Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.1991, Qupperneq 16

16
DUNDURUTSALA - FRABÆRT VERÐ
UxM
Joggingetm bleikl
XSSMLXL
Vnð ki 1 960
Sinrwpsg 1,01^ XS-SM-LXL
Fjðlubl nnnepsg XS S M-L-XL
Vwð k. 2880
Ath. elnnlg
Barnagallar
frá 2.490.
Herragallarí
yfirstærðum
kr. 4.490.
Úrval af
bolum og
stuttbuxum
of Iceland
VERSLUN
SKIPHOLTI 37
SlMAR 31515
OPIÐ VIRKA DAGA 9-18,
laugardaga 10-16
Tannlæknastofa á Grænlandi til sölu
Eina tannlæknastofa Grænlands i einkaeign er til sölu.
Stofan, sem er i Godtháb/Nuuk, er í mjög góðu ásigkomulagi, með tækj-
um sem svara til kröfu nútimans. Á stofunni eru 2 stólar og aðstaða
fyrir tannsmíðar. Fyrirtækið, sem er gamalt og gróið. fellur ekki undir
hið opinbera og þ.a.l. er gjaldskráin frjáls. *
Viðskiptahópurinn er stór en þó langt frá fullnýttur sem gefur möguleika
á auknum tekjum.
Áhugasömum kaupendum er bent á að hafa samband við:
Lögfræðingur/Advokat: Henrik Dichman
Advokatfirma, Kierkegaard & Malby
Amaliegade 4, Postboks 3004
DK 1021 Kobenhavn K
Seljum í dag og næstu daga nokkur
lítillega útlitsgöUuð GRAM tæki
með góðum afslætti.
GÓÐIR SKILMÁLAR
TRAUST ÞJÓNUSTA
/ponix
HÁTÚNI REYKJAVÍK SÍMI (91)-24420
BROOK CROMPTON RAFMÓTORAR
Eigum alltaf til á lager 2, 4 og 6 póla mótora 0,25-37
kw. Einnig með flangs, bremsu og tveggja hraða.
VliÞuisen
Suðurlandsbraut 10. S. 686499.
[Of)- íjl C'.p A ? < l 'JV'J/ •>
MÁNUDAGUR 30. SEPTEMBER 1991.
Meiming
H ver er sinnar
gæfu smiður
Nýtt íslenskt leikrit, Gleðispilið eftir Kjartan Ragn-
arsson, var frumsýnt í Þjóðleikhúsinu á föstudaginn
var og leikstýrir Kjartan verkinu sjálfur.
Það er byggt á sagnfræðilegum grunni, en reyndar
er farið allfrjálslega með efniviðinn og bæði persónum
og atvikum bætt inn eftir þörfum.
Margar persónurnar eru þó sannsögulegar og at-
burðarásin fylgir aö hluta til raunverulegum atburð-
um. En fyrst og fremst er Gleðispilið sjálfstætt leikrit
sem byggist á eigin forsendum.
Leiklist
Auður Eydal
Þegar upp er staðið er aðeins spurt hvort sýningin í
heild gangi upp og hvernig einstakir efnisþættir, per-
sónusaga og atburðir falla saman innan verksins sjálfs.
Leikritið er byggt upp af mörgum stuttum atriðum
og skiptingar eru hraðar. Þar hjálpar útsjónarsöm
hönnun leikmyndar mikið til. En efniviöurinn er
margþættur og atriöin eru töluvert misvæg þannig að
efnisleg framvinda er sveiflukennd þó aö alltaf sé nóg
fyrir augað að sjá. Sérstaklega fannst mér þess gæta
í seinni hlutanum.
Kjartan Ragnarsson er ótrúlega fjölhæfur og afkasta-
mikill í leikhúsinu, eins og mörg og ólík verk hans á
undanförnum árum sýna best. I Gleðispilinu, sem er
metnaðarfullt og vel unnið leikrit, fannst mér þó örla
á því aö það hefði mátt fara yfir textann, þétta hann
og hnitmiða í nokkrum atriðum sem virkuðu meira
sem uppfylling og báru illa viðamikla úfærslu.
Á frumsýningunni fannst mér líka vanta meiri hita
í hugsjónir og ástríður verksins. Það kraumaði ekkert
undir köldu og stílhreinu yfirborðinu.
Meginyrkisefni verksins er lífshlaup Sigurðar Pét-
urssonar leikritaskálds (1759-1827), en í baksýn eru
þær stórkostlegu hræringar og þjóðfélagsbyltingar,
sem áttu sér stað í Evrópu á þeim tíma sem hann var
uppi.
A íslandi herjuðu náttúruhamfarir svo lá við land-
auðn og í verkinu er því lýst hvernig yfirvöld gátu
ráöskast með fólk aö vild ef því var að skipta. Alda
frelsis og jafnréttis berst um alla álfuna, en valdastétt-
irnar berjast hatrammlega gegn hvers kyns breyting-
um sem ógnað geta tilveru þeirra.
Og byltingin étur börnin sín.
Þetta er bakgrunnur’verksins og skirskotunin til
samtímans er ljós.
En dramað í verkinu snýst um ævi listamannsins
og frelsi hans til að tjá sig. Það fjallar líka um vinátt-
una og ástina, og um baráttu fyrir réttlæti.
Efnisþættirnir vindast saman á ýmsa vegu, en þegar
upp er staðiö gefur höfundur ekki mikla von því að í
raun hafa allir tapað baráttunni.
í Gleðispili er fylgst með ferh Sigurðar allt frá því
að hann er léttlyndur og hugumstór stúdent í Kaup-
mannahöfn þar til hann löngu seinna býr í Reykjavík,
rúinn bæöi heilsu og hugsjónum. Embættisferillinn
hefur klúðrast og hann flýr á náöir flöskunnar.
Sigurður hefur verið nefndur faðir íslenskrar leikrit-
unar. Hann skrifaði tvö leikrit á íslensku, Hrólf og
Narfa, fyrir Herranótt en beinskeytt ádeilan í Narfa
hitti svo vel í mark að yfirvöld bönnuöu sýningar langa
hríö.
Kjartan rammar verkið inn, lætur það hefjast og
enda þar sem verið er að að æfa Narfa. Þá er Sigurður
orðinn gamall og býr í horninu hjá vini sínum, Geir
Vídalín biskupi. En umhyggja biskups er reyndar ansi
þungbær og líkari hlekkjum en nokkru öðru.
Vinátta þeirra Sigurðar og Geirs Vídalín, gengur eins
og rauöur þráður í gegnum allt verkið, vinátta sem
snýst upp í andhverfu sína áður en yfir lýkur.
Ánnar veigamikill efnisþáttur er samband Sigurðar
við Ragnheiöi Valdemarsdóttur sem ratað haföi í mikl-
ar raunir heima á íslandi í móöuharðindunum. Hún
hafði misst alla sína nánustu utan eitt stúlkubarn og
lenti með þessa dóttur sína á vergangi. Barninu var
síðan komið fyrir hjá dönskum hjónum sem fluttu það
með sér til Danmerkur.
Sigurður er í upphafi fullur eldmóðs og ætlar sér að
hjálpa Ragnheiði til að fá dóttur sína aftur en baráttan
viö kerfið verður honum ofviða og hann svíkur bæði
hana og sjálfan sig.
Kjartan er glöggur á úrlausnir leikhússins og þaul-
kunnugur möguleikum þess. í verkinu er fiallað um
dökka tíma í sögunni og meinleg örlög manna. Valda-
stéttin fær illa útreið og hugsjónahetjumar eru ósköp
breyskar og örlög þeirra fyrirséð. En það er enginn
drungi yfir sýningunni sem er mikið leikhús og fiör-
ugt sjónarspil.
Áður var minnst á leikmynd Grétars Reynissonar
sem oft gleður augað með hreinum formum en styður
fyrst og fremst framvindu verksins. Vegna fiölda at-
riöa og tíðra skiptinga þarf á augabragði að vera hægt
að skipta um umhverfi og lausnir Grétars bera form-
skyni listamannsins vitni um leið og þær eru gerðar
af hugkvæmni og með það fyrir augum að trufla sem
minnst framgang verksins.
Búningar eru verk Stefaníu Adolfsdóttur sem hefur
unnið vandað og gott verk. Hönnunin byggist á sögu-
legum fyrirmyndum og hefur tekist mjög vel. Litaval
byggist á því að höföingjar eru í svörtum og rauðum
litum en lágstéttir í gráum. Þegar svo bætist við mark-
viss og „sterk“ beiting ljósa (Páll Ragnarsson) verður
útkoman oft mögnuð.
Leikendur skila mjög jöfnum og góðum leik. Óvenju-
lega skemmtilegri og vandaðri túlkun er skilaö í hverju
aukahlutverkinu á fætur öðru og mikil rækt lögð við
þessa fínvinnslu í „litlu“ hlutverkunum. Þau verða
líka mörg hver harla stór fyrir vikiö.
Þórarinn Eyfiörð hefur jákvæða útgeislun og er þétt-
ur fyrir og ákveðinn sem Rasmus Kristján Rask. Erl-
ingur Gíslason þarf ekki mikið aö segja til að sýna þá
stefnu sem líf framfarasinnans, Skúla fógeta, tók.
Borðhaldiö var alveg ljómandi atriði þó aö Helgi Skúla-
son fyndi sig ekki almennilega í hálfvandræðalegu
hlutverki Jóns Eiríkssonar.
Sama má reyndar segja um Arnar Jónsson sem fann
ekki réttan samhljóm viö hin í hlutverki Ólafs Steph-
ensen. Ragnheiður Steindórsdóttir var sýnu nær því
í hlutverki Sigríöar konu biskups.
Pálmi Gestsson náði ágætum tökum í hlutverki
Torkelsens, sem þjónar höfðingjunum af sannri innlif-
un en vaknar svo upp og þarf eins og aðrir að takast
á við vonbrigði lífsins. Túlkun Pálma var sterkt inn-
legg í heildarmyndina og hlutverkið mjög vel unnið.
Sigurð Skúlason hef.ég sjaldan séð leika betur en í
hlutverki þrjótsins, Hollenstæns. Mér fannst að vísu
óþarfa áhersla á þjösnaskap og ofbeldi þessa brott-
hlaupna íslendings sem þóttist vera hollenskur þegar
hann sneri aftur heim eftir skuggalegan feril í útlönd-
um. En Hollenstæn varð engu að síður lifandi og ljós
og sjálfum sér samkvæmur í meðförum Sigurðar.
Örn Árnason vel í hlutverki Geirs Vídalíns, sérstak-
lega í fyrsta hluta verksins. En hann átti erfiðara upp-
dráttar í síðari hlutanum þegar persónan þróast að
mestu leyti utan sviðs og náði ekki þeim valdsmanns-
lega þunga sem þurfti til að gera biskupinn sannfær-
andi. En í fyrsta hlutanum var Örn sem sagt í essinu
sínu sem skólasveinninn Geir.
Það má reyndar segja bæði um hlutverk biskups og
Ragnheiðar aö það liggur við að höfundur (og leik-
stjóri) fari offari í því að kæla þessar persónur niður,
þannig að það vantar stórlega inn í tilfinningaskalann
hjá þeim. Þetta byggist að nokkru leyti á því hvernig
hlutverkin eru skrifuð, en þó fremur á leikstjórninni.
Mér fannst veigamikill þverbrestur í einum megin-
þætti verksins þar sem var samband þeirra Siguröar
og Ragnheiðar. Uppgjöf hans, blekkingar og svik skipta
minna máli af því að Ragnheiður er svo ótrúlega yfir-
veguð og róleg yfir þessu öllu saman. Aðeins einu sinni
fær örvænting hennar útrás, en síöan kemur hún
böndum á tilfinningamar og verður aftur stillileg og
prúö þrátt fyrir brostnar vonir og hina sárustu niður-
lægingu.
í hlutverki Ragnheiðar er Ólafia Hrönn Jónsdóttir
og leikur afburöavel á þeim forsendum sem settar eru
upp. Návist hennar á sviðinu er sterk og hver hreyfing
og svipbrigði þaulunnið. Ólafia á ekki langan leikferil
að baki enda ung að árum en engu að síður má binda
við hana bjartar vonir því að svona leikur sést ekki
nema hjá þroskuðum listamönnum.
Sigurður Sigurjónsson leikur nafna sinn Pétursson
og þarf ekki að fiölyrða um það að hann leikur hlut-
verkið af sjaldgæfri innlifun og þrótti. Samleikur
þeirra Arnar Árnasonar og hans í fyrri hluta verksins
var einkar skemmtilegur og lýsti vel sambandi þeirra
félaga. Sigurður heldur sínu striki og vex fremur en
hitt eftir því sem á verkið líður. Það er alveg sama
hvar gripið er niður og skoðuð túlkun hans sem spann-
ar megnið af einni mannsævi, hann leikur léttilega
allan skalann. Einstök frammistaða.
Atburðarásin og persónusköpunin veltir upp spurn-
ingum um það að hve miklu leyti menn ráði sinni eig-
in auðnu (eða annarra) og Kjartan gefur engin endan-
leg svör um það. Og víst er um það að ekki tókst Sig-
urði Péturssyni að framkalla neinar stökkbreytingar
á viðhorfum manna.
Hans örlög urðu þau að tala fyrir daufum eyrum á
sinni tíð en seint og um síöir náðu þó orð hans til
okkar því að verk hans lifa.
Þjóðleikhúsið sýnir á stóra svióinu:
GLEÐISPiLIÐ - eóa
FAÐIR VORRAR DRAMATÍSKU LISTAR
Höfundur og leikstjóri: Kjartan Ragnarsson
Leikmynd: Grétar Reynisson
Búningar: Stefania Adolfsdóttir
Tónlist: Jóhann G. Jóhannsson
Lýsing: Páll Ragnarsson