Dagur - 10.09.1919, Blaðsíða 2

82
DAGUR.
Fullveldi — Sjálfstæði.
Eitt af því, sem sumir andsæðingar sambandslag-
anna fundu þeim til foráttu, var kostnaðurinn, er af
fullveldinu leiddi. Ástæðan var út af fyrir sig lítils
virði. Okkur var það sjálfum nokkuð f lófa lagið,
hve þungar byrðar við vildum leggja á bak okkar
í sambandi við ríkisrjettindin. Að vísu varð ekki
hjá nokkrum útgjaldaauka komist, en sjálfsagt var að
hafa hann ekki meiri en nauðsyn krefði, sníða okkur
stakk eftir vexti, en færa ekki yfir okkur neina full-
veldiskápu, sem ekki væri við okkar hæfi.
Rjett stefna í þessu máli var sú, að taka möglun-
arlaust á okkur þau gjöld, er til þess útheimtust að
sæmd smáríkis væri borgið, en Iáta hitt bíða betri
tíma, er engin brýn nanðsyn heimtaði í bráð, og
um fram alt forðast alt hjegómlegt tildur, sem ekkert
kemur við sönnu þjóðarsjálfstæði.
Okkur bar að gæta þess, að við höfðum fengið
fulla viðurkenningu ríkisrjettindanna, en þar með var
ekki sjálfsagt að nota okkur þann rjett nema smátt
og smátt^eftir því sem þörfin heimtaði, geta okkar
Ieyfði og skynsamlegt var.
Pað var því um að gera fyrir litla ríkið að leggja
alt kapp á fyrst um ainn að efla raunverulegt sjálf-
stæði þjóðarinnar, bæði andlegt og efnalegt, að vera
sem mest en sýnast ekki. Við eigum að leggja alla
áherslu á verulegt sjálfstœði en sneiða hjá fölskum
fullveldisljóma.
Tvær breytingar eru nú fyrir dyrum hjá stjórn og
þingi, sem telja verður mjög vafasamt hvort til nokk-
urra bóta horfi. Önnur sú að setja á stofn hæstarjett
í landinu, og er það mál nú útkljáð, hin að dubba
upp íslenskan sendiherra í Danmörku, og talið
líklegt að það muni merjast í gegn á þinginu.
Gert er ráð fyrir að þetta hvorutveggja hafi 50 —
60 þús. kr. aukin útgjöld í för með sjer árlega.
Það er að vísu ekki gífurleg upphæð, en þó of
há til þess að sóa henni í ráðleysu eða til þess sem
litla eða enga þýðingu hefir.
Síst skal því neitað, að þetta hljómar ekki illa í
eyrum: Hæstirjettur á íslandi og íslenskur sendiherra
í, Kaupmannahöfn. En fýlgi því ekkert annað en
hljómurinn einn, þá er hann of dýru verði keyptur.
Og því er hiklaust haldið hjer fram, að þó að eng-
inn hæstirjettur hefði verið til á íslandi, fyrst um
sinn,; þá hefði það ekki á nokkurn hátt staðið þjóð-
inni fyrir þrifum. Hún hefði getað vaxið og dafnað
eins fyrir því. Og þaðan af síður hefði okkur stafað
hætta af því, þó að sendiherrann fyrirhugaði hefði
aldrei skotið upp kollinum.
Pað er út af fyrir sig broslegt, að nefna æðri dóm-
inn /zœsfa-rjett, þar sem ekki verður nema um tvo
dómstóla að ræða. aö sönnu skiftir það ekki miklu
máli, en lýsir þó óþarfri fordild. Hitt er alvarlegra,
að margir líta svo á að með flutningi hæstarjettar inn í
landið verði tryggingin minni fyrir rjettlátum, óhut-
drægum dómum en áður. Verður því ekki neitað, að
sá ótti getur verið á nokkrum rökum bygður, þar
sem um jafnlítið þjóðfjelag er að ræða og enn er
hjer á íslandi.
En um þetta þýðir ekki að fást. Hæstarjettarlögin
eru samþykt, þó það að líkirdum hafi verið misráð-
ið. En þ^ er að gera svo gott úr því sem föng eru
á, svo enginn hafi ástæðu til að harma hæstarjett
Dana (sbr. »Guði sje lof að til er hæstirjettur*).
En óskandi væri að þingið Ijeti nú staðar numið
á þessari braut og ljeti sendiherrann ekki fæðast.
Pjóðarbúskapurinn kemst vel af án hans.
Oþurkar
hafa verið hjer fyrir norðan að undanförnu. Úr
Pingeyjarsýslu er skrifað, að þar sje 3 — 4 vikna hey
úti, sem ekki sje hægt að þurka vegna tíðarfarsins,
og sje því útlitið að því leyti fremur ískyggilegt.
Best hefir gengið með heyþurk í Eyjafirði, þar hefir
ekki orðið mein að þurkleysi. — í gær var góður
þurkur þar til um nónbif, þá tók fyrir hann.
Stjórnarskiftin.
Frá því var skýrt hjer í biaðinu fyrir nokkru síð-
an, að landsstjórnin öll hefði sent konungi lausnar-
beiðni. Eins og venja er til, bað konungur ráðu-
neytið að vera við völd, þartil ný stjórn yrði mynd-
uð, en erfitt sýnist ætla að ganga með fæðingu hinn-
ar nýju stjórnar.
Pað er kunnugra en frá þurfi að segja, að allan
þann tíma, sem núverandi stjórn hefir verið við völd,
hafa langsum-menn og fylgiblöð þeirra blásið skamma-
básúnuna -yfir höfði. sjórnarinnar, aldrei hafa þeir
þreyst á að útlista í málgögnum sínum, hvílíka ó-
hæfustjórn íslendingar hefðu yfir sjer og hve mikil
lífsnauðsyn það væri að fá henni steypt af stóli, svo
að hinum vitru og duglegu gæfist kostur á því að
sýna visku sína og mátt í stjórnarsessi og gætu reist
þjóðina úr þeirri niðurlægingu, er hún væri sokkin
í vegna fávisku og ráðleysis samsteypustjórnarinnar.
Óhætt má fullyrða, að landsverslunin og önnur
bjargráð til handa þjóðinni hafi verið aðalundirrótin
að ólátum stjórnarandstæðinga.
Það var svo sem ekki annað að heyra, en að auð-
velt væri að fá ágætismenn í stað »axarskafta«r-stjórn-
arinnar, bara ef hún yrði ekki lengurað þvælast fyrir;
ágætismennirnir voru svo sem reiðubúnir að fórna
sjer fyrir Iand sitt og þjóð — taka við stjórnartaum-
unum.
Loksins kom sú hátíðlega stund, að landsstjórnin
taldi starfi sínu Iokið og baðst lausnar, og það án
þess að hún feugi vantraustsyfirlýsingu. Stjórnarand-
stæðingum gafst nú tækifæri til þess að sýna af sjer
rögg og standa við eitthvað af stóru orðunum. Nú
var ekkert því til fyrirstöðu. lengur, að þeir tyltu sín-
um ágætu mönnum upp á stjórnarpallinn, ef þeir
væru menn til þess,
En það merkilega fyrirbrigði hefir nú skeð, að
þrátt fyrir alt sem á undan var gengið, hefir þess-
um flokk orðið það algert ofurefli að mynda nýja
stjórn; hann stendur uppi úrræðalaus og vanmáttug-
ur í þeim sökum. Mun það þó ekki stafa af því að
valdalystarleysi sje svo magnað þeim megin, því full-
yrt er, að ýmsir á þeim slóðum beinlínis stikli af
valdasótt.
Pað er því ekki annað sýnna, en að þessi stjórn,
margofsótt af langsum og dómfeld af ísafold og fylgi-
hnöttum hennar, neyðist til að vera við völd að
minsta kosti til næsta þings, mikið lengur en henni
sjálfri er geðfelt. Slíkt hefir aldrei áður komið fyrir
í stjórnmálasðgu landsins, síðan við fengum innlenda
stjórn. t
Kaldhæðni örlaganna er nú að leika langsumliðið
grátt.
Loftskeytastöð í Grímsey.
Samvinnunefnd samgöngumála er sammála um
það, að rjett sje og jafnvel nauðsynlegt, að loftskeyta-
stöð verði reist í Grímsey, «svo fljótt sem kostur er
á. Jafnframt telur nefndin sjálfsagt eða óhjákvæmi-
legt, að önnur Ioftskeytastöð verði reist, sem stöðin
í Grímsey gæti haft samband við. Segir nefndin, að
byggingarkostnaður Grímseyjarstöðvarinnar myndi þá
verða lítill, sennilega ekki nema nokkur þús. kr., og
rekstur hennar ódýr. Landsímastjórinn er á sömu
skoðun og samgöngumálanefnd þingsins um þetta og
er því eindregið fylgjandi, að þetla komist í fram-
kvæmd sem fyrst.
Mál þetta var afgreitt með rökstuddri dagskrá, þar
sem gert er ráð fyrir, að landsstjórnin hlutist til um
að loftskeytastöðvar þessar verði reistar hið allra fyrsta.
Lagasmíði.
Hinn 26. ágúst var Alþingi búið að afgreiða 20
lög í sumar. Segið þið nú að þingið hafi altaf ver-
ið aðgerðarlaust!
Húsbygging.
Byggingu vörugeymsluhúss Kaupfjelags Eyfirðinga,
á hinni nýju lóð fjelagsins, austan Hafnarstrætis, má
nú heita lokið. Húsið er bygt úr steinsteypu og er
hin myndarlegasta bygging.
HjálpræSisherinn.
Lárus jóhannsson prjedikari
talar í kvöld kl. 81/*.
Adt. R. Nielsen
stjórnar samkomu á Fimtudagskvöld kl. 81/*.
Frí aðgangur.
* Símfregnir.
Rvík 9. sept.
Alþingi. Fjárlögin eru afgreidd til Efri deildar.
Legátinn (sendiherrann) samþyktur.
Búnaðarfjelagi íslands skorinn styrkur við nögl.
Tekjuhallinn er mikill; eru þó brýr og húsabygg-
ingar settar á lánsfje með sjerstökum lögum.
Efri deild ætlar prestum 3/i dýrtíðaruppbótar, en
Neðri deild helming.
Frumvarp er fram komið um allsherjar verslunar-
skóla kaupmanna og samvinnumanna.
Fundinn gígiir. Tveir sænskir vísindamenn
fóru yfir Vatnajökul og fundu gíg í ísnum, 8,5 km.
að stærð, með heitu vatni í og allmörgum hverum í
kring.
Flugvjelin er daglega í loftinu, er það ýmist
farþegaflug eða fluglistarsýning.
Austurríki undirritarfriðarsamningana á morgun.
Hrossasalan. Útflutningsnefndin hefir gersam-
lega hnekt og gert að engu brigslyrði »Vísis« um
hrossasöluna.
(Frjettaritari Dags, Rvík.)
Tvær bækur,
»Út yfir gröf og dauða«, þýðing eftir Sig. Kristó-
fer Pjetursson, og »Trú og sannanir« eftir Einar H.
Kvaran, feru nýkomnar á bókamarkaðinn. Verður
þeirra nánar getið síðar.
Heilbrigðismálaþing
verður haldið í Khöfn í þessum mánuði. Pingið
sækja fulltrúar frá öllum þjóðum Norðurlanda. Guðm.
Hannesson prófessor, borgarstjóri Rvíkur og heil-
brigðisfulltrúinn þar eru farnir til Hafnar, til þess að
mæta á þinginu.
íþróttir og afrek.
i.
Jeg get ekki neitað þvi, að jeg kysi heldur, að
minna bæri á eftirsókn eftir afrekum og verðlaunum
í íþróttalífinu, en nú tíðkast. í samanburði við þau
laun, sem íþróttirnar sjálfar eiga í sjer fólgnar, eru
nafnbætur og minnispeningar næsta lítils virði. Og
oft er hætt við, að þessi hjegómi skyggi á aðaltak-
mark, íþróttanna. Leikar voru þáttur í guðsdýrkun
Forn-Grikkja, þeir litu svo á, að fagur líkami mundi
vera guðunum þekkur og á við hverja fórn. Líkt
má líta á þetta enn í dag, því að enn þekkjum við
ekki, að maðurinn geti fært aðra dýrari fórn en þroska
sinn, og herðing og tamning líkamans er mikilvæg-
ur liður í mannlegum þroska, undirstaða ýmissa
dygða og skilyrði enn fleiri. Pað væri misskilning-
ur að halda, að iþróttamaðurinn taki Iíkamann fram
yfir sálina og gefi hana á vald hans. Pað gera þeir
menn, sem berast með nautn og fýsnum líkamans,