar, hvers konar íjölmiðlun við viljum
hafa á öldum ljósvakans í framtíð-
inni. Við höfum nú þegar stigið það
stóra skref að aflétta ríkiseinokun.
Það var ekki aðeins sjálfsagt heldur
líka óhjákvæmilegt vegna nýrrar
tækni. Tæknin heldur áfram að þró-
ast og hún mun einnig halda áfram
að stýra þróun fjölmiðlunannnar að
nokkm leyti. Hinu megum við samt
ekki gleyma að tæknin á ekki og
má ekki taka völdin af mönnunum.
Það er þeirra að hagnýta sér hana
og leika mótleiki gegn þeim áhrifum
sem hún kann að hafa.
Ég gat áðan um nýjungagimi okk-
ar, og þar með að þó ekki væri nema
hennar vegna myndu nýjar stöðvar
ná til margra í upphafi. En við eigum
líka Ríkisútvarp sem hefúr þjónað
okkur i meira en hálfa öld. Vissulega
höfum við verið misjafhlega ánægð
með þjónustu þess og við höfúm líka
verið misjafhlega reiðubúin til þess
að auka veg þess. Engu að síður er
það staðreynd að flestir sterkustu
burðarásar nýju fjölmiðlanna eru
þangað sóttir og þaðan hefur komið
mjög stór hluti þess fólks er annast
almenna kvikmyndagerð í landinu.
Það er því bamaskapur að halda að
það fólk, er nú starfar þar, kunni
ekki ýmis ráð til þess að standast
þá samkeppni sem því er nú búin.
Raunar em fyrstu viðbrögðin þegar
komin á sjálfu markaðssviðinu.
Ljóst er að á næstunni verður hart
barist um hlustendur og glápendur
og um leið auglýsingar. Nýju stöðv-
amar verða að lifa af þeim, Ríkisút-
varpið hefur sitt aðalframfæri af
afhotagjöldum í framtíðinni því aug-
lýsingatekjur þess hljóta að minnka
lilutfallslega. Nýju stöðvamar hafa
mun minni skyldur að uppfylla, Rík-
isútvarpið verður áfram að sjá til
þess að allir landsmenn geti notið
þjónustu þess.
Nú á dögum eiga helst allir hlutir
að bera sig, eins og sagt er. Ekki
skal úr því dregið, en nú, þegar
KjaHarínn
á fimmtudegi
Magnús
Bjarnfreðsson
einkaaðilar hafa tekið að sér að reka
útvarps- og sjónvarpsstöðvar, sem
verða að bera sig, þá má velta því
fyrir sér hvort Ríkisútvarpið eigi að
vera í samkeppni við þá, eða hvort
þess biði nýtt hlutverk.
Fordæmi Bretanna
í Bretlandi em starfandi tvær sjón-
varpssamsteypur, ef svo má að orði
komast. Önnur er BBC sem er nokk-
urs konar ríkisútvarp þeirra þótt
ekki sé það alger ríkiseign eins og
Ríkisútvarpið okkar og hins vegar
er samsteypa „frjálsra" sjónvarps-
stöðva er reka ýmsa sameiginlega
starfsemi eins og aðalfréttastofú og
dreifikerfi. í útvarpsmálum er staðan
eilítið flóknari en í báðum tilvikum
fær BBC afhotagjöldin en hinir aug-
lýsingatekjumar.
Auglýsingatekjumar era hærri í
sjónvarpsstöðvunum þar en afnota-
gjöldin, þannig að „frjálsa" sam-
steypan hefúr meiri tekjur og minni
skyldur. Engu að síður em flestir
þeirrar skoðunar að BBC sé toppur-
inn á sjónvarpi í heiminum og
þangað em sífellt sóttar fyrirmyndir
úr öllum heimshomum. Stjómvöld í
Bretlandi nú vilja gjama skikka
BBC til að hefja rekstur auglýsinga-
sjónvarps, en starfsmennimir berjast
með kjafti og klóm gegn því og telja
þá grundvallarskiptingu, sem nú rík-
ir, besta fyrirkomulagið.
Nú er ég alls ekki að leggja til að
Ríkisútvarpið verði svipt auglýsin-
gatekjum sínum enda þótt hæpið sé
að auglýsingamarkaðurinn hér beri
margar stöðvar. En ég vara eindreg-
ið við því að við einblínum á arð-
semisjónarmiðið eitt þegar í hlut á
ríkisútvarp okkar. Það á hér eftir
sem hingað til að gegna marghátt-
uðu hlutverki á menningarsviðinu
sem einkastöðvar, er byggja á aug-
lýsingum, munu tæplega geta sinnt
á okkar litla markaði.
Það var tvímælalaust rétt að af-
nema einokun Ríkisútvarpsins. Það
fólk, sem þar starfar, mun verða full-
fært um að mæta samkeppni. En hve
langt viljum við að það gangi? Á það
að berjast einvörðungu um meiri-
hluta hlustenda og sjáenda við hinar
nýju stöðvar? Eða á það fremur að
verða útvörður íslenskrar menning-
ar í þeirri ógurlegu fjölmiðlaskriðu
sem yfir okkur fellur úr auglýsinga-
stöðvum, gervitunglum og mynd-
bandaleigum? Og ef svo er, viljum
við þá í raun styrkja það til slíkrar
baráttu? Erum við reiðubúin til þess
að kosta þá fjölmiðlun með hærri
afhotagjöldum eða beinum framlög-
um af skattfé, um leið og við tökum
á okkur kostnaðinn við nýju stöðv-
amar í hækkuðu vömverði vegna
aukins auglýsingakostnaðar?
Ég veit að svörin liggja ekki í aug-
um uppi og ég hefi þau ekki á
takteinum. En þetta em spumingar
sem við þurfúm að velta fyrir okkur.
Islenska ríkið - við öll - þarf að
móta fjölmiðlastefnu framtíðarinn-
ar.
Magnús Bjamfreðsson
„Hinu megum við ekki gleyma að tæknin
á ekki og má ekki taka völdin af mönnun-
um.
Ritskoðun
í Morgunblaðinu birtist miðviku-
daginn 3. september sl. grein eftir
Huldu Jensdóttur, forstöðukonu
Fæðingarheimilis Reykjavíkurborg-
ar um langt árabil. Grein þessi
fjallaði um fóstureyðingar og skal
aðalefrú greinarinnar ekki gert að
umtalsefrii hér. Greinin hefet hins
vegar með eins konar formála og það
var hann sem vakti sérstaka athygli
Kjallaiinn
Birgir ísleifur
Gunnarsson
alþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn
fá að senda inn svargrein. Málið var
lagt fyrir ritstjóm og samþykkt.
Nokkm síðar var ég beðin að stytta
grein mína, sem annars tæki of mik-
ið af rými blaðsins. Að sjálfeögðu
kom ég til móts við þá ósk, þótt ekki
færi framhjá mér, að stytting grein-
arinnar átti að gerast á kostnað þess
sem að mínu mati var mikilvægast
að kæmi fram. Fjórum mánuðum
eftir að ég skila svargrein minni til
Vem, fæ ég ódagsett bréf, en póst-
implað, þar sem segir: „Ritnefndin
treystir sér ekki til að birta grein
í þessum anda, þar sem við telj-
um hana vera á skjön við þá
kvenfrelsisbaráttu, sem við leit-
umst við að standa fyrir.“ “
Fróðleg vinnubrögð
Þetta vom orð Huldu Jensdóttur.
Það er afar fróðlegt fyrir allan al-
menning á íslandi að kynnast
þessum vinnubrögðum og afetöðu
aðstandenda Kvennalistans. Á síð-
ustu árum hefur öll fjölmiðlun á
Islandi færst mjög í frjálsræðisátt.
Dagblöð og aðrir fjölmiðlar em opn-
ir fyrir andstæðum skoðunum og
meira að segja Þjóðviljinn er ein-
staka sinnum farinn að birta greinar
sem em andstæðar skoðunum
flokksins og blaðstjómarinnar. I
þessu felst unmburðarlyndi og virð-
Kvennalistans
„íslenskar konur eiga miklu belra skilið. Þær eiga enga samleið með þessum ofstækisfulla og vinstri sinnaða
stjómmálaflokki."
„Öll einkennist barátta Kvennalistans af
skorti á umburðarlyndi og ótrúlegri ein-
' • íí
sym.
mína og það svo að mér finnst nauð-
synlegt að sem flestir geti kynnt sér
hann. Ég ætla því að vitna hér orð-
rétt í upphafskaflann í grein Huldu
Jensdóttur. Þar segir:
„Tímaritið Vera er málgagn
Kvennaframboðsins í Reykjavík og
Samtaka um kvennalista. I 4. tölu-
blaði Vem 1985 er grein, sem ber
yfirskriftina „Lífevon gegn frelsi
kvenna“. Greinin fjallar um kynn-
ingarfund Lífevonar í Isl. ópemnni
vorið 1985. Lífsvon er landssamtök
til vemdar ófæddum bömum.
Eftir að hafa lesið nefhda grein í
Vem, hafði ég samband við einn rit-
stjómarmeðlim Vem og bað um að
ing fyrir skoðunum annarra og
umfram allt traust á almenningi sem
á rétt á því að kynnast málum frá
öllum hliðum áður en afetaða er tek-
in.
Þá koma fram á sjónarsviðið
stjómmálasamtök, sem kenna sig við
konur sérstaklega og neita að birta
grein „í þessum anda“. Greininni er
hafnað, þar sem skoðanir greinar-
höfundar falla ekki í kramið. Og
hver er nú greinarhöfundurinn. Er
það eitthvert alþekkt karlrembusvín
og kvenhatari sem sjálfeagt sé að
hafa úti í homi. Nei - alls ekki.
Greinarhöfundur er þekkt kona, sem
um árabil hefur gegnt ábyrgðarstöðu
í þjóðfélaginu við góðan orðstír. Sjálf
segist hún reyndar í grein sinni vera
í þeim hópi „sem berst fyrir og styð-
ur heilshugar frelsisbarráttu
kvenna“. Skoðanir hennar vom bara
„á skjön við“ skoðanir forystusveitar
Kvennalistans. Þess vegna skulu
skoðanir hennar ekki komast á
framfæri.
Afturhaldshugsunarháttur
Slíkur afturhaldshugsunarháttin
er því miður ekkert einsdæmi í þess-
um herbúðum. öll einkennist bar-
átta Kvennalistans af skorti á
umburðarlyndi og ótrúlegri einsýni.
Þetta er mjög oft einkenni stjóm-
málaflokka, sem skipa sér yst til
vinstri í stjómmálunum. Grundvall-
arstefria þessara kvenna byggir á
stjómlyndi og þeirri trú að nauðsyn-
legt sé að hafa vit fyrir fólki í flestum
greinum.
Mér finnst þessi formáli í grein
Huldu Jensdóttur segja meira en
flest annað um þann hugsunarhátt
sem ríkir í herbúðum Kvennahstans.
Það er raunar leitt til þess að vita
að þessi hópur skuli kenna sig við
konur. íslenskar konur eiga miklu
betra skilið. Þær eiga enga samleið
með þessum ofetækisfulla og vinstri
sinnaða stjómmálaflokki.
Birgir ísl. Gunnarsson.