Alþýðublaðið - 24.08.1968, Qupperneq 6

álað á rúður í
holtsstræti
Einhverjir, sem viljað hafa
sýna andúð sína í verki á inn
rás Sovétmanna og bandalags
Síldin færir
sig í vestur
Síldin hefur nú fært sig aö-
eins vestar og í fyrrakvökl
fékk eitt síldvt'iðiskip sæmi-
legt kast á 8undu gráðu A.I.,
sem er það vestasta svæði sem
síld hefur veiðst á í sumar.
Önnur skip komu á svæðið í
fyrrinótt og fengu einnig
sæmileg köst, en erfitt var
að fást við viðarnar vegna
kviku. í gærmorgun voru
komin SV 3 vindstig á veiði-
svæðinu. Kunnugt var í gær-
morgun um afla 8 skipa með
samtals 590 lestir síldar. Skip
in eru þessi; ísleifur IV. VE
170 lestir, Héðínn ÞH 90, Fíf
ill GK 50, Hrafn Sveinbjarn-
arson GK 80, Barði NK 15, As-
berg RE 35, Guðbjörg ÍS 90
og Jón Finnss. GK 60 lestir.
ríkja þeirra í Tékkóslóvakíu,
máluðu í fyrrinótt rúður og
veggi hússins númer 27 við
Þingholtsstræti með rauðri
málningu. Einnig klíndu þeir
málningu á gangstéttina fram
an við húsið. í húsi þessu hef
ur MÍR, Menningarsamband
íslands og Ráðstjórnarríkj-
anna, aðsetur. í sýningarglugg
um á neðstu hæð hússins get
ur að líta myndir og upplýs-
ingar um Sovétríkin.
í gaermorgun, þegar fólk
fór á stjá í Þingholtsstræti,
blöstu við því rauðar máln-
ingarklessur á rúðunum í sýn
ingargluggunum, á veggjum
og á gangstéttinni framan við
húsið.
Augljóst er, að einhverjir,
sem viljað hafa andmæla að-
gerðum Sovétríkjanna í Tékkó
slóvakíu hafa þarna átt hlut
að máli. Lögreglan hafði í gær
ekki hugmynd um, hverjir
þarna höfðu verið að verki.
Ljósmyndari blaðsins kom
að MÍR-húsinu skömmu eftir
hádegið í gær og voru menn
þá í óða önn að hreinsa hina
rauðu málningu mótmælenda
af rúðum og veggjum.
Forseti kvaddur
„til samninga
Svoboda forseti Tékkóslóvakíu var í gær kominn til Moskvu
„til samninga" að því er sagt var. Þegar þetta er ritað er
enn ekki vitað hver verður niðurstaða farar hans eða hvort
haim á í bráð afturkvæmt til heimalands síns. En það hefur
komið fyrir áður í tékkneskri sögu að forseti Tékkóslóvakíu
væri kvaddur t'il höfuðborgar voldugs grannríkis „til samn-
inga“, og það getur verið lærdómsríkt að sú saga sé rifjuð
upp nú.
Fyrir réttum 30 árum 1938
hófu Þjóðverjar, sem þá lutu
stjórn Hitlers, mikið tauga-
stríð gegn Tékkóslóvakíu og
beittu nazistarnir fyrir sig í
byrjun þýzkumælandi minni-
hluta í landinu sjálfu, Súdet>
unum svonefndu. Þeir voru
látnir gera kröfur um víðtækt
sjálfsforræði og gæta þess þó
jafnframt að spenna bogann
ætíð svo hátt' að útilokað væri
að tékkneska stjórnin gæti
samið við þá. Þessi krafa um
sjálfsforræði innan Tékkó-
slóvakíu breyttist þó von bráð
ar í kröfu um innlimun Sand-
svæðanna, sem Súdetar byggðu
aðallega, í Þýzkalandi, og féll
ust vesturveldin Bretland og
Frakkland á þá kröfu á Miinch-
enarfundinum 29. september
1938. Tékkar sjálfir áttu ekki
fulltrúa á þeim fundi, en urðu
nauðugir að beygj'a sig fyrir
þeim ákvörðunum sem stór-
veldin komu sér þar saman um.
Eftir Miinchenarfundinn
urðu talsverðar breytingar á
stjórn Tékkóslóvakíu. Benes
forseti landsins, sem hafði ver
ið Þjóðverjum sérstaklega mik
ill þyrnir i augum, lét af em-
bætti og fór landflótta til Bret-
lands, en í staðinn varð for-
seti Emil Hacha, roskinn lög-
fræðinguf, sem naut góðs á-
lits, en þafði aldrei haft nein
afskipti af stjórnmálum; Rud-
olf Berán varð forsætisráð-
herra og við embætti utanríkis
ráðherra tók Chalkovsky, at-
vinnudiplómat sem hafði verið
sendiherra í Berlín og Róm og
var kunnur fyrir samúð með
Þýzkalandi og Ítalíu.
Það kom hins vegar brátt í
ljós að Hitler kerði sig ekki
ánægðan með þær sneiðar sem
hann hafði fengið af Tékkó-
slóvakíu á Miinchenarfundin-
um. Hann stefndi að því að ná'
öllu landinu undir sig. Til þess
að ná því marki ýttu nazistar
undir aðskilnaðarstefnu Sló-
vaka í austurhluta landsins.
Strax eftir Munchenarfund-
inn hafði verið mynduð sér-
stök slóvakísk ríkisstjórn und-.
ir forsæti Josefs Tisos. Stjórn
hans krafðist aukins sjálfsfor-
ræðis, en ýmsir ákafir þjóðern
issinnar í landinu vildu að Sló
vakía lýstl yfir fullu sjálf-
stæði. Þjóðverjar gáfu til
kynna að þeir litu á þetta mál,
sem tékkneskt innanríkismál,
og svaraði stjórnin í Prag þá
kröfunum frá Slóvökum með
því að setja stjórn Tisos af.
Sidor var þá útnefndur for-
sætisráðherra nýrrar stjórnar
í Slóvakíu, og skömmu eftir að
hann tók við fékk hann heim-
sókn frá þýzkum gestapómanni.
Sidor neitaði, og hann neitaði
enn 11. marz 1939, er Seyss
Inquart', höfuðkvislingurinn í
Austurríki, heimsótti hann á-
samt fimm hershöfðingjum og
krafðist hins sama. Sidor kvaðst
verða að ræða málin við stjórn
ina í Prag.
Hernaðarástandi var lýst' yfir í
Slóvakíu, og sumir öfgafyllstu
aðskilnaðarsinnar flúðu til Vín
arborgar, þar á meðal Ferdi-
nand Dureansky, en hann
sendi þaðan áskorun til Hitlers
þar sem hann var beðinn að
styðja sjálfstæðisviðleitni Sló-
vaka. Undir þessa áskorun rit
aði hann eigið nafn og auk þess
nöfn þeirra Tisos og Sidors.
Þeir vildu þó hvorugur kannast
við að hafa átt þátt í áskorun-
inni, og gripu Þjóðverjar þá' til
sinna ráða. Árla morguns 13.
marz var Tiso vakinn með fyr-
irmælum um að fara strax til
Rerlínar. Ef hann færðist und
an, þá voru tvær þýzkar her-
deildir tilbúnar við landamær
nn, en Tékkum yrði sýnd mildi,
ef þeir veittu ekki mótspyrnu,
og fengju að halda takmark-
aðri sjálfstjórn. Þeim félögum
varð að vonum hverft’ við þessi
tíðindi, en strax og Hitler hafði
lokið máli sínu var þeim ýtt
inn í annað herbergi, þar sem
Ribbentrop og Göring þjörm-
uðu að þeim. Meðal annars hót
aði Göring því að Prag yrði
lögð í rúst með loftárásum, ef
þeir gengju ekki til samvinnu
við Þjóðverja. Þetta var meira
en Hacha þoldi og féll hann í
ómegin í fundarherberginu,
en líflæknir Hitlers, sem varð
viðstaddur brá skjótt við og
kom honum til meðvitundar
aftur. „Þetta hefur líka verið
erfiður dagur fyrir þetta gaml
»n mann“ heyrði túlkur Hitlers
ers Göring segja við þetta
tækifæri.
Þegar Hacha hafði náð sér
aftur eftir áfallið, talaði hann
í síma við samstarfsmenn sína
í Prag og ritaði síðan undir
skjal, þar sem stóð ,,að hann
treysti foringja Þýzkalands fyr
ir örlögum tékknesku þjóðarinn
ar.“ Um leið var tékkneska
hernum fyrirskipað að verjast
ekki. Þegar Tékkarnir tveir
gengu út úr kanslarahöllinni í
Prag að loknum þessum atburð
um, sagði Chalkovsky: ,Þjóðin
mun formæla okkur, en við
höfum bjargað lífi hennar. Við
höfum forðað henni frá hræði-
legu blóðbaði." Þessi orð rætt
ust að vísu ekki, því að Tékk
iar fengu fyllilega sinn skerf af
því blóðbaði, sem nazistastjórn
Hitlers kom af stað síðar á
þessu sama ári, en það er önn
ur saga.
Belgískt bílnúmer
gerði sendiherra
kleift að fara
in til að hernema Bratislava.
Tiso beygði sig fyrir þessum hót
unum og í Berlín sagði Hitler
honum að Slóvakar ættu um
það tvennt að velja að lýsa yf
ir sjálfstæði, eða verða innlim-
aðir í Ungverjalandi. Tiso lagði
málið fyrir slóvakiska þingið
14. marz og það lýsti þá yfir
sjálfstæði landsins og bað
Þýzkaland um hervernd.
En Bæheimur var þá enn eft'
ir. 14. marz var Hacha forseti
kvaddur til Berlínar á'samt
Chalkovsky utanríkisráðherra,
og héldu, þeir að ætlunin væri
að fá þá til að samþykkja sjálf
stæði Slóvakíu. En meðan þeir
voru á leiðinni fóru þýzkar
hersveitir yfir landamæri
Tékkóslóvakíu, og aðfaranótt
15. marz tók Hitler á móti
Tékkunum og voru þeir Ribben
trop, Göring og Keitel hers-
höfðingi viðstaddir þann fund.
Htler skýrði frá því að hann
hefði gefið þýzkum hersveitum
fyrirmæli um að halda inn í
Tékkóslóvakíu þá um morgun-
★ Sendiherra Tékkóslóvakíu í
Frakklandi kom í gær til París-
ar frá heimalandi sínu, en
sovézkir hermenn. hleyptu hon-
um yfir landamærin til Vestur-
Þýzkalands af því að hann ók
bíl skrásettum í Belgíu. Sendi-
herrann segir að skammt frá
landamærunum hafi hann mætt
lest um 300 brynvarðra bíla.
Sendiherrann var í orlofi ásamt
konu sinni skammt frá landa-
mærum Austur-Þýzkalands, er
honum bárust fregnir af inn-
rásinni og ákvað hann þá strax
að fara úr landi. Konu sína
varð hann hins vegar að skilja
eftir, því að hún fékk aðkenn-
ingu af hjartaslagi, er hún heyrði
um innrásina.
€
l.4.
ágúst 1968
ALÞÝÐUBLAÐIÐ