Dagblaðið Vísir - DV - 24.02.1989, Qupperneq 15

FÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 1989.
15
Heimllisiðnaður á íslandi:
Danskir
jólasveinar
Um síðustu jól hugðist ég gefa
kunningjakonu minni í Noregi litla
gjöf i tilefni jólanna. Ég fór því í
verálun eina í miðbæ Reykjavíkur
sem sérhæfir sig í sölu handunn-
inna muna og ætlaði að kaupa ís-
lenska jólagjöf. Þar fann ég lítinn
jólasvein úr tré, íklæddan pijónuð-
um fötum og ákvað að kaupa hann.
Af rælni spurði ég hvar jólasveinn-
inn væri framleiddur. „Hann er
búinn til í Danmörku, eins og flest-
ir jólamunirnir sem hér eru á boð-
stólum,“ var svarið.
Mér varð svarafátt og gekk út.
Er ég kynnti mér máhð nánar
komst ég að því að sá heimilisiðn-
aður, sem hér er á boðstólum, er
meira og minna innfluttur. íslensk-
um heimilisiðnaði hefur ekki verið
sinnt sem skyldi. Þama er alvarleg
brotalöm og þeir atvinnumöguleik-
ar, sem fólgnir eru í slíkum iðnaði,
ekki síst fyrir konur, eru ekki nýtt-
ir.
Handiðnaður - minjagripir
í aldanna rás hafa konur á ís-
landi sinnt margs konai' handiðn-
aði, má þar nefna ullarvinnslu,
handprjón, vefnað, sauma, útskurð
o.m.fl.
Áður var handiðnaður hluti bú-
starfa en í seinni tíð vinna í tóm-
stundum, oft unnin sér til skemmt-
unar og afþreyingar. í þjóðfélagi
nútímans eru mikhr möguleikar
fólgnir í þessu starfi. Óteljandi fyr-
irmyndir er að finna á Þjóðminja-
safni íslands og á byggðasöfnum
um allt land að gerð ýmiss konar
muna sem auðvelt ætti að vera að
finna markað fyrir ekki síður en
KjáQaxinn
Unnur Stefánsdóttir
varaþingmaður Framsóknár-
flokksins á Suðurlandi
dönsku jólasveinana.
Til þess að ná góðum árangri í
gerð minjagripa er mikhvægt að
vanda vel gerð þeirra eigi þeir að
ná athygh væntanlegra kaupenda.
Vænlegt getur verið til árangurs
að sérhæfa sig í gerð eins munar
eða fárra á hverjum stað, með því
næst meiri leikni og hvert byggðar-
lag hefur sína sérstöðu.
Breyting á búháttum
Eins og flestum er kunnugt hafa
orðið miklar breytingar í land-
búnaði á undanfömum árum,
framleiðsla dregist saman og at-
vinnutækifærum við hefðbundin
bústörf fækkað. Stórfehdust er þó
e.t.v. sú breyting sem orðið hefur
á stöðu sveitakonunnar, sem áður
stýrði stóru búi, oft með fjölda fólks
í vinnu, en situr nú í mörgum th-
vikum uppi með takmörkuð verk-
efni. Svo miklar breytingar hafa
orðið allra síðustu ár að nú er ekki
vinna fyrir nema einn aðila á um
40% allra búa í landinu ef miðað
er viö þær afkastakröfur sem gerð-
ar eru í verðlagsgrundvelh land-
búnaðarins. Þetta er sorgleg stað-
reynd sem erfitt er að sætta sig
við, en sýnir engu að síöur enn ljós-
ar að nýir atvinnumöguleikar
verða að koma til í sveitum, eink-
um fyrir konur, sem í mörgum til-
vikum hafa orðið að sætta sig við
skerta atvinnumöguleika.
Fjölbreyttir möguleikar
Ferðamönnum, sem koma til
landsins, hefur fjölgað um 50% á
sl. þremur árum og ef hér rís al-
„Stofna ætti verslun meö íslenskan
heimilisiðnað 1 hverjum landshliita
með einni miðstöð í alfaraleið, síðan
verði minni útibú opin á helstu ferða-
mannastöðum.“
„Flest það fólk, sem kemur til landsins, vill eiga einhvern hlut til minja
um ísland.'
þjóðleg heilsuparadís innan fárra
ára, eins og forsætisráðherra boö-
ar, þá á erlendum ferðamönnum
eftir að fjölga til muna.
Flest það fólk, sem kemur til
landsins, vill eiga einhvern hlut til
minja um ísland. Því er líklegt að
gerð minjagripa og annar smáiðn-
aður sé atvinna sem hægt er að
stórauka, ekki síst í dreifbýli.
í fyrsta lagi er slík vinna með
öhu óstaðbundin, smáiðnaö má
jafnt stunda við sjó fram sem inn
til dala. í öðru lagi þá hefur sveita-
fólk tíma aflögu frá búskapnum til
shkra starfa á vissum tímum árs
og víða er húsnæði fyrir hendi sem
nýta má th slíkrar starfsemi. í
þriðja lagi býr óvénjumargt hag-
leiksfólk í sveitum sem kann vel th
starfa sem þessara.
Eigulegir handunnir munir höföa
ekki síður til íslendinga og ætti
þessi markaður því ekki eingöngu
að vera bundinn erlendum ferða-
mönnum.
Það eru ekki síst þjóðlegir munir
sem fólk sækist eftir og munir sem
á einhvem hátt eru tengdir
ákveðnum héruðum eða lands-
hlutum.
Samstaða og framkvæmdir
Vinnuaflið, efniviðurinn og hug-
myndimar em fyrir hendi.
Það sem nú er brýnast í þessum
málum er að hvetja fólk th fram-
kvæmda og koma skipulagi á
markaðssetningu. í þessu sam-
bandi skiptir hönnun og leiðbein-
ingar miklu máli og koma þarf á
tilteknum gæðastaðli þannig að um
sé að ræða iðnað en ekki föndur.
í sl. viku var viðtal í Ríkisútvarp-
inu við framkvæmdastjóra Þróun-
arfélagsins þar sem hann sagði frá
hugmynd félagsins um fjárstuðn-
ing th handa konum sem vilja
stofnsetja nýjan atvinnurekstur.
Hugmyndinni var hafnað eftir
viðtöl við örfáar konur sem ekki
töldu ástæðu til slíks. Þróunarfé-
lagið ætti að dusta rykiö af þessari
hugmynd strax og auglýsa styrk-
veitingar, það er einmitt þess konar
aðstoð sem vantar núna.
Mikhvægt er að hið opinbera
leggi einnig sitt af mörkum í þessu
efni.
Stofna ætti verslun með íslensk-
an heimihsiðnað í hverjum lands-
hluta með einni miðstöð í alfara-
leið, síðan verði minni útibú opin
á helstu ferðamannastöðum.
Danski jólasveinninn
Mér hefur oft verið hugsað til
danska jólasveinsins síðustu vik-
umar. Það er hryggilegt hvað við
íslendingar erum oft blindir á þá
möguleika sem eru aht í kringum
okkur.
Blunda e.t.v. enn í fari okkar ein-
hverjar leifar frá nýlendutíman-
um?
Öh getum við verið sammála um
að velja fremur íslenskar vörur en
erlendar, en þá þurfa íslenskir val-
kostir að vera th staðar.
Unnur Stefánsdóttir
Þýðir bjórinn auk-
ið áldósaflóð?
Nú fer bjórinn að flæða yfir okk-
ur í stríðum straumum en ekki er
það einungis mjöðurinn góði, sem
svo margir landsmenn bíða í of-
væni eftir, heldur og umbúðimar
sem koma til með að flæða yfir
borg og bý. Mikið hefur verið karp-
að í gegnum árin hvort leyfa ætti
sölu á drykk þessum og hafa menn
nú orðið sammála um að leyfa
hana. Einnig hefur verið rætt um
hvaða tegundir við komum til með
að fá erlendis frá. Mikið hefur líka
verið reiknað hvað sé hagstætt og
hvemig gróðinn skih sér sem best.
Og síöast en ekki síst hvaða sess
íslenskir framleiðendur eigi að
hafa í þessu nýja framboði á mark-
aðinum.
Sem umhverfisvemdarsinni lít
ég svo á að ekki sé minni þörf á að
ræða um það í hvernig umbúðum
drykkurinn verði seldur. Ef við ht-
um á vinsældir einnota umbúða,
þ.e.a.s. áldósa, fyrir gosdrykki er
nokkúð víst að það verða einnig
örlög bjórsins að búið verði um
hann í áldósum. En ekki líður á
löngu þar til áldósimar tæmast
hver af annarri og sé ég fyrir mér
hauga af tómum bjórdósum hér og
þar og ahs staðar.
Ég sé fyrir mér hvemig áldósirn-
ar munu hggja eins og hráviði um
Austurvöh, Lækjartorg, flæða upp
úr sorptunnum, hvernig fegurð
Kjallarinn
Stígrún Ása
Ásmundsdóttir
félagi i samtökum græningja
sumarskemmtistaða mun verða
afskræmd enn meir en nú tíðkast.
Nú mun fólk ekki einungis kaupa
sér íslenskt brennivín í nesti þegar
farið verður í Þórsmörkina eða
Þingvelli heldur mun fólk og taka
bjór með sér í ómældu magni.
íslendingar aftarlega á mer-
inni
íslendingar em svo aftarlega á
merinni í sambandi viö umhverfis-
mál að það má næstum telja það
klúrt. Þeir halda að allt sé svo
hreint og snyrthegt að þeir sjá ekki
framtíðarsóðaskapinn fyrir græðgi
og fyrirhyggjuleysi. í dag getum við
vissulega státað af hreinna um-
hverfi en nágrannalöndin en á ein-
hveijum tíma hafa þau lönd, sem
í dag glíma við stóran og mikinn
umhverfisvanda, haft ómengað
umhverfi. Við ættum því að sýna
visku og læra af reynslunni því
ekki er neitt sjálfgefið að ísland
verði hreint og ómengað, og í raim
„Varla munu framleiðendur á dósun-
um, þeir sem sjá um sölu eða nokkur
sá sem hag hefur af notkun dósanna
berjast gegn sölu þeirra...“
HOLSTEN
Budweiser
úfNivxrsuruCaus
BECtóBIEH

„En ekki líður á löngu þar til áldósirnar tæmast hver af annarri..." seg-
ir greinarhöf. m.a.
I
. .
frekar ólíklegt. Líklegra er að við
verðum fljót að ná nágrannalönd-
um okkar við að menga umhverfið
ef fyrirhyggjuleysi og græðgi ráöa
ferðinni.
Mikið hefur verið rætt um ölæðið
sem kemur th með að fylgja bjórn-
um. Ekki ætla ég að gefa neitt út á
drykkjuvandamál þau sem kunna
að fylgja í kjölfar sölu bjórsins
óheft. Aftur á móti sem umhverfis-
verndarsinni og félagi í samtökum
græningja tel ég mig knúna að lýsa
yfir þeim viðbjóöi sem allar þessar
áldósir vekja í huga mínum.
Fleira mælir á móti notkun ál-
dósa en bara sóðaskapurinn sem
honum fylgir. Þetta er mikil sóun
á hráefnum og eitthvað mun það
kosta að þrífa upp dósimar að ég
tah nú ekki um hver kemur th með
að borga brúsann. Auðvitað er það
almenningur, eins og alltaf, sem
situr uppi með afleiðingar glappa-
skota þeirra sem völdin hafa í sín-
um höndum.
Byrgjum brunninn
Við höfum oft hermt eftir frænd-
um okkar Dönum og legg ég til að
við gerum það í þessu máli. Þar eru
einnota umbúðir óleyfilegar fyrir
drykkjarfóng. Ætlum við virkilega
að æða áfram í bhndni græðginn-
ar?
Betra þætti mér að koma í veg
fyrir þennan óþarfa sóðaskap og
sóun, sleppa notkun áldósa og nýta
betur umbúðirnar.
Ég hvet aha sem annt er um
umhverfið að láta í sér heyra og
taka ekki í mál neinar áldósir á
markaðinum. Varla munu fram-
leiðendur á dósunum, þeir sem sjá
um sölu eða nokkur sá sem hag
hefur af notkun dósanna beijast
gegn sölu þeirra. Af þessum orsök-
um er þörf á miklum þrýstingi frá
öllum þeim sem vhja halda um-
hverflnu hreinu. Einfaldasta og
jafnframt ódýrasta leiðin til þess
að vernda umhverfið er að koma í
veg fyrir mengun, nóg er mengunin
fyrir. Fyrir þá sem telja þetta mál
litlu skipta langar mig að benda á
máltækið „margt smátt gerir eitt
stórt“.
Stígrún Ása Ásmundsdóttir